Theo các thống kê, quy mô dân số Việt Nam hiện vẫn tương đối ổn định, mỗi năm tăng khoảng một triệu người dù tốc độ đã chậm lại. Tuy nhiên, mức sinh đang giảm liên tục và ở ngưỡng thấp, chất lượng dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản cho người dân trong tình hình mới vẫn còn nhiều khó khăn đặt ra thách thức lớn đối với quy mô dân số và nguồn nhân lực trong tương lai.
Tập trung củng cố hệ thống y tế địa phương
Ông Hoàng Trọng Quý - Phó Giám đốc Sở Y tế thành phố Huế cho biết, trong 5 năm qua, hệ thống y tế địa phương đã được củng cố, đạt khoảng 15,4 bác sỹ/vạn dân và 61,4 giường bệnh/vạn dân, cao hơn nhiều nơi khác. Các dịch vụ chăm sóc sức khỏe toàn diện, trong đó có Chương trình mở rộng tầm soát, chẩn đoán, điều trị trước sinh và sơ sinh được đẩy mạnh. Chính vì vậy, đã góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và tuổi thọ trung bình của người dân lên 73,9 tuổi.
Trong công tác dân số kế hoạch hóa gia đình thời gian qua, các hoạt động sàng lọc trước sinh và sàng lọc sơ sinh đã góp phần quan trọng vào việc hoàn thành các chỉ tiêu kế hoạch do Trung ương giao. Trung tâm Sàng lọc-Chẩn đoán trước sinh và sơ sinh thuộc Bệnh viện Trường Đại học Y Dược Huế, Bệnh viện Trung ương Huế, các Trung tâm Y tế… đã đẩy mạnh việc triển khai sàng lọc trước sinh và sàng lọc sơ sinh.
Trung tâm Sàng lọc chẩn đoán trước sinh và sơ sinh (Bệnh viện Trường Đại học Y Dược Huế) là đơn vị chỉ đạo tuyến khu vực miền trung-Tây Nguyên, nhiều năm qua đã phát huy hiệu quả trong công tác khám, sàng lọc và chẩn đoán các bệnh lý bất thường thai sản và bệnh lý di truyền, tư vấn di truyền.
Năm 2025, các cơ sở y tế tại thành phố Huế đã tiến hành sàng lọc trước sinh cho 11.040 thai phụ. Tỷ lệ sàng lọc trước sinh 88,1%, trong đó: Sàng lọc đủ 4 bệnh là 6.846 thai phụ, chiếm tỷ lệ 54,6%. Về sàng lọc sơ sinh, thành phố đã tiến hành sàng lọc sơ sinh cho 7.083 trẻ sơ sinh. Tỷ lệ sàng lọc sơ sinh 68%, trong đó sàng lọc đủ 5 bệnh là 4.430 trẻ, chiếm tỷ lệ 42,6%.
Qua số liệu các năm 2021-2025, tỷ lệ sàng lọc trước sinh duy trì ở mức cao (khoảng 88-92%), cho thấy chương trình duy trì bao phủ. Đối với chỉ số sàng lọc đủ 4 bệnh theo Quyết định 3845, tỷ lệ tăng mạnh từ 24,1% (2023) lên 53,4% (2025), mục tiêu có tiến bộ rõ rệt.
Đề xuất bảo hiểm y tế chi trả nhiều dịch vụ
Trên thực tế, tại thành phố Huế, công tác sàng lọc trước sinh, sơ sinh được đẩy mạnh ngay từ tuyến cơ sở. Trung tâm y tế Phú Xuân sau khi sáp nhập đã nhanh chóng đi vào ổn định mô hình tổ chức, đẩy mạnh đổi mới truyền thông về dân số.
Bác sỹ Nguyễn Thị Dương Hiếu - Trưởng Khoa Dân số và phát triển cho biết, trung tâm phụ trách 4 phường chính và 11 điểm trạm. Tại Trung tâm, các chỉ tiêu về sàng lọc trước sinh, sơ sinh, khám sức khỏe người cao tuổi và tiền hôn nhân vượt chỉ tiêu. Việc duy trì đội ngũ viên chức dân số xã và cộng tác viên dân số đã đóng vai trò then chốt trong công tác quản lý đối tượng sàng lọc tại cộng đồng.
Tiến sỹ Trương Thị Linh Giang - Phó Giám đốc Trung tâm Sàng lọc chẩn đoán trước sinh và sơ sinh (Bệnh viện Trường Đại học Y Dược Huế) cho biết, những đối tượng thuộc diện được hỗ trợ miễn phí theo quy định của Nhà nước đều được Trạm Y tế xã, phường lập danh sách có ký xác nhận của Trưởng ban Dân số hoặc Trưởng trạm Y tế cùng cấp theo đúng quy định. Hàng tháng, viên chức dân số cấp xã cập nhật danh sách các đối tượng được sàng lọc, đặc biệt các đối tượng có yếu tố nghi ngờ nguy cơ cao thông báo cho cộng tác viên dân số đến từng nhà đối tượng để tư vấn, tuyên truyền, vận động đối tượng lên tuyến trên để tham gia khám sàng lọc, chẩn đoán bệnh. Việc quản lý các đối tượng được các cơ sở y tế ghi chép theo dõi vào hệ thống báo cáo, sổ sách theo quy định.
Theo Tiến sỹ Giang, Trung tâm với hệ thống cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại, đã triển khai đầy đủ danh mục một số bệnh, tật bẩm sinh được tầm soát, chẩn đoán điều trị trước sinh (Down, Edward, Patau, Thalassemia) và sàng lọc sơ sinh (Suy giáp trạng bẩm sinh; thiếu men G6PD; tăng sản thượng thận bẩm sinh; khiếm thính bẩm sinh; tim bẩm sinh) thuộc gói dịch vụ cơ bản nhằm phát hiện sớm các dị tật và rối loạn di truyền để can thiệp kịp thời, nâng cao chất lượng dân số.
Đặc biệt, với vai trò chỉ đạo tuyến, Trung tâm thường xuyên phối hợp với các phòng dân số, triển khai các lớp đào tạo tập huấn tại các tỉnh ở Tây Nguyên để thực hiện đào tạo được nhiều lượt hơn cho cán bộ dân số địa phương.
Tuy nhiên, theo Phó Giám đốc Sở Y tế Hoàng Trọng Quý, năm vừa qua, tỷ lệ trẻ sơ sinh được tầm soát (sàng lọc sơ sinh) đủ 5 bệnh (suy giáp trạng bẩm sinh, thiếu men G6PD, tăng sản thượng thận bẩm sinh, khiếm thính bẩm sinh, tim bẩm sinh) chỉ đạt 42,6%, thấp hơn so với mục tiêu đặt ra. Lý do chính là hiện một số cơ sở y tế hiện chưa được trang bị đầy đủ các máy móc để tầm soát thính lực và tim bẩm sinh.
Bên cạnh đó, từ năm 2021, kinh phí Chương trình Mục tiêu quốc gia Y tế-Dân số bị cắt giảm và chuyển từ nguồn hỗ trợ của Trung ương sang ngân sách địa phương. Điều này gây nhiều khó khăn cho việc triển khai các hoạt động sàng lọc trước sinh, sàng lọc sơ sinh nói riêng và công tác dân số và phát triển nói chung trên địa bàn thành phố Huế.
Vì thế, để nâng cao chất lượng dân số, Sở Y tế thành phố Huế đề xuất đưa danh mục gói dịch vụ tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn, tầm soát, chẩn đoán, điều trị bệnh tật trước sinh và sơ sinh vào danh mục bảo hiểm y tế. Bên cạnh đó, đầu tư trang thiết bị cho địa phương, nhất là máy siêu âm màu để đáp ứng nhu cầu nâng cao chất lượng dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản cho người dân trong tình hình mới.
Thời gian tới, thành phố Huế tiếp tục hoàn thiện mạng lưới sàng lọc trước sinh, sơ sinh; Đầu tư, bổ sung cơ sở vật chất, trang thiết bị cho tuyến cơ sở cung cấp dịch vụ tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn; sàng lọc trước sinh; sàng lọc sơ sinh, ưu tiên các địa bàn thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, biên giới, đầm phá, ven biển và vùng nhiễm chất độc dioxin. Bên cạnh đó, thành phố sẽ đẩy mạnh xã hội hóa các dịch vụ tầm soát, chẩn đoán và điều trị một số bệnh, tật trước sinh và sơ sinh./.
Hà Nội: 90% trẻ sơ sinh được sàng lọc 5 bệnh bẩm sinh phổ biến nhất
Phó Giám đốc Sở Y tế Hà Nội khẳng định trong những năm qua, Đảng-Nhà nước luôn quan tâm đến công tác dân số và có sự điều chỉnh chính sách để phù hợp với bối cảnh và tình hình thực tế.
