Đêm 11 tháng Giêng năm Nhâm Thìn, hàng nghìn người dân xã Tứ Xã và cácvùng lân cận đã đội mưa, tham dự Lễ hội Trò Trám (còn gọi là Lễ hội Linh tinh tình phộc) - lễ hội độc đáo có một không hai của người dânxóm Trám, xã Tứ Xã, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ.
Lễ hội Trò Trám cóba phần chính. Vào đêm 11 tháng Giêng, các trò đi cày, cấy, câu cá,đánh lờ, dệt lụa, cung bông, thợ mộc, mua Xuân-bán Xuân và dạy họcđược trình diễn tại sân miếu Trò.
Người dân Tứ Xã còn tham gia diễn trò“Tứ dân chi nghiệp” miêu tả một cách dân dã nhất những ngành nghề trongxã hội xưa như Sĩ, Nông, Công, Thương… Tất cả các trò diễn xướngnày đều có những lời hát, câu vè ẩn dụ với câu chuyện “tế nhị” về khảnăng bảo tồn nòi giống của con người.
Tâm điểm và cũng là linh hồncủa Trò Trám là “lễ mật” diễn ra lúc sang canh đêm 11, rạng ngày 12tháng Giêng - thời gian giao hòa giữa trời và đất, ngày cũ qua và ngàymới bắt đầu.
Sau lễ tế (bắt đầu vào lúc 23 giờ) do các cụ cao niêntrong làng thực hiện đến đúng 0 giờ (ngày 12 tháng Giêng), cụ Thủ từmiếu Trò thắp hương và rước “nõ nường” – hai vật tượng trưng cho giớitính nam và nữ (được làm bằng gỗ và sơn màu đỏ) thờ trong miếu Trò vàtrao cho đôi nam nữ đã được chọn từ trước.
Sau đó, đèn, đèn nến trong vàngoài miếu đều tắt, cụ chủ tế hô “linh tinh tình phộc,” hai nhân vậtchính là nam cởi trần đóng khố cầm nõ, nữ mặc váy đeo yếm đào cầm nườnglàm các thao tác tượng trưng hoạt động tính giao. Ba lần đâm trúng sẽ có mùa màng tươi tốt, bội thu; hai lần trúng năm nay sẽ được mùa; một lần trúng là làm ănkém…
Trong đêm tối chủ tế nghe tiếng “cạch” đủ ba tiếng đèn lại sáng.Phút ấy gọi là phút “thiêng,” “dập” chiêng trống để mừng và kính báovới thần linh, thiên địa biết “lễ mật” đã thành công.
Xưa kia, sau bacâu khẩu lệnh “linh tinh tình phộc,” cụ Thủ từ sẽ hô to “tháo khoán.”Mọi người hò reo, các đôi trai gái trong làng được tự do vui chơi ngoàirừng trám. Cô nào mang thai trong dịp đó nghĩa là lễ “hèm” của làng đã thànhcông, đem lại điều may mắn cả năm cho gia đình và toàn phường.
Nhữngđứa trẻ được sinh ra trong đêm “linh tinh tình phộc” được dân làng vui mừng chấpnhận vì họ cho rằng những đứa trẻ đó sẽ đem lại sự phồn thực cho cảlàng.
Ngày nay, tục “tháo khoán” không còn, dân làng chỉ còn hò reo vui vẻ nhưngtín ngưỡng phồn thực cơ quan sinh sản và hoạt động tính giao vẫn đượctôn vinh và trở thành linh thiêng, chứa đựng ý niệm và nguyện ước về sựphát triển phồn vinh của cư dân nông nghiệp.
Sáng 12tháng Giêng là lễ rước lúa thần cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màngtốt tươi. Những bông lúa thu hoạch từ vụ trước thờ trong miếu được lấyra và rước đến đền Xa Lộc thờ vị tướng Phùng Lân Hổ thời Trần, rồi tiếptục được rước xung quanh làng.
Trong khi rước lúa trên đường làng, cáctrò diễn vẫn tiếp tục thực hiện tại miếu Trò để tạo không khí lễ hội.Lễ cúng thập bái thực hiện cuối cùng tại miếu Trò để kết thúc lễ hội.
Ông Nguyễn Hồng Toàn, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân xã Tứ Xã cho biết Lễ hội Trò Trámlà hoạt động văn hóa tinh thần của người Việt cổ. Đây là lễ hội dângian mang đậm tính phồn thực của vùng trung du, đồng bằng châu thổ sôngHồng, phản ánh ước nguyện sinh tồn, cầu mong con người cùng muôn vàn cỏcây được sinh sôi, phát triển, xã hội phồn thịnh, đời sống no ấm, hạnhphúc…
Trước kia, lễ hội Trò Trám đã có lúc bị gián đoạn vì chiến tranhnhưng được người dân nơi đây khôi phục từ năm 1993, trở thành lễ hộitruyền thống của tỉnh Phú Thọ, thu hút hàng nghìn khách tham dự./.
Lễ hội Trò Trám cóba phần chính. Vào đêm 11 tháng Giêng, các trò đi cày, cấy, câu cá,đánh lờ, dệt lụa, cung bông, thợ mộc, mua Xuân-bán Xuân và dạy họcđược trình diễn tại sân miếu Trò.
Người dân Tứ Xã còn tham gia diễn trò“Tứ dân chi nghiệp” miêu tả một cách dân dã nhất những ngành nghề trongxã hội xưa như Sĩ, Nông, Công, Thương… Tất cả các trò diễn xướngnày đều có những lời hát, câu vè ẩn dụ với câu chuyện “tế nhị” về khảnăng bảo tồn nòi giống của con người.
Tâm điểm và cũng là linh hồncủa Trò Trám là “lễ mật” diễn ra lúc sang canh đêm 11, rạng ngày 12tháng Giêng - thời gian giao hòa giữa trời và đất, ngày cũ qua và ngàymới bắt đầu.
Sau lễ tế (bắt đầu vào lúc 23 giờ) do các cụ cao niêntrong làng thực hiện đến đúng 0 giờ (ngày 12 tháng Giêng), cụ Thủ từmiếu Trò thắp hương và rước “nõ nường” – hai vật tượng trưng cho giớitính nam và nữ (được làm bằng gỗ và sơn màu đỏ) thờ trong miếu Trò vàtrao cho đôi nam nữ đã được chọn từ trước.
Sau đó, đèn, đèn nến trong vàngoài miếu đều tắt, cụ chủ tế hô “linh tinh tình phộc,” hai nhân vậtchính là nam cởi trần đóng khố cầm nõ, nữ mặc váy đeo yếm đào cầm nườnglàm các thao tác tượng trưng hoạt động tính giao. Ba lần đâm trúng sẽ có mùa màng tươi tốt, bội thu; hai lần trúng năm nay sẽ được mùa; một lần trúng là làm ănkém…
Trong đêm tối chủ tế nghe tiếng “cạch” đủ ba tiếng đèn lại sáng.Phút ấy gọi là phút “thiêng,” “dập” chiêng trống để mừng và kính báovới thần linh, thiên địa biết “lễ mật” đã thành công.
Xưa kia, sau bacâu khẩu lệnh “linh tinh tình phộc,” cụ Thủ từ sẽ hô to “tháo khoán.”Mọi người hò reo, các đôi trai gái trong làng được tự do vui chơi ngoàirừng trám. Cô nào mang thai trong dịp đó nghĩa là lễ “hèm” của làng đã thànhcông, đem lại điều may mắn cả năm cho gia đình và toàn phường.
Nhữngđứa trẻ được sinh ra trong đêm “linh tinh tình phộc” được dân làng vui mừng chấpnhận vì họ cho rằng những đứa trẻ đó sẽ đem lại sự phồn thực cho cảlàng.
Ngày nay, tục “tháo khoán” không còn, dân làng chỉ còn hò reo vui vẻ nhưngtín ngưỡng phồn thực cơ quan sinh sản và hoạt động tính giao vẫn đượctôn vinh và trở thành linh thiêng, chứa đựng ý niệm và nguyện ước về sựphát triển phồn vinh của cư dân nông nghiệp.
Sáng 12tháng Giêng là lễ rước lúa thần cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màngtốt tươi. Những bông lúa thu hoạch từ vụ trước thờ trong miếu được lấyra và rước đến đền Xa Lộc thờ vị tướng Phùng Lân Hổ thời Trần, rồi tiếptục được rước xung quanh làng.
Trong khi rước lúa trên đường làng, cáctrò diễn vẫn tiếp tục thực hiện tại miếu Trò để tạo không khí lễ hội.Lễ cúng thập bái thực hiện cuối cùng tại miếu Trò để kết thúc lễ hội.
Ông Nguyễn Hồng Toàn, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân xã Tứ Xã cho biết Lễ hội Trò Trámlà hoạt động văn hóa tinh thần của người Việt cổ. Đây là lễ hội dângian mang đậm tính phồn thực của vùng trung du, đồng bằng châu thổ sôngHồng, phản ánh ước nguyện sinh tồn, cầu mong con người cùng muôn vàn cỏcây được sinh sôi, phát triển, xã hội phồn thịnh, đời sống no ấm, hạnhphúc…
Trước kia, lễ hội Trò Trám đã có lúc bị gián đoạn vì chiến tranhnhưng được người dân nơi đây khôi phục từ năm 1993, trở thành lễ hộitruyền thống của tỉnh Phú Thọ, thu hút hàng nghìn khách tham dự./.
Vũ Bắc (TTXVN/Vietnam+)
