“Trước ảnh hưởng nghiêm trọng của COVID-19 lên kinh tế toàn cầu, Việt Nam là một trong số ít các quốc gia trên thế giới có mức tăng trưởng kinh tế dương trong quý 2 đạt 0,36% và GDP sáu tháng đầu năm tăng 1,81%. Với việc gỡ bỏ phong tỏa xã hội sớm hơn dự kiến, các dự báo tăng trưởng kinh tế Việt Nam cao hơn so với trước đó. Cụ thể, nền kinh tế nhiều khả năng sẽ đạt mức tăng trưởng 3,8% trong năm 2020, tuy nhiên với kịch bản diễn biến bất lợi của bệnh dịch-nền kinh tế có thể chỉ tăng trưởng 2,2%.”
Nội dung trên được tiến sỹ Phạm Thế Anh, Chuyên gia kinh tế trưởng, Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR), đưa ra tại buổi họp báo công bố “Báo cáo kinh tế vĩ mô Việt Nam quý 2 và sáu tháng đầu năm 2020” do VEPR thực hiện.
Các nền kinh tế lớn trên thế giới ảnh hưởng nặng nề
Theo báo cáo, do dịch COVID-19, các nền kinh tế lớn trên thế giới đều chịu ảnh hưởng nặng nề, đa số có mức tăng trưởng âm trong quý 1 âm so với cùng kỳ năm 2019. Đại dịch gần như làm tê liệt hoàn toàn hoạt động sản xuất kinh doanh tại nước Mỹ trong tháng Tư. Bên cạnh đó, đại dịch có khả năng bùng phát mạnh trở lại vào mùa Thu và Đông dự kiến sẽ gây trở ngại cho nền sản xuất toàn cầu trong thời gian còn lại của năm 2020, thậm chí có thể sang cả năm 2021. Hiện tại, các nước châu Âu đang phải đối mặt với các vấn đề nghiêm trọng liên quan đến tỷ lệ thất nghiệp gia tăng và sản xuất bị thu hẹp.
Tại châu Á, kinh tế Nhật Bản suy giảm mạnh trong nửa đầu năm, với những khó khăn tích lũy từ cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung. Bên cạnh đó, kinh tế Trung Quốc trong quý 1 ghi nhận mức tăng trưởng âm và ảm đạm trong nửa đầu năm, khiến nước này phải từ bỏ mục tiêu tăng trưởng cho năm 2020. Trong khối ASEAN-5, kinh tế Phillipines suy giảm xuống mức âm 0,1%, Thái Lan tăng trưởng âm 1,8% mà nguyên nhân chủ yếu do ngành du lịch tê liệt. Ngoài ra, Malaysia duy trì tăng trưởng 0,7% và Indonesia tăng trưởng 3%, song vẫn là mức ấn tượng so với tình hình chung của khu vực và thế giới.
Họp báo công bố “Báo cáo kinh tế vĩ mô Việt Nam quý 2 và sáu tháng đầu năm 2020” do VEPR thực hiện. (Ảnh: PV/Vietnam+) Thách thức từ bên trong và bên ngoài
Theo ông Thế Anh, triển vọng kinh tế Việt Nam trong năm 2020 phụ thuộc vào khả năng khống chế bệnh dịch không chỉ trong nước mà còn trên thế giới. Kinh tế toàn cầu đang hàm chứa nhiều rủi ro và thách thức trong một môi trường đầy bất ổn và tương lai bất trắc, khó đoán định đang là những khó khăn mà nền kinh tế nước ta phải đối mặt.
“Sự tái bùng phát của COVID-19 tại nhiều nước đi kèm với các biện pháp phong tỏa kéo dài làm đứt gãy các chuỗi cung ứng. Thêm vào đó, xung đột địa chính trị giữa các nước lớn cũng có thể khiến một nền kinh tế có độ mở lớn như Việt Nam đối diện những rủi ro bất ngờ. Hơn nữa, nền kinh tế nội địa còn có những điểm yếu như mất cân đối tài khóa lớn, tốc độ và mức độ đầu tư phát triển-đặc biệt là hạ tầng bị chững lại, sức khỏe hệ thống ngân hàng-tài chính dễ tổn thương, phụ thuộc nặng nề của tăng trưởng vào khu vực FDI, thiếu tự chủ công nghệ và nguyên liệu, chất lượng lao động thấp... Mặt khác, hiệu quả đầu tư công thấp và tình trạng nhũng nhiễu của bộ máy công quyền còn nặng nề hay tiến trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước bị ngưng trệ, môi trường-thể chế kinh doanh chất lượng còn thấp cũng là những trở ngại” ông Thế Anh chỉ ra.
Tuy nhiên, ông Thế Anh cũng đề cập đến những yếu tố có lợi cho tăng trưởng kinh tế trong nước, như kỳ vọng vào triển vọng kinh tế đến từ các Hiệp định Thương mại tự do và Bảo hộ đầu tư giữa Việt Nam và EU (EVFTA và IPA), tiến độ giải ngân và thi công các dự án đầu tư công trọng điểm được đẩy nhanh như mong đợi, chi phí nguyên nhiên vật liệu duy trì ở mức thấp do suy giảm nhu cầu tiêu thụ và sản xuất, làn sóng dịch chuyển đầu tư và tận dụng các ưu đãi đầu tư tại Việt Nam.
“Điểm nhấn khác của kinh tế Việt Nam trong bối cảnh chung, đó là môi trường vĩ mô ổn định, lạm phát kiểm soát được ở mức trung bình và những điều kiện tốt cho việc thực thi các chính sách hỗ trợ tăng trưởng,” ông Thế Anh nói.
Hai kịch bản cho tăng trưởng
Cân nhắc những yếu tố tích cực cũng như tiêu cực đang tác động đối với kinh tế Việt Nam trong bối cảnh hiện tại, nhóm nghiên cứu của VEPR đưa ra các dự báo về tăng trưởng với các kịch bản khác nhau về tình hình phòng chống bệnh dịch.
Trong kịch bản thứ nhất, bệnh dịch không tái phát và hoạt động kinh tế nội địa dần trở lại bình thường, song bệnh dịch tiếp tục ảnh hưởng đến nhiều trung tâm kinh tế-tài chính quan trọng trên thế giới sẽ tác động đến nhu cầu nhập khẩu hàng hóa từ Việt Nam cũng như du lịch, lưu trú tại Việt Nam. Bên cạnh đó, mức độ tác động của COVID-19 lên các ngành nông lâm ngư nghiệp, sản xuất chế biến chế tạo và các ngành trong khu vực dịch vụ sẽ nghiêm trọng hơn... Và do vậy, tăng trưởng kinh tế cả năm được dự báo ở mức 3,8%.
Kịch bản thứ hai, bệnh dịch trong nước vẫn được khống chế nhưng bệnh dịch ở nhiều trung tâm kinh tế-tài chính quan trọng trên thế giới tái bùng phát mạnh. Các nước trên thế giới phải kéo dài thời gian phong tỏa sang quý 4, dẫn đến hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam bị ảnh hưởng nặng và không có khả năng hồi phục trong năm 2020, kéo theo đó là sản xuất trong nước tăng trưởng yếu và các ngành phục vụ công nghiệp có khả năng bị thu hẹp… Ở kịch bản này, tăng trưởng kinh tế cả năm được dự báo ở mức 2,2%
Trong bối cảnh đó, báo cáo đã đưa ra một số kiến nghị chính sách cụ thể như Việt Nam cần chủ động cắt giảm các chi phí bắt buộc như phí và hoãn, giảm thuế đối với doanh nghiệp có giá trị kích thích và hỗ trợ kinh tế hiệu quả hơn so với cứu trợ hoặc tài trợ trực tiếp.
Bên cạnh đó, các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp cũng cần có sự phân loại và tập trung hơn. Việc khoanh, ngưng hoặc miễn giảm các chi phí tài chính như lãi vay và tiền thuê đất nên được áp dụng đối với nhóm doanh nghiệp phải dừng hoạt động.
Mặt khác, các chính sách hoãn đóng bảo hiểm xã hội, giảm tiền thuê đất, giảm lãi vay và khoanh nợ, giãn thu thuế VAT nên được thực hiện với các doanh nghiệp chịu ảnh hưởng tiêu cực nhưng còn hoạt động.
“Tuy nhiên, các tiêu chí hỗ trợ doanh nghiệp cần phải nêu rõ ràng về các mức độ hỗ trợ để tránh dàn trải. Và, đối với nhóm các doanh nghiệp ít hoặc không bị ảnh hưởng hay có hướng chuyển đổi hiệu quả thì nên khuyến khích tín dụng, hết sức tạo điều kiện về môi trường thể chế và chính sách ngành. Bởi, các doanh nghiệp này là nhóm gánh đỡ cho nền kinh tế trong thời điểm này,” ông Thế Anh nói./.
Tiến sỹ Phạm Thế Anh, Chuyên gia kinh tế trưởng-VEPR phát biểu:
