Cùng với các làn điệu dân ca Đồng bằng Bắc Bộ như hát trống quân, hát chầu văn,hát xẩm, ca trù..., nghệ thuật chèo đã có một thời phát triển mạnh mẽ tại nhiềulàng quê Nam Định và định vị trong đời sống văn hóa tinh thần của những ngườinông dân lam lũ một nắng hai sương.
Nam Ðịnh là một trong những cái nôi của nghệ thuật Chèo. Theo các nghệ nhân caotuổi, vùng đất Nam Định xưa thuộc chiếng chèo Nam, trong đó bao gồm cả các tỉnhHà Nam, Ninh Bình, và Thái Bình hiện nay, nổi tiếng khắp cả nước bên cạnh bachiếng chèo khác là chèo Bắc gồm Bắc Ninh, Bắc Giang, Vĩnh Phúc; chèo Đông gồmHưng Yên, Hải Dương và chèo Đoài gồm Hà Đông, Sơn Tây.
Trước đây, huyện nào trong tỉnh cũng những làng chèo và phường chèo cổ với nhữngnghệ nhân lừng danh ngày nay vẫn còn được các lớp hậu bối nhắc đến. Huyện Ý Yênđược đánh giá là "thủ phủ" của đất chèo Nam Định với các làng chèo Yên Phong,Yên Trị, Yên Chính, Yên Thọ, Yên Cường, An Lại Hạ... cùng hàng chục đội chèo vàhàng trăm nghệ sĩ nổi tiếng.
Tại làng chèo An Lại Hạ, nhiều gia đình có tới 3-4 đời theo nghiệp chèo nhưgia đình cụ Dương Văn Hàm với ba đời tham gia diễn chèo và 12 con cháu hoạt độngsân khấu chèo; trong đó có sáu người là diễn viên, nhạc công ở các đoàn chèochuyên nghiệp.
Huyện Mỹ Lộc được nhắc đến với chèo làng Đặng với gánh chèo làng Quang Sán ở xãMỹ Hà. Sau hòa bình lập lại, Mỹ Hà có tới 10 đội chèo, riêng làng Quang Sán cónăm đội. Huyện Vụ Bản có làng chèo Hào Kiệt với hầu hết thành viên là dân quân,du kích tham gia kháng chiến chống thực dân Pháp.
Huyện Nam Trực ngoài phường chèo Điền Xá, Nam Mỹ, còn có các phường chèo gốcgắn kết với phường múa rối nước như làng Rạch ở xã Hồng Quang, làng Nhất ở xãNam Giang. Huyện Hải Hậu có làng chèo Phú Văn Nam ở xã Hải Châu đã tồn tại cáchđây hàng trăm năm...
Truyền thống của các chiếu chèo sân đình, gánh hát chèo, phường chèo ở các làngquê được tiếp bước bởi Đoàn chèo Nam Định được thành lập từ năm 1959. Trong hơnnửa thế kỷ tồn tại và phát triển, Đoàn chèo Nam Định đã đạt được những thànhtích đáng tự hào với những năm tháng sôi nổi tham gia phục vụ sản xuất và chiếnđấu trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Trong hai năm 1962 và 1963, Đoànđã dàn dựng thành công hai vở diễn "Đôi ngọc lưu ly" được soạn theo tíchchèo cổ "Trương Viên." Tại hội diễn năm 1962, vở diễn này được tặng huychương bạc, bốn diễn viên được tặng huy chương vàng và bạc.
Sau thành công đầu tay này, năm 1963, Đoàn bắt tay dàn dựng vở diễn "Chị Tâmbến Cốc" còn có tên gọi khác là "Người con gái của Đảng." Đoàn đã cóvinh dự biểu diễn vở này phục vụ Bác Hồ nhân dịp Bác Hồ về thăm nhà máy Dệt NamĐịnh năm 1963.
Năm 1967, vở chèo lịch sử "Trần Quốc Toản ra quân" do Đoàndàn dựng đã tạo ra được tiếng vang lớn khắp trong cả nước và sau đó được dựngthành phim nhựa để phục vụ bộ đội ở các chiến trường và đồng bào vùng sâu vùngxa. Đáng chú ý là năm 1975, Đoàn đã dàn dựng thành công vở "Ni cô Đàm Vân."Vở diễn đã vinh dự được chọn phục vụ đại biểu Đại hội lần thứ IV của Đảng.
Cuối năm 1998, Đoàn dàn dựng vở "Trần Anh Tông." Vở diễn này được pháthai lần trên kênh sóng của Đài truyền hình Việt Nam năm 1999 và giành được huychương vàng tại hội diễn toàn quốc dành cho thể loại sân khấu chèo năm 2000. Đặcbiệt, "Trần Anh Tông" cũng là một trong hai vở diễn duy nhất được Ban Tưtưởng Văn hóa Trung ương, Bộ Văn hóa Thông tin (lúc bấy giờ) và Ban tổ chức Đạihội Đảng toàn quốc lần thứ IX năm 2001 lựa chọn để phục vụ các đại biểu.
Mấy năm trở lại đây, Đoàn chèo Nam Định (nay là Nhà hát chèo Nam Định) đã khắcphục mọi cố gắng, tìm hướng vươn lên để vừa giữ gìn, bảo tồn và phát huy loạihình nghệ thuật truyền thống độc đáo này, vừa đảm bảo đời sống cho anh em nghệsĩ, cán bộ nhân viên của mình.
Nhà hát chèo Nam Định đã thực hiện rất nhiềuchuyến giao lưu, biểu diễn khắp các tỉnh tình trong nước như Hải Phòng, HảiDương, Hưng Yên, Hà Nội, Yên Bái, Lào Cai; trong đó có nhiều chuyến xuyên Việtđến tận các tỉnh phía Nam để giới thiệu, quảng bá nghệ thuật chèo trên quê hươngcủa cải lương, đờn ca tài tử. Lịch diễn của Nhà hát cũng ngày một đều đặn hơnvới trung bình 20 suất diễn/tháng.
Theo nghệ sỹ Ưu tú Bùi Huy Soái, Giám đốc Nhà hát chèo Nam Định, từ tháng 12 đếntháng Tư hàng năm, các anh chị em nghệ sĩ của Nhà hát đặc biệt "bận bịu" vớingày hai suất diễn đều đặn phục vụ nhân dân qua các lễ hội làng, lễ đón bằng ditích lịch sử-văn hóa, khánh thành nhà văn hóa, từ đường dòng họ, nhà thờ và cáccông trình ở các địa phương trong tỉnh.
Đặc biệt, với "Chiếu chèo Nam" - một loại hình sân khấu nhỏ, tổ chức dàn dựngcác trích đoạn chèo cổ, các giá đồng ra đời vào năm 1998, Nhà hát đã biểu diễnhàng trăm buổi phục vụ các đoàn khách trong nước và quốc tế trong đó có rấtnhiều lãnh đạo cao cấp của Đảng và Nhà nước trong các chuyến thăm và làm việctại Nam Định.
Bên cạnh hoạt động biểu diễn phục vụ khán giả, Nhà hát luôn quan tâm tới việcnghiên cứu thể nghiệm, bảo tồn và phát huy nghệ thuật chèo truyền thống của địaphương. Từ cuối tháng 12/2006 đến nay, Nhà hát đã tiến hành phục dựng ba vở chèocổ là "Tấm Cám," "Quan Âm Thị Kính," "Lưu Bình-Dương Lễ" vàkhoảng 20 trích đoạn chèo cổ; dàn dựng lại tám giá đồng cũ và dựng năm giá đồngmới.
Nhà hát cũng xây dựng mới một số vở chèo lịch sử như "Thần đồng đất Việt"đoạt huy chương vàng tại Hội diễn sân khấu chèo chuyên nghiệp toàn quốc năm 2005về Trạng nguyên Nguyễn Hiền, "Trạng lường Lương Thế Vinh" và các vở chèongắn như "Chí Phèo-Thị Nở," "Tình cha," "Cháy nhà ra mặt chuột"…
Ngoài ra, Nhà hát cũng thành công trong việc thể nghiệm các vẻ chèo với đềtài hiện đại phản ánh cuộc sống thường nhật, trong đó phải kể đến vở "Chiếntrường không tiếng súng," một trong hai tác phẩm giành huy chương vàng tạiHội diễn sân khấu chèo chuyên nghiệp toàn quốc năm 2010.
Một hoạt động nữa phải kể đến là Nhà hát cũng thường xuyên phối hợp với Sở Giáodục-Đào tạo và các trường học tổ chức các buổi trao đổi về nghệ thuật chèo cổ,biểu diễn các vở và trích đoạn nhằm giúp các em học sinh, sinh viên hiểu biếtthêm và có ý thức gìn giữ nghệ thuật truyền thống của cha ông.
Năm 2011, Nhà hát chèo Nam Định dự định đầu tư xây dựng vở diễn mới về đề tàinông nghiệp, nông thôn và nông dân nhằm góp phần đưa nghệ thuật chèo phát triểntrong cuộc sống hiện đại hôm nay và lấy lại phần nào vị thế vốn có trong lòngkhán giả./.
Nam Ðịnh là một trong những cái nôi của nghệ thuật Chèo. Theo các nghệ nhân caotuổi, vùng đất Nam Định xưa thuộc chiếng chèo Nam, trong đó bao gồm cả các tỉnhHà Nam, Ninh Bình, và Thái Bình hiện nay, nổi tiếng khắp cả nước bên cạnh bachiếng chèo khác là chèo Bắc gồm Bắc Ninh, Bắc Giang, Vĩnh Phúc; chèo Đông gồmHưng Yên, Hải Dương và chèo Đoài gồm Hà Đông, Sơn Tây.
Trước đây, huyện nào trong tỉnh cũng những làng chèo và phường chèo cổ với nhữngnghệ nhân lừng danh ngày nay vẫn còn được các lớp hậu bối nhắc đến. Huyện Ý Yênđược đánh giá là "thủ phủ" của đất chèo Nam Định với các làng chèo Yên Phong,Yên Trị, Yên Chính, Yên Thọ, Yên Cường, An Lại Hạ... cùng hàng chục đội chèo vàhàng trăm nghệ sĩ nổi tiếng.
Tại làng chèo An Lại Hạ, nhiều gia đình có tới 3-4 đời theo nghiệp chèo nhưgia đình cụ Dương Văn Hàm với ba đời tham gia diễn chèo và 12 con cháu hoạt độngsân khấu chèo; trong đó có sáu người là diễn viên, nhạc công ở các đoàn chèochuyên nghiệp.
Huyện Mỹ Lộc được nhắc đến với chèo làng Đặng với gánh chèo làng Quang Sán ở xãMỹ Hà. Sau hòa bình lập lại, Mỹ Hà có tới 10 đội chèo, riêng làng Quang Sán cónăm đội. Huyện Vụ Bản có làng chèo Hào Kiệt với hầu hết thành viên là dân quân,du kích tham gia kháng chiến chống thực dân Pháp.
Huyện Nam Trực ngoài phường chèo Điền Xá, Nam Mỹ, còn có các phường chèo gốcgắn kết với phường múa rối nước như làng Rạch ở xã Hồng Quang, làng Nhất ở xãNam Giang. Huyện Hải Hậu có làng chèo Phú Văn Nam ở xã Hải Châu đã tồn tại cáchđây hàng trăm năm...
Truyền thống của các chiếu chèo sân đình, gánh hát chèo, phường chèo ở các làngquê được tiếp bước bởi Đoàn chèo Nam Định được thành lập từ năm 1959. Trong hơnnửa thế kỷ tồn tại và phát triển, Đoàn chèo Nam Định đã đạt được những thànhtích đáng tự hào với những năm tháng sôi nổi tham gia phục vụ sản xuất và chiếnđấu trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Trong hai năm 1962 và 1963, Đoànđã dàn dựng thành công hai vở diễn "Đôi ngọc lưu ly" được soạn theo tíchchèo cổ "Trương Viên." Tại hội diễn năm 1962, vở diễn này được tặng huychương bạc, bốn diễn viên được tặng huy chương vàng và bạc.
Sau thành công đầu tay này, năm 1963, Đoàn bắt tay dàn dựng vở diễn "Chị Tâmbến Cốc" còn có tên gọi khác là "Người con gái của Đảng." Đoàn đã cóvinh dự biểu diễn vở này phục vụ Bác Hồ nhân dịp Bác Hồ về thăm nhà máy Dệt NamĐịnh năm 1963.
Năm 1967, vở chèo lịch sử "Trần Quốc Toản ra quân" do Đoàndàn dựng đã tạo ra được tiếng vang lớn khắp trong cả nước và sau đó được dựngthành phim nhựa để phục vụ bộ đội ở các chiến trường và đồng bào vùng sâu vùngxa. Đáng chú ý là năm 1975, Đoàn đã dàn dựng thành công vở "Ni cô Đàm Vân."Vở diễn đã vinh dự được chọn phục vụ đại biểu Đại hội lần thứ IV của Đảng.
Cuối năm 1998, Đoàn dàn dựng vở "Trần Anh Tông." Vở diễn này được pháthai lần trên kênh sóng của Đài truyền hình Việt Nam năm 1999 và giành được huychương vàng tại hội diễn toàn quốc dành cho thể loại sân khấu chèo năm 2000. Đặcbiệt, "Trần Anh Tông" cũng là một trong hai vở diễn duy nhất được Ban Tưtưởng Văn hóa Trung ương, Bộ Văn hóa Thông tin (lúc bấy giờ) và Ban tổ chức Đạihội Đảng toàn quốc lần thứ IX năm 2001 lựa chọn để phục vụ các đại biểu.
Mấy năm trở lại đây, Đoàn chèo Nam Định (nay là Nhà hát chèo Nam Định) đã khắcphục mọi cố gắng, tìm hướng vươn lên để vừa giữ gìn, bảo tồn và phát huy loạihình nghệ thuật truyền thống độc đáo này, vừa đảm bảo đời sống cho anh em nghệsĩ, cán bộ nhân viên của mình.
Nhà hát chèo Nam Định đã thực hiện rất nhiềuchuyến giao lưu, biểu diễn khắp các tỉnh tình trong nước như Hải Phòng, HảiDương, Hưng Yên, Hà Nội, Yên Bái, Lào Cai; trong đó có nhiều chuyến xuyên Việtđến tận các tỉnh phía Nam để giới thiệu, quảng bá nghệ thuật chèo trên quê hươngcủa cải lương, đờn ca tài tử. Lịch diễn của Nhà hát cũng ngày một đều đặn hơnvới trung bình 20 suất diễn/tháng.
Theo nghệ sỹ Ưu tú Bùi Huy Soái, Giám đốc Nhà hát chèo Nam Định, từ tháng 12 đếntháng Tư hàng năm, các anh chị em nghệ sĩ của Nhà hát đặc biệt "bận bịu" vớingày hai suất diễn đều đặn phục vụ nhân dân qua các lễ hội làng, lễ đón bằng ditích lịch sử-văn hóa, khánh thành nhà văn hóa, từ đường dòng họ, nhà thờ và cáccông trình ở các địa phương trong tỉnh.
Đặc biệt, với "Chiếu chèo Nam" - một loại hình sân khấu nhỏ, tổ chức dàn dựngcác trích đoạn chèo cổ, các giá đồng ra đời vào năm 1998, Nhà hát đã biểu diễnhàng trăm buổi phục vụ các đoàn khách trong nước và quốc tế trong đó có rấtnhiều lãnh đạo cao cấp của Đảng và Nhà nước trong các chuyến thăm và làm việctại Nam Định.
Bên cạnh hoạt động biểu diễn phục vụ khán giả, Nhà hát luôn quan tâm tới việcnghiên cứu thể nghiệm, bảo tồn và phát huy nghệ thuật chèo truyền thống của địaphương. Từ cuối tháng 12/2006 đến nay, Nhà hát đã tiến hành phục dựng ba vở chèocổ là "Tấm Cám," "Quan Âm Thị Kính," "Lưu Bình-Dương Lễ" vàkhoảng 20 trích đoạn chèo cổ; dàn dựng lại tám giá đồng cũ và dựng năm giá đồngmới.
Nhà hát cũng xây dựng mới một số vở chèo lịch sử như "Thần đồng đất Việt"đoạt huy chương vàng tại Hội diễn sân khấu chèo chuyên nghiệp toàn quốc năm 2005về Trạng nguyên Nguyễn Hiền, "Trạng lường Lương Thế Vinh" và các vở chèongắn như "Chí Phèo-Thị Nở," "Tình cha," "Cháy nhà ra mặt chuột"…
Ngoài ra, Nhà hát cũng thành công trong việc thể nghiệm các vẻ chèo với đềtài hiện đại phản ánh cuộc sống thường nhật, trong đó phải kể đến vở "Chiếntrường không tiếng súng," một trong hai tác phẩm giành huy chương vàng tạiHội diễn sân khấu chèo chuyên nghiệp toàn quốc năm 2010.
Một hoạt động nữa phải kể đến là Nhà hát cũng thường xuyên phối hợp với Sở Giáodục-Đào tạo và các trường học tổ chức các buổi trao đổi về nghệ thuật chèo cổ,biểu diễn các vở và trích đoạn nhằm giúp các em học sinh, sinh viên hiểu biếtthêm và có ý thức gìn giữ nghệ thuật truyền thống của cha ông.
Năm 2011, Nhà hát chèo Nam Định dự định đầu tư xây dựng vở diễn mới về đề tàinông nghiệp, nông thôn và nông dân nhằm góp phần đưa nghệ thuật chèo phát triểntrong cuộc sống hiện đại hôm nay và lấy lại phần nào vị thế vốn có trong lòngkhán giả./.
Hữu Chiến (TTXVN/Vietnam+)
![Fan không thể “move on” khỏi G-DRAGON 2025 WORLD TOUR [Übermensch] in Hanoi, presented by VPBank. (Ảnh: Vietnam+)](https://media.vietnamplus.vn/images/69e33334334c74166c1feaea932379eed720a00893f00a7fc8d35a06434a9a8aca73913cf11381f871331f4922a29d37/1-424.jpg.webp)
