(Ảnh minh họa: Nguồn AFP/TTXVN) Giáo sư chính sách năng lượng Stephen Thomas - Giám đốc Nghiên cứu thuộc trường Thương mại (Đại học Greenwich - Vương quốc Anh) cho rằng cần phải thận trọng trong chính sách năng lượng khi giá dầu thô giảm trên thị trường toàn cầu.
Giáo sư Thomas cho rằng giá cả các mặt hàng tiêu dùng, như dầu lửa, vẫn thường lên xuống theo một chu kỳ tuần hoàn tự nhiên.
Khi giá tăng, mang đến cơ hội để nâng cao lợi nhuận, người ta bắt đầu đầu tư và đưa ra những sản phẩm mới. Động thái này lại khiến giá tiêu dùng giảm xuống, buộc doanh nghiệp thu hẹp sản xuất, chờ đến khi giá tăng.
Cụ thể đối với giá dầu thô, có một số vấn đề nổi lên giải thích cho xu hướng giảm hiện nay. Trước hết là hậu quả của thời kỳ kinh tế thế giới suy thoái bắt đầu từ năm 2008. Nhu cầu đối với năng lượng vì thế giảm mạnh, nhất là tại các nước phát triển, ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất và cung ứng dầu thô ra thị trường.
Bên cạnh đó, nguồn cung trên thị trường gần đây cũng tăng lên do sản lượng dầu, khí khai thác từ đá phiến của Mỹ. Đây là một nguồn cung bổ sung tương đối lớn, khiến giá dầu thô giảm xuống.
Nỗ lực của toàn cầu nhằm giảm thiểu khí thải gây hiệu ứng nhà kính cũng có thể tác động đến giá dầu. Các nước như Đức, Tây Ban Nha... đang rất tích cực chuyển đổi những nhà máy điện sử dụng nhiên liệu từ hóa thạch sang tái sinh. Thực tế này khiến nhu cầu về dầu thô giảm xuống.
Một vấn đề lớn nữa là Tổ chức các nước xuất khẩu dầu lửa (OPEC) không còn mạnh như trước đây. OPEC vẫn tìm cách bình ổn giá dầu thông qua biện pháp tăng hay giảm sản lượng khai thác từ các nước thành viên.
Tuy nhiên, hiện OPEC không có ý định cắt giảm sản lượng khai thác, vì thế giá dầu có thể giảm tiếp. Ông Thomas cho rằng: "Vấn đề địa chính trị cũng có ảnh hưởng phần nào đến giá dầu thô trên thị trường. Tuy nhiên, tác động của tình trạng biến đổi về giá dầu đối với nền kinh tế những nước liên quan là rất nghiêm trọng. Vì thế, họ cũng khó có đủ sức để làm được gì nhiều."
Ví dụ như trường hợp Nga. Giá dầu giảm mạnh ảnh hưởng rất tiêu cực đến nền kinh tế nước Nga. Xuất phát từ thực tế này, không thể quá cường điệu hóa về tầm quan trọng của địa chính trị đối với giá dầu thô.
"Tôi cho rằng giá dầu giảm gây ra những hiệu ứng trái chiều và lẫn lộn. Đối với một số nước, đó là tín hiệu đáng mừng, nhưng có thể lại rất tồi tệ đối với những nước khác," giáo sư Thomas nói.
Những nước nhập khẩu dầu sẽ thấy dễ chịu, bởi hóa đơn nhập khẩu sẽ giảm đáng kể. Điều này sẽ giúp các ngành công nghiệp của họ tăng khả năng cạnh tranh trong khi chi phí năng lượng giảm. Xét ở góc độ nào đó, giá dầu giảm sẽ giúp kích thích tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế.
Tuy nhiên, với những nước sản xuất dầu, thu nhập của họ phụ thuộc nhiều sản lượng và kim ngạch xuất khẩu. Vì thế, nguồn thu của họ sẽ giảm khi giá dầu giảm, ảnh hưởng xấu tới nền kinh tế, tài chính.
Đồng nội tệ ở một số nước cũng có thể sẽ giảm giá trị do ảnh hưởng của giá dầu. Ở góc độ lớn hơn, giá dầu giảm sẽ kéo theo việc sử dụng dầu, khí gia tăng. Điều này có thể khiến cộng đồng quốc tế khó đạt được mục tiêu giảm khí thải gây hiệu ứng nhà kính. Đây là một tác động tiêu cực của giá dầu giảm.
Giáo sư chính sách năng lượng Stephen Thomas. (Ảnh/ Lê Phương Đối với Việt Nam - một nước xuất khẩu dầu thô, nhưng phải nhập khẩu phần lớn các sản phẩm từ dầu mỏ phục vụ nhu cầu tiêu thụ nội địa, ông Thomas cho rằng tác động của xu hướng giảm giá dầu chủ yếu là vấn đề ngân sách. Khi giá dầu thô trên thị trường thế giới giảm, thì nguồn thu ngân sách từ hoạt động sản xuất và xuất khẩu dầu thô của Việt Nam cũng giảm theo.
Vấn đề này không tác động nhiều đến lĩnh vực hóa dầu của Việt Nam. Ngành hóa dầu thường không mang lại nhiều lợi nhuận bằng hoạt động khai thác, sản xuất và xuất khẩu dầu thô.
Hiện một số nước như Indonesia, Trung Quốc đang tranh thủ giá dầu giảm để điều chỉnh chính sách năng lượng như cắt giảm trợ cấp, tích trữ dầu thô... Tuy nhiên, giáo sư Thomas cho rằng cần phải thận trọng trong chính sách năng lượng khi giá dầu giảm.
"Tôi cho rằng chúng ta cần phải thận trọng trong chính sách năng lượng. Nếu giảm thuế, thì việc tiêu thụ năng lượng sẽ ngày càng hấp dẫn hơn. Tiêu thụ nhiều năng lượng hóa thạch sẽ dẫn đến sự gia tăng của khí thải gây hiệu ứng nhà kính. Điều này quả là tồi tệ," ông Thomas khẳng định, "cho nên, khi giá dầu giảm về ngắn hạn, thì không nên có thêm những chính sách khuyến khích tiêu dùng với chi phí rẻ"./.
