Một nhà máy điện mặt trời gần Johannesburg, Nam Phi. Châu Phi có hơn một nửa nguồn tài nguyên năng lượng mặt trời tốt nhất thế giới.(Nguồn: Reuters) Ngày 6/9, Hội nghị Thượng đỉnh Khí hậu châu Phi tại Kenya đã ra tuyên bố chung, trong đó nêu bật yêu cầu thay đổi toàn diện hệ thống tài chính toàn cầu và hối thúc cộng đồng quốc tế ủng hộ thúc đẩy năng lượng tái tạo.
Tuyên bố chung Nairobi có đoạn nêu rõ châu Phi có những tiềm năng và tham vọng trở thành một phần quan trọng trong giải pháp toàn cầu ứng phó với biến đổi khí hậu.
Dù vậy, để giải phóng tiềm năng Tăng trưởng Xanh trên toàn châu lục ở mức độ có thể tạo ra những đóng góp ý nghĩa cho quá trình phi carbon hóa nền kinh tế toàn cầu, cần phải mở rộng hoạt động cấp vốn quy mô lớn.
Các nước châu Phi kêu gọi cộng đồng quốc tế giảm gánh nặng nợ cho các nước này và cải cách hệ thống tài chính toàn cầu để mở đường cho hoạt động đầu tư vào năng lượng sạch.
Theo tuyên bố chung, châu Phi chỉ thu hút được 2% tổng số vốn đầu tư cho năng lượng tái tạo toàn cầu trong thập niên qua.
Châu lục này cần số vốn gấp 10 lần mức hiện tại để đầu tư cho năng lượng tái tạo trong 7 năm tới, khoảng 600 tỷ USD, qua đó đạt mục tiêu nâng sản lượng năng lượng tái tạo từ 56 GW trong năm 2022 lên tối thiểu 300 GW vào năm 2030.
Tổng thống Kenya William Ruto, chủ tịch Hội nghị Thượng đỉnh Khí hậu châu Phi, cho biết tổng số vốn các nước cam kết hỗ trợ cho châu lục tại hội nghị là 23 tỷ USD. Trong đó, riêng Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE) đã cam kết hỗ trợ 4,5 tỷ USD để thúc đẩy châu Phi chuyển đổi sang năng lượng sạch.
Dù châu Phi đặc biệt dễ chịu tác động ngày càng nghiêm trọng của tình trạng biến đổi khí hậu, nhưng các lãnh đạo các nước châu lục tham dự hội nghị lần này không muốn Lục địa Đen được biết đến như nạn nhân mà thay vào đó là một đồng minh mạnh trong cuộc chiến toàn cầu chống biến đổi khí hậu.
Tổng thống Ruto nhấn mạnh châu Phi có lợi thế trong tiến trình chuyển đổi sang Năng lượng Xanh nhờ dân số trẻ, tiềm năng các nguồn tài nguyên tái tạo và thiên nhiên dồi dào, trong đó có thể kể đến việc tập trung phần lớn trữ lượng cobalt, mangan và platinum của thế giới, vốn rất cần thiết cho pin điện và pin nhiên liệu hydrogen.
[Các quốc gia châu Phi có tỷ lệ tuân thủ Hiệp định Paris cao nhất]
Theo Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA), châu Phi là nơi tập trung 60% nguồn năng lượng mặt trời tốt nhất thế giới, thế nhưng châu lục này vẫn có tới hàng trăm triệu người dân chưa có điện sử dụng.
Đứng trước những khoản nợ chồng chất trong khi thiếu vốn trầm trọng, các nước châu Phi kêu gọi cải cách toàn bộ cấu trúc tài chính toàn cầu, gia tăng áp lực với Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) và Ngân hàng thế giới (WB) mở đường cho hoạt động đầu tư và tài chính khí hậu.
Cobalt thô tại một mỏ ở Cộng hòa Dân chủ Congo. Châu Phi chiếm một nửa tổng trữ lượng khoáng sản toàn cầu. (Nguồn: The Wall Street Journal) Tuyên bố chung kêu gọi kiên quyết thực hiện các cải cách cần thiết giúp tạo ra cấu trúc tài chính mới, đáp ứng nhu cầu đầu tư của châu Phi, trong đó có các biện pháp tái cấu trúc và giãn nợ cho các nước này.
Châu Phi cần một sân chơi công bằng để tiếp cận đầu tư cần thiết giúp giải phóng tiềm năng và kiến tạo cơ hội cho châu lục này.
Các nhà lãnh đạo châu Phi cũng hối thúc các nước phát triển, vốn là những nước xả thải khí gây hiệu ứng nhà kính nhiều nhất, tôn trọng các cam kết đã đưa ra, trong đó có việc cung cấp 100 tỷ USD/năm cho năng lượng sạch và hỗ trợ các nước nghèo ứng phó với biến đổi khí hậu.
Bên cạnh đó, tuyên bố chung kêu gọi các lãnh đạo trên thế giới ủng hộ đề xuất cơ chế đánh thuế carbon toàn cầu trong đó có thuế carbon với hoạt động giao thương nhiên liệu hóa thạch, vận tải biển và hàng không.
Các nước châu Phi tin rằng việc triển khai các biện pháp này ở cấp độ toàn cầu giúp đảm bảo nguồn cung tài chính quy mô lớn cho các khoản đầu tư liên quan khí hậu và tách bạch vấn đề tăng thuế với các sức ép về địa chính trị và chính trị nội bộ.
Theo IMF, hiện có khoảng hơn 20 quốc gia áp thuế carbon nhưng ý tưởng về cơ chế thuế carbon toàn cầu chưa nhận được nhiều khích lệ.
Tuyên bố chung được đưa ra sau 3 ngày diễn ra Hội nghị Thượng đỉnh đầu tiên của châu Phi về vấn đề khí hậu, với các nội dung thảo luận tập trung vào cách thức huy động vốn để châu lục thích ứng với những điều kiện thời tiết khắc nghiệt ngày càng gia tăng.
Việc đạt được đồng thuận tại châu Phi không hề dễ dàng khi châu lục 1,4 tỷ dân này đã chứng kiến một số nước theo đuổi con đường chuyển đổi sang năng lượng tái tạo trong khi nhiều nước vẫn tìm cách bảo vệ các nguồn nhiên liệu hóa thạch.
Giới phân tích cho rằng việc các nước châu Phi có được tiếng nói đoàn kết sẽ tạo động lực cho nhiều hội nghị quốc tế quan trọng sắp tới, trong đó có hội nghị Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20) ở Ấn Độ trong cuối tuần này, hội nghị lần thứ 28 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP28) tại Dubai (UAE) vào tháng 11 tới./.
