Quang cảnh Lễ hội đình Trà Cổ năm 2023. (Ảnh: TTXVN phát) Ngày 24/10, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 1225/QĐ-TTg về việc công nhận xếp hạng Di tích Quốc gia Đặc biệt đối với hai di tích của tỉnh Quảng Ninh.
Hai di tích được xếp hạng bao gồm Di tích Lịch sử Quần thể Thương cảng Vân Đồn thuộc huyện Vân Đồn và Di tích Kiến trúc-Nghệ thuật Đình Trà Cổ ở thành phố Móng Cái.
Thương cảng Vân Đồn – Thương cảng cổ xưa nhất Việt Nam, được thành lập năm 1149 dưới thời vua Lý Anh Tông
Thương cảng Vân Đồn từng là một thương cảng của nước Đại Việt, tồn tại từ giữa thế kỷ thứ XII đến cuối thế kỷ XVIII ở vùng biển nay thuộc tỉnh Quảng Ninh. Đây là trung tâm giao thương lớn và quan trọng của Việt Nam lúc bấy giờ với nhiều thuyền buôn từ khắp châu Á và châu Âu đến buôn bán, trao đổi hàng hóa.
Không chỉ có dấu ấn về giao thương, buôn bán, thương cảng Vân Đồn còn mang ý nghĩa đặc biệt quan trọng, góp phần làm nên chiến công của ông cha ta trong cuộc chiến chống ngoại xâm, bảo vệ biên cương, bờ cõi. Nhiều nhà khoa học đánh giá cao vai trò của thương cảng Vân Đồn trong lịch sử dân tộc trên hai phương diện là trung tâm giao thương quốc tế và giữ vị trí trọng yếu của an ninh quốc gia tại khu vực Đông Bắc Tổ quốc.
Trải qua thời gian và sự bồi lắng của biển cả, diện mạo sầm uất của thương cảng Vân Đồn xưa không còn. Hiện trong lòng đất, trên bờ vụng tại các bến thuyền cổ vẫn còn hàng triệu mảnh sành sứ, nền nhà, nền đình, nền chùa, tiền đồng cổ.
Với những giá trị lịch sử, thương cảng Vân Đồn đã được Bộ Văn hóa và Thông tin (nay là Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch) cấp bằng xếp hạng di tích lịch sử ngày 29/10/2003.
Đình Trà Cổ là một trong những Di tích Lịch sử Văn hóa, Kiến trúc nghệ thuật tiêu biểu đã được Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng Di tích cấp Quốc gia từ năm 1974.
[Khám phá 6 Di tích Quốc gia Đặc biệt của tỉnh Quảng Ninh]
Về niên đại của Đình Trà Cổ, đến nay chưa tìm thấy các căn cứ lịch sử, khoa học khẳng định niên đại chính xác của Đình Trà Cổ, có nhiều ý kiến được đưa ra, sớm nhất là vào khoảng thế kỷ thứ XV.
Tuy nhiên, căn cứ vào đặc điểm kiến trúc còn lưu giữ được, có thể phỏng đoán Đình Trà Cổ được xây dựng vào khoảng cuối thế kỷ XVII-đầu thế kỷ XVIII. Di tích được đánh giá là một trong những ngôi đình cổ, có bề dày lịch sử, văn hóa, có giá trị tiêu biểu về kiến trúc, nghệ thuật của khu vực Đồng bằng Bắc Bộ, đã kế thừa được những tinh hoa nghệ thuật của cả một giai đoạn lịch sử.
Hàng năm, từ ngày 30/5 đến 3/6 âm lịch, tại đình diễn ra lễ hội truyền thống. Nét độc đáo của Lễ hội đình Trà Cổ là lễ rước và tục thi "Ông Voi" (lợn) độc đáo.
Năm 2014, di tích được Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Ninh công nhận là 1 trong 15 điểm tham quan du lịch của thành phố Móng Cái và hiện đang được Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Ninh chỉ đạo triển khai công tác lập hồ sơ khoa học đề nghị xếp hạng cấp Quốc gia Đặc biệt.
Năm 2019, Lễ hội đình Trà Cổ đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.
Trước đó, Quảng Ninh đã có 6 Di tích quốc gia đặc biệt gồm: Danh lam Vịnh Hạ Long (thành phố Hạ Long); Di tích Lịch sử Bạch Đằng (Thành phố Uông Bí và thị xã Quảng Yên); Di tích Lịch sử Yên Tử (thành phố Uông Bí và thị xã Đông Triều); Di tích Lịch sử Nhà Trần (thị xã Đông Triều); Di tích Lịch sử Đền Cửa Ông (thành phố Cẩm Phả và huyện Vân Đồn); Khu Di tích Hồ Chủ Tịch ở đảo Cô Tô (huyện Cô Tô).
Các địa danh nói trên chứa đựng những giá trị lịch sử - văn hóa, thể hiện bản sắc của vùng đất Quảng Ninh và trở thành những địa điểm thu hút khách du lịch ở trong và ngoài nước đến với vùng đất mỏ.
Như vậy đến thời điểm này, Quảng Ninh đã có 8 Di tích quốc gia đặc biệt./.
