Đối thoại PPP 2025: Tháo gỡ nút thắt, khơi thông nguồn vốn tư nhân cho hạ tầng

Điểm nhấn tại Đối thoại là việc tiếp cận các mô hình PPP thế hệ mới. Theo đó, các chuyên gia ADB đã giới thiệu mô hình "chuyển đổi tài sản thành giá trị tài chính" cho bài toán thiếu vốn đầu tư công.

Đối thoại cấp cao về PPP năm 2025 do Bộ Tài chính phối hợp với Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) tổ chức ngày 25/11. (Ảnh: Vietnam+)

Sau giai đoạn nỗ lực hoàn thiện khung pháp lý, Việt Nam đang có các cơ hội thúc đẩy làn sóng đầu tư theo phương thức đối tác công-tư (PPP). Tuy nhiên, để chuyển hóa tiềm năng thành những dự án tỷ đô thực chất, vẫn còn đó những bài toán về chia sẻ rủi ro và cơ chế tài chính cần lời giải linh hoạt.

Tại chương trình Đối thoại cấp cao về PPP năm 2025 do Bộ Tài chính phối hợp với Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) tổ chức ngày 25/11, thông điệp về sự sẵn sàng của Việt Nam trong việc huy động nguồn lực tư nhân được phát đi mạnh mẽ.

“Cởi trói” cơ chế, sẵn sàng bứt phá

Phát biểu khai mở về định hướng sắp tới, Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương khẳng định nhu cầu phát triển cơ sở hạ tầng hiện đại hướng tới mục tiêu tăng trưởng nhanh và bền vững của Việt Nam là rất lớn.

"Trong những năm qua, khuôn khổ chính sách về PPP đã liên tục được hoàn thiện. Việc sửa đổi Luật PPP và các nghị định liên quan đã mở rộng tối đa lĩnh vực đầu tư, tăng tính linh hoạt trong cơ chế tài chính-chia sẻ rủi ro, đồng thời rút gọn quy trình để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các nhà đầu tư," Thứ trưởng Trần Quốc Phương nhấn mạnh.

Theo lãnh đạo Bộ Tài chính, sau giai đoạn chuẩn bị kỹ lưỡng, Việt Nam đã sẵn sàng bước vào giai đoạn "thúc đẩy triển khai mạnh mẽ" các dự án PPP có tính lan tỏa cao, trong đó ba trụ cột chính được xác định bao gồm: Hạ tầng giao thông (cao tốc, cảng biển, sân bay); Giao thông đô thị tích hợp phát triển đô thị (TOD); Và, lĩnh vực Đổi mới sáng tạo-chuyển đổi số-hạ tầng xã hội.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương khẳng định nhu cầu phát triển cơ sở hạ tầng hiện đại hướng tới mục tiêu tăng trưởng nhanh và bền vững của Việt Nam là rất lớn. (Ảnh: Vietnam+)

Chỉ ra những thay đổi mang tính bước ngoặt này, bà Nguyễn Thị Linh Giang, Chánh Văn phòng PPP, Cục Quản lý đấu thầu, Bộ Tài chính, cho biết khung pháp lý hiện hành đang được điều chỉnh theo hướng "trải thảm" thực chất hơn cho nhà đầu tư.

Cụ thể, những rào cản kỹ thuật trước đây như hạn mức quy mô tối thiểu đã được gỡ bỏ, cho phép đa dạng hóa các dự án. Đáng chú ý, cơ chế chia sẻ phần tăng, giảm doanh thu và vấn đề vốn là nỗi lo lớn nhất của các nhà đầu tư tư nhân, thì nay đã được luật hóa rõ ràng, thể hiện cam kết Chính phủ đồng hành cùng doanh nghiệp. Bên cạnh đó, việc nâng hạn mức tỷ lệ vốn Nhà nước trong dự án PPP và bổ sung lại loại hình hợp đồng BT (Xây dựng-Chuyển giao) được kỳ vọng sẽ tạo ra cú hích lớn về thu hút dòng vốn.

"Chúng tôi cũng đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong chuẩn bị đầu tư để tạo sự chủ động cho địa phương đồng thời bổ sung các cơ chế xử lý chấm dứt hợp đồng trước hạn nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên", bà Giang thông tin thêm.

Bài toán về khả năng vay vốn

Đồng hành cùng Việt Nam suốt 15 năm qua trong việc xây dựng nền tảng cho PPP, từ những nghị định đầu tiên (Nghị định 108, Nghị định 15) cho đến Luật PPP năm 2020, Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) đánh giá cao những nỗ lực cải cách của Chính phủ.

Tuy nhiên, dưới góc nhìn của một định chế tài chính quốc tế, ông Shantanu Chakraborty, Giám đốc Quốc gia ADB tại Việt Nam, đã chỉ ra những "điểm nghẽn" thực tế cần vượt qua.

Theo ông Shantanu, dù khung pháp lý đã tiến bộ, nhưng để đưa ra thị trường song dự án thực sự khả thi về mặt tài chính và có khả năng vay vốn ngân hàng vẫn là một hành trình dài.

"Phân bổ rủi ro vẫn là vấn đề lớn đối với nhà đầu tư và các tổ chức cho vay. Sự rõ ràng về mô hình doanh thu và cơ chế hỗ trợ của Chính phủ là yếu tố then chốt để củng cố niềm tin," ông Shantanu nhận định.

Giám đốc Quốc gia ADB chỉ ra thực tế vẫn còn nhiều thách thức quan trọng. Cụ thể, năng lực chuẩn bị dự án cần được cải thiện đáng kể. Để phát triển một dự án PPP thực sự khả thi về mặt tài chính, có khả năng vay vốn ngân hàng, cần có nghiên cứu khả thi chất lượng cao, phân tích rủi ro chặt chẽ và sự phối hợp hiệu quả.

Ông Shantanu Chakraborty đã chỉ ra những "điểm nghẽn" thực tế cần vượt qua. (Ảnh: Vietnam+)

Cùng với đó, phân bổ rủi ro vẫn là vấn đề lớn đối với nhà đầu tư và các tổ chức cho vay. Sự rõ ràng về mô hình doanh thu, cơ chế hỗ trợ của Chính phủ và thực thi hợp đồng là yếu tố then chốt để củng cố niềm tin của nhà đầu tư.

Cũng theo ông, các lựa chọn tài chính dài hạn cho hạ tầng có vòng đời lớn vẫn còn hạn chế. Mặc dù các ngân hàng trong nước ngày càng quen thuộc với PPP, các vấn đề về kỳ hạn vay, khả năng chịu rủi ro và công cụ tài chính phù hợp vẫn là rào cản cho các dự án lớn và dài hạn.

Bên cạnh đó, việc lựa chọn nhà đầu tư theo hình thức cạnh tranh còn hạn chế, đặc biệt trong bối cảnh Chính phủ ưu tiên đẩy nhanh tiến độ dự án để đáp ứng mục tiêu tăng trưởng. Nhiều dự án vẫn dựa vào đề xuất của nhà đầu tư và chỉ định thầu, gây khó khăn trong việc bảo đảm giá trị đồng tiền, tính minh bạch và sự cạnh tranh, những yếu tố thiết yếu để thu hút nhà đầu tư chất lượng cao.

"Các lĩnh vực mới như chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo, khoa học-công nghệ và hạ tầng xã hội đòi hỏi các mô hình chính sách và hợp tác cập nhật, phù hợp với đặc thù riêng," đại diện ADB thông tin.

Từ dẫn chứng trên, Giám đốc Quốc gia ADB nhấn mạnh, những thách thức này không phải là điều bất thường khi chuyển từ thiết kế chính sách sang triển khai. Với sự hợp tác liên tục, Việt Nam hoàn toàn có thể vượt qua.

Biến tài sản công thành nguồn lực tài chính

Một trong những điểm nhấn quan trọng tại Đối thoại lần này là việc tiếp cận các mô hình PPP thế hệ mới, vượt ra khỏi khuôn khổ các dự án cầu đường truyền thống. Các chuyên gia từ ADB đã giới thiệu mô hình "Chuyển đổi tài sản thành giá trị tài chính", một giải pháp được xem là chìa khóa để giải bài toán thiếu vốn đầu tư công.

Bà Rosemary Ong, Chuyên gia Trưởng về Phát triển Thị trường của ADB, đã đưa ra minh chứng sống động từ dự án Sân bay Quốc tế Ninoy Aquino (NAIA) tại Philippines. Thay vì tư duy quản lý cũ, Philippines đã áp dụng mô hình nhượng quyền khai thác (ROET) trong 15-25 năm.

Kết quả, Nhà nước không mất quyền sở hữu tài sản mà còn thu về khoản chia sẻ doanh thu lên tới 82,16% từ nhà đầu tư trúng thầu, chưa kể khoản thanh toán trả trước khổng lồ.

Thông điệp về sự sẵn sàng của Việt Nam trong việc huy động nguồn lực tư nhân được phát đi mạnh mẽ. (Ảnh: Vietnam+)

"Đây là phương pháp huy động vốn và nâng cao hiệu quả vận hành mà không làm gia tăng nợ công. Nguồn vốn thu được từ việc nhượng quyền này có thể tái đầu tư vào các dự án hạ tầng mới ở các khu vực kém phát triển hơn," bà Rosemary Ong phân tích.

Bên cạnh đó, mô hình Phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD) cũng được các chuyên gia, trong đó có ông Eun Lee (ADB), đề xuất như một động lực tài chính cho phát triển hệ thống Metro tại các đô thị lớn (như Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh). Việc khai thác quỹ đất và giá trị gia tăng từ các dự án giao thông sẽ tạo ra dòng tiền bền vững để nuôi chính hệ thống hạ tầng đó.

Sự kiện cũng ghi nhận cam kết đồng hành mạnh mẽ từ các đối tác phát triển, bà Gillian Bird, Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Australia tại Việt Nam, cùng các đối tác cam kết tiếp tục hỗ trợ kỹ thuật để Việt Nam hoàn thiện hệ sinh thái PPP minh bạch và hiệu quả./.

Nghị định mới về PPP: Chuẩn hóa thủ tục, tăng phân cấp quyết định đầu tư

Nghị định 243/2025/NĐ-CP làm rõ quy trình lập, thẩm định và phê duyệt dự án PPP; bổ sung cơ chế cho dự án liên ngành nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư hạ tầng theo hình thức đối tác công tư.

(Vietnam+)