Lễ hội Bánh giầy đình Lục Giáp gắn bó mật thiết với đời sống tín ngưỡng và phong tục của cư dân sáu thôn (xưa gọi là giáp): Lộc Phú, Phúc Bái, Đông, Đoài, Đanh Thọ và Tiên An, nay thuộc xã Đồng Thái, tỉnh Ninh Bình.
Đây là một trong những lễ hội tiêu biểu của vùng đất Cố đô, được Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ghi danh vào Danh mục Di sản Văn hóa Phi vật thể Quốc gia theo Quyết định số 2218/QĐ-BVHTTDL ngày 27/6/2025.
Nghi thức dâng bánh giầy và tế lễ trang nghiêm
Theo hồ sơ tư liệu Cục Di sản Văn hóa, trung tâm của lễ hội là đình Lục Giáp (Lục Giáp Thần Từ) - công trình kiến trúc cổ mang kiểu “chữ Đinh," thờ Thành Hoàng làng cùng các vị thần được phong sắc qua nhiều triều đại như Thần Lý Ngư Long và Tam Vị Ngọ Công.
Lễ hội không chỉ có nghi thức dâng bánh giầy và tế lễ trang nghiêm mà còn tái hiện sức mạnh đoàn kết của sáu giáp qua các hoạt động rước kiệu, diễn xướng dân ca, dân vũ, dân nhạc và nhiều trò chơi dân gian. Đây là dịp người dân và du khách cùng hòa mình vào không khí linh thiêng mà vẫn vui tươi, rộn rã.
Lễ hội Bánh Giầy đình Lục Giáp diễn ra định kỳ hằng năm, từ ngày 25-29/9 âm lịch. Ngay từ đầu tháng, Ban Khánh tiết đình Lục Giáp được bầu ra để chủ trì công tác chuẩn bị, phân công nhiệm vụ cho từng thôn, từ việc dọn dẹp, trang trí đình làng đến tổ chức tế lễ, rước kiệu, phường bát âm và các trò diễn dân gian.
Ban Khánh tiết cử 10 người chuyên trách việc thu gom gạo nếp do các gia đình đóng góp để làm nguyên liệu gói bánh. Đội giã bánh và đội tế rước được lựa chọn kỹ lưỡng, luyện tập đều đặn để các động tác trong ngày hội diễn ra chuẩn xác, nhịp nhàng.
Đến ngày 25/9 (âm lịch), lễ Mộc dục được diễn ra sau khi ông thủ từ đình làng thực hiện lễ cúng cáo thần và kết thúc lễ Mộc dục bằng lễ cúng yên vị thần.
Các hoạt động trang trí đình làng, miếu thờ, nhà cửa, vệ sinh đường làng, cắm cờ hội và chuẩn bị nguyên liệu làm bánh giầy được tiến hành sau lễ Mộc dục cho đến trước ngày chính hội 1 ngày.
Sáng 28/9 âm lịch, tiếng trống hội vang lên báo hiệu hội giã bánh giầy bắt đầu. Cối, chày được đặt ngay ngắn; xôi chín được giã đều tay cho đến khi dẻo mịn. Khi đạt độ dẻo bóng, nghệ nhân nặn thành những cặp bánh tròn láng mịn, tượng trưng cho sự hòa hợp âm dương. Các cụ cao niên tận tình chỉ dạy cho lớp trẻ từ cách chọn gạo, đồ xôi, giã bánh đến tạo hình, để những chiếc bánh dâng lễ vừa đẹp mắt, vừa đúng hương vị cổ truyền.
Chiều cùng ngày, sau khi bánh được bày lên giá cỗ, lễ rước kiệu diễn ra trong không khí linh thiêng. Đoàn rước gồm các cụ cao niên trong trang phục truyền thống, các thanh niên khiêng kiệu, đi đầu là đội múa lân, múa rồng, phường nhạc lễ.
Khi kiệu về tới đình, từng thôn lần lượt rước bát hương, dâng bánh giầy và lễ vật vào Hậu cung, chuẩn bị cho nghi lễ tế Thành Hoàng và các vị thần linh.
Lễ tế được tiến hành theo nghi thức truyền thống: dâng hương, đọc văn tế, dâng bánh giầy và các lễ vật để cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, cuộc sống yên vui.
Sau lễ, bánh được chia đều cho mọi người cùng hưởng lộc, thể hiện tinh thần đoàn kết, sẻ chia trong cộng đồng.
Phần hội rộn rã: Niềm vui và ước vọng no đủ
Sau phần lễ trang nghiêm là phần hội tưng bừng, rộn rã. Người dân và du khách cùng hòa mình vào những trò chơi dân gian đặc sắc như kéo co, bịt mắt bắt vịt, chọi gà, cờ tướng; cùng thưởng thức các tiết mục văn nghệ dân gian do chính người dân địa phương và các đoàn nghệ thuật biểu diễn. Đây là dịp để gắn kết tình làng nghĩa xóm, khơi dậy niềm tự hào quê hương và tình yêu văn hóa truyền thống.
Lễ hội Bánh giầy đình Lục Giáp mang trong mình nhiều giá trị sâu sắc. Đó là sự tiếp nối truyền thống “uống nước nhớ nguồn," thể hiện lòng tri ân các bậc tiền nhân và niềm tin vào sự bảo hộ của thần linh.
Lễ hội đồng thời góp phần bảo tồn và phát huy di sản văn hóa như tín ngưỡng dân gian, nghệ thuật diễn xướng, ẩm thực, trò chơi dân gian, dân ca, dân vũ, dân nhạc…
Qua mỗi mùa hội, tinh thần đoàn kết cộng đồng được củng cố, hình ảnh quê hương được quảng bá rộng rãi, góp phần thúc đẩy phát triển du lịch và kinh tế địa phương.
Với bề dày lịch sử và giá trị nhân văn phong phú, Lễ hội Bánh giầy đình Lục Giáp không chỉ là sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng quan trọng của người dân sáu giáp mà còn là di sản đặc trưng, góp phần tôn vinh bản sắc văn hóa Ninh Bình và của cả nước.
Trong mùi hương dẻo ngọt của bánh giầy, tiếng trống hội rộn ràng và sắc màu đoàn rước rực rỡ, người dân gửi gắm niềm tin, lòng biết ơn và ước vọng về cuộc sống ấm no, hạnh phúc./.
Xây dựng thương hiệu bánh chưng, bánh giầy tại các làng nghề Phú Thọ
Những ngày áp Tết Nguyên đán, ở khắp các làng nghề làm bánh chưng, bánh giầy của tỉnh Phú Thọ liên tục đỏ lửa, mỗi ngày cho ra thị trường hàng nghìn chiếc bánh, tạo công ăn việc làm cho lao động.
