Công nhân làm việc tại một máy lắp ráp ở Bắc Kinh, Trung Quốc. (Ảnh: AFP/TTXVN) Trong một bài viết được đăng trên Nikkei Asia, tác giả Ian Bremmer - Chủ tịch công ty tư vấn rủi ro chính trị Eurasia Group - đã đưa ra nhận định về triển vọng kinh tế Trung Quốc trong thập kỷ tới.
Theo tác giả, với tầm ảnh hưởng kinh tế, chính trị toàn cầu và sức mạnh quân sự ngày càng được mở rộng, triển vọng kinh tế Trung Quốc sẽ phụ thuộc vào việc liệu mục tiêu hướng tới tương lai thịnh vượng và an toàn sẽ phù hợp hơn với một sức mạnh kinh tế tổng thể hay năng lực công nghệ vượt trội?
Khi những lợi thế cũ không còn nữa
Có thể thấy, dù triển vọng kinh tế đang trở nên kém sáng nhưng vị thế của một siêu cường công nghệ mới nổi có thể mang lại cho Trung Quốc những hy vọng mới.
Sự trỗi dậy của Trung Quốc từ một quốc gia nghèo đói trở thành cường quốc đã tạo ra cơ hội phát triển mới cho nhiều người ở Trung Quốc và trên toàn thế giới hơn bất kỳ xu hướng kinh tế nào trong lịch sử. Điều này đã tạo ra tầng lớp trung lưu sôi động không chỉ ở Trung Quốc mà còn trên toàn cầu.
Nền tảng cho thành tựu này được xây dựng dựa trên hai lợi thế. Lợi thế đầu tiên, được thiết lập từ nhiều thập kỷ trước, là việc Trung Quốc hưởng lợi từ nguồn lao động giá rẻ lớn nhất trong lịch sử. Thứ hai, mặt bằng tiền lương thấp đã thuyết phục các nhà sản xuất ở các nước giàu có chuyển hoạt động sang Trung Quốc để giảm chi phí sản xuất và tăng lợi nhuận.
[Tăng trưởng kinh tế Trung Quốc đối mặt với nhiều sức ép]
Tuy nhiên, cả hai lợi thế này giờ đây không còn nữa. Mặt bằng lương của người Trung Quốc tăng mạnh khi công nhân được tăng cường kỹ năng và các nước nghèo hơn Trung Quốc giờ đã có thể đưa ra mức lương thấp hơn.
Ngoài ra, chính sách một con của Trung Quốc đã hạn chế sự gia tăng dân số trong dài hạn, làm giảm nguồn cung lao động và gây thêm áp lực tăng lương. Trong khi đó, kinh tế toàn cầu hiện phụ thuộc nhiều vào thương mại dịch vụ so với trước đây. Điều này tạo ra ít nhu cầu về lao động trong nhà máy.
Chính phủ và công ty tư nhân, đặc biệt là ở Mỹ, đối mặt với áp lực chính trị để giành lại các dây chuyền sản xuất tại chỗ đã từng được chuyển đến Trung Quốc. Vì tất cả những lý do này, một số chuyên gia cho rằng sự trỗi dậy của Trung Quốc có thể đã đi vào "ngõ cụt."
Các chuyên gia cảnh báo nhiều nền kinh tế mới nổi đã rơi vào bẫy thu nhập trung bình do đánh mất những lợi thế đã giúp họ thoát nghèo mà không có được công cụ cần thiết để cạnh tranh với các nước giàu hơn có nền kinh tế dựa vào tri thức, được hỗ trợ bởi lực lượng lao động có đào tạo chuyên sâu. Đây là một điều nguy hiểm.
Bên cạnh đó, các nhà hoạch định chính sách của Trung Quốc cũng đang phải vật lộn với tình trạng nợ công cao ngất ngưởng, đặc biệt là tại các công ty Trung Quốc. Trong nhiều năm, Chính phủ Trung Quốc đã bảo vệ các công ty lớn nhất của mình tránh khỏi tình trạng vỡ nợ để không gây ảnh hưởng đến thị trường lao động và bảo vệ khả năng thanh toán của các ngân hàng. Tuy nhiên, sự can thiệp của nhà nước đã làm cho vấn đề trở nên tồi tệ hơn khi tạo ra tâm lý "ỷ lại" ở các doanh nghiệp yếu kém.
Việc khắc phục vấn đề này sẽ dẫn đến những tác động tiêu cực đối với một nền kinh tế vốn đã ở trong tình trạng khó khăn do đại dịch COVID-19 và cuộc xung đột Nga-Ukraine gây ra.
Một hướng đi mới được mở ra
Mặc dù vậy, sức mạnh công nghệ mở rộng nhanh chóng của Trung Quốc được kỳ vọng sẽ giúp hạn chế những thiệt hại do các lỗ hổng kinh tế của nước này gây ra.
Cách đây không lâu, những tiến bộ trong công nghệ truyền thông làm thay đổi đời sống con người. Việc mở rộng khả năng truy cập Internet trên toàn cầu cho phép người dùng tìm kiếm thông tin từ nhiều nguồn khác nhau và giao tiếp với những người khác trên toàn thế giới trong thời gian thực.
Tuy nhiên, trong thập kỷ qua, xu hướng này đang dần nhường chỗ cho cuộc cách mạng dữ liệu. Cuộc cách mạng này cho phép một số chính phủ và các công ty công nghệ lớn nhất thế giới thu thập lượng lớn dữ liệu trong thế giới kỹ thuật số để tìm hiểu thêm về con người với rất nhiều mục đích khác nhau.
Trong bối cảnh đó, Trung Quốc là quốc gia nắm giữ lợi thế lớn và lâu dài. Các công ty của nước này đã ghi nhận sự phát triển nhanh chóng không chỉ trong thương mại kỹ thuật số mà còn trong các công nghệ trí tuệ nhân tạo như nhận diện khuôn mặt và nhận diện giọng nói. Ngoài ra, quy mô dân số tuyệt đối của Trung Quốc cũng cho phép nước này duy trì cơ sở dữ liệu lớn hơn và mang lại tiến bộ công nghệ nhanh hơn.
Lợi thế công nghệ lớn nhất của Trung Quốc nằm ở việc nhà nước có khả năng chỉ đạo các công ty công nghệ tạo ra sản phẩm phục vụ nhu cầu của mình, cũng như khả năng đầu tư vào các dự án phát triển đó, để điều phối công việc và mở rộng tầm ảnh hưởng quốc tế của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới thông qua việc bán công nghệ giám sát cho các quốc gia khác.
Bên cạnh đó, tương lai của Trung Quốc sẽ phụ thuộc vào một câu hỏi khó trả lời hơn, đó là Mỹ, châu Âu và Nhật Bản sẽ phản ứng như thế nào với triển vọng kinh tế Trung Quốc?
Hiện tại, căng thẳng Nga-Ukraine đã đưa các đối tác xuyên Đại Tây Dương xích lại gần nhau hơn so với bất kỳ thời điểm nào kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, và sự ủng hộ của Trung Quốc đối với Nga, dù vẫn còn hạn chế, đã làm dấy lên những nghi ngờ của phương Tây về ý định chính sách ngoại giao của Trung Quốc. Tuy nhiên, có một điểm cần lưu ý đó là với vai trò quan trọng của mình, việc kinh tế Trung Quốc suy yếu vẫn là một điểm yếu của toàn cầu./.
