Đợt lũ ống, lũ quét xảy ra cuối tháng 7/2025, bản Phá Mựt (xã Nhôn Mai, tỉnh Nghệ An) gần như bị xóa sổ. Cả bản có 13 ngôi nhà bị lũ cuốn trôi hoàn toàn, 23 ngôi nhà khác bị xiêu vẹo, đất đá vùi lấp, nguy cơ sạt lở đe dọa không thể ở.
Sau lũ dữ, cấp ủy, chính quyền địa phương phối hợp với bộ đội biên phòng, công an và người dân dựng 13 nhà bạt dưới tán rừng săng lẻ; hỗ trợ vật chất, nhu yếu phẩm ban đầu để đảm bảo đời sống tạm thời cho các hộ có nhà bị lũ cuốn trôi hoàn toàn.
Trong thời gian chờ tái định cư, dù cuộc sống còn nhiều khó khăn nhưng người dân luôn đoàn kết, đùm bọc nhau. Đặc biệt, các cuộc họp chi bộ, họp dân vẫn được bản Phá Mựt duy trì đều đặn, tạo sự gắn kết mật thiết, chỗ dựa để người dân vững vàng hơn.
Cộng đồng đoàn kết “giữ lửa” chi bộ
Để đến bản Phá Mựt, phóng viên phải vượt qua con đường dân sinh đã bị lũ ống, lũ quét phá hủy, gây sạt lở nghiêm trọng và cuốn trôi nhiều đoạn. Địa hình và quang cảnh trên con đường vào bản bị biến dạng, thay đổi hoàn toàn. Khu vực trung tâm bản vốn là nơi có nhiều nhà dân và tập trung khu vực chăn nuôi, ruộng vườn đã không còn dấu tích. Lưu vực dòng suối nhỏ chạy qua bản sau lũ dữ đã mở rộng và ngổn ngang đá. Dọc đường đi dễ dàng bắt gặp những đống gỗ lớn được người dân dỡ nhà hoặc vớt lên từ lòng suối xếp chồng lên nhau.
Trong không gian vắng vẻ, hoang tàn vì thiên tai chỉ còn thấp thoáng vài nếp nhà giữa khung cảnh ngổn ngang đá, thân cây và rác. Nhà sinh hoạt cộng đồng may mắn còn sót lại nhưng bị bỏ hoang vì đất đá vùi lấp, không ai lui tới. Ở khu vực lưng núi cao vẫn còn lác đác những ngôi nhà gỗ, thấp nhưng thuộc diện phải di dời khẩn cấp bởi nằm trong cung sạt lở.
Phá Mựt là 1 trong 21 bản của xã Nhôn Mai, có 36 hộ với hơn 170 nhân khẩu, đều là dân tộc Mông. Mưa lớn dồn dập từ đêm 22 và sáng 23/7 khiến nước lũ từ thượng nguồn đổ về gây lũ ống, lũ quét dữ dội.
Chỉ trong vài giờ đồng hồ, nhiều nhà cửa, tài sản, ruộng vườn, gia súc, vật nuôi bị cuốn trôi. Bản có 13 hộ có nhà bị lũ cuốn trôi hoàn toàn; 5 căn nhà hư hỏng nặng; 4 căn nhà phải di dời khẩn cấp; 7 nhà bị xiêu vẹo, có nguy cơ sạt lở.
Anh Xồng Bá Cô, Trưởng bản Phá Mựt ngậm ngùi, thời điểm đó, người dân phải gọi nhau ra những bãi đất cao, dựng tạm lán để ở. Đến ngày 11/8, có13 lán tạm được cấp ủy, chính quyền địa phương, Bộ đội biên phòng, Công an xã và các đoàn thể tập trung dựng xong dưới rừng săng lẻ, cách quốc lộ 16 khoảng 2km, cách bản cũ gần 1km. Đây là nơi ở tạm của 17 hộ dân với hơn 60 nhân khẩu, là “trung tâm mới” của bản. Những hộ khác thì đi ở ghép tại các nhà người thân, họ hàng ở các bản khác.
Những mái nhà bạt nằm gần nhau dưới tán rừng săng lẻ là chỗ nương tựa, nơi che mưa nắng, tránh thiên tai của người dân. Cũng tại nơi đây, những cuộc họp chi bộ, họp dân ở bản Phá Mựt vẫn diễn ra đều đặn. Vị trí chủ tọa có đặt 2 bàn nhựa thấp, nhỏ và 3 ghế nhựa để đảng viên Xồng Ca Dênh - Bí thư Chi bộ bản, đảng viên Xồng Bá Cô - trưởng bản và thư ký cuộc họp điều hành, ghi sổ sách.
Người dân bản ngồi sát nhau trên những thanh gỗ dài và ghế nhựa nhỏ, lắng nghe, phát biểu ý kiến đóng góp. Nếu cuộc họp kéo dài hoặc diễn ra vào buổi tối, người dân sẽ dùng ánh sáng của đèn năng lượng mặt trời, đèn pin hoặc ánh sáng của đèn điện thoại để thắp sáng không gian họp.
Những ngày qua, các buổi sinh hoạt chi bộ nơi đây họp bàn nội dung chính là tính toán khắc phục hậu quả sau lũ; tìm mô hình cây, con nuôi phù hợp thực tiễn để gây dựng, phát triển sinh kế; nêu lên khó khăn, nhu cầu lương thực, thực phẩm của từng hộ gia đình; biện pháp giữ gìn vệ sinh môi trường; phòng, chống cháy, dịch bệnh ở trong khu nhà bạt…
Anh Xồng Ca Dênh, Bí thư Chi bộ bản Phá Mựt cho biết bản có hơn 170 nhân khẩu, có 9 đảng viên. Từ khi còn ở nơi ở cũ, mỗi một lần họp bản, họp chi bộ là “điểm hẹn” được người dân chờ đón.
Tại nơi ở tạm, dù cuộc sống sinh hoạt của người dân vẫn còn nhiều khó khăn, bất lợi, thiếu thốn đủ bề nhưng việc sinh hoạt chi bộ vẫn được duy trì vì đây là "sợi dây gắn kết," "chỗ dựa" để người dân vững vàng hơn sau thiên tai.
Sau lũ dữ, các cuộc họp bản, sinh hoạt của Chi bộ lại càng có ý nghĩa lớn lao, trở thành nếp sống, khơi gợi tinh thần đoàn kết, niềm tin cho dân bản.
Già làng Xồng Ca Xia chia sẻ: "Được dự, chứng kiến người dân trong bản vẫn giữ nếp sinh hoạt đông đủ. Tình cảm cộng đồng và niềm tin của dân bản vẫn lan tỏa, tôi rất vui."
Ông Mạc Văn Nguyên, Bí thư Đảng ủy xã Nhôn Mai cho biết trong điều kiện còn gặp nhiều khó khăn nhưng các buổi sinh hoạt chi bộ, họp bản tại bản Phá Mựt vẫn được duy trì, có sự tham gia đầy đủ các đảng viên, người dân.
Các buổi sinh hoạt chi bộ, họp bản cấp ủy, chính quyền xã đều bố trí người tham dự cùng. Những nội dung quan trọng đều được người dân bàn bạc, khởi sự, biểu quyết thống nhất dưới tán rừng săng lẻ này. Trong lúc chờ tái định cư, các hộ dân bản Phá Mựt luôn đoàn kết và tin tưởng về chủ trương, quyết sách, kế hoạch của cấp ủy, chính quyền địa phương.
Nỗ lực tái định cư cho người dân
Xác định việc sinh sống tại khu nhà bạt dưới tán rừng săng lẻ sẽ kéo dài nên các hộ dân bản Phá Mựt đã nỗ lực vượt qua khó khăn, thể hiện rõ vai trò chủ thể tại nơi ở tạm.
Tại đây, hằng ngày có thể dễ dàng bắt gặp cảnh người dân chẻ củi để tạo nguồn chất đốt phục vụ nấu nướng, nội trợ. Những cá nhân thạo nghề đan lát chăm chỉ tạo vật dụng, đồ dùng phục vụ gia đình. Đàn ông trong bản, ngoài việc lên nương rẫy sửa chữa, phục hồi các diện tích canh tác cũng tranh thủ cơi nới thêm những tấm bạt để che chắn những khoảnh sân trước nhà. Phụ nữ quét dọn khuôn viên để giữ gìn vệ sinh chung cho nhiều hộ gia đình. Việc đưa, đón trẻ em đi học cũng được các phụ huynh đồng lòng duy trì, không để trẻ phải nghỉ học.
Đang cặm cụi nhóm bếp bên hiên dãy nhà bạt, ông Xồng Bá Pó (người dân bản Pát Mựt) chia sẻ: "Chúng tôi đã ở đây hơn 3 tháng rồi. Cuộc sống ở đây gặp nhiều khó khăn lắm. Mỗi căn nhà bạt có diện tích rộng hơn 20m2, nằm sát nhau nên không thuận lợi trong sinh hoạt. Sống dưới tán rừng săng lẻ, ngày nắng, hanh khô thì có nguy cơ cháy cao, không an toàn. Khi trời mưa to, gió lớn, nước hắt vào lán gây ướt đồ đạc, ướt nền đất, ẩm mốc, ban đêm rất khó ngủ."
Anh Xồng Ca Dênh, Bí thư Chi bộ bản Phá Mựt cho biết, về lâu dài, dân bản mong cấp ủy, chính quyền địa phương, cơ quan cấp trên sớm tạo điều kiện được tái định cư ở địa điểm khác thuận lợi, an toàn hơn, để ổn định đời sống, kinh tế, xây dựng bản làng, các thiết chế văn hóa, nội quy, quy chế, hương ước của bản.
Sau lũ dữ, việc tái định cư cho người dân bị ảnh hưởng, thiệt hại nặng trên địa bàn đã được cấp ủy, chính quyền xã Nhôn Mai xác định là nhiệm vụ trọng tâm nên đã khẩn trương khảo sát, tìm kiếm vị trí, hỗ trợ người dân ở các bản làng san ủi mặt bằng, làm nền, dựng khung để làm nhà. Riêng đối với bản Phá Mựt, cần tái định cư tập trung, nhu cầu về mặt bằng diện tích rộng nên chính quyền mất nhiều thời gian hơn.
Đầu tháng 11/2025, tại buổi làm việc với đoàn công tác của Ủy ban Nhân dân tỉnh Nghệ An, chính quyền xã Nhôn Mai đã đề xuất xây dựng khu tái định cư tại khu vực thuộc bản Phá Mựt, có tổng diện tích khoảng 5,5ha, trong đó diện tích san nền khoảng 4,4ha, diện tích xây dựng hơn 0,5ha, kinh phí dự kiến 25 tỷ đồng.
Khu tái định cư sẽ bố trí cho các hộ bị cuốn trôi nhà (bản Phá Mựt có 13 hộ với 64 khẩu bị lũ cuốn trôi nhà hoàn toàn).
Thống nhất vị trí chính quyền địa phương đề xuất, lãnh đạo Ủy ban Nhân dân tỉnh Nghệ An yêu cầu chính quyền địa phương, sở, ngành liên quan hỗ trợ tập trung lập bình đồ, bố trí đất đai và phân chia các lô đất ở; chỉ đạo địa phương phối hợp với các đơn vị liên quan thực hiện thủ tục chuyển đổi mục đích sử dụng rừng phòng hộ…
Ông Mặc Văn Nguyên, Bí thư Đảng ủy xã Nhôn Mai cho biết mục tiêu của cấp ủy, chính quyền địa phương là phấn đấu hoàn tất việc làm nhà cho người dân trong thời gian sớm nhất. Tuy nhiên, do thủ tục chuyển đổi mục đích sử dụng rừng phòng hộ của khu tái định cư mất nhiều thời gian nên tiến độ làm nhà ở cho người dân không được như mong đợi.
Hiện nay, địa phương đã hoàn tất các văn bản, hồ sơ liên quan đến khu tái định cư, gửi trình các sở ngành liên quan, cấp có thẩm quyền.
Cấp ủy, chính quyền địa phương và người dân thuộc diện tái định cư trên địa bàn đã chuẩn bị tâm thế, nguồn lực, phương án huy động nhân lực để sẵn sàng triển khai làm nhà ở tại khu tái định cư./.
Nghệ An: Khó khăn trong việc tái định cư cho người dân vùng “tâm lũ” Nhôn Mai
Việc xác định các địa điểm thực hiện tái định cư cho người dân tại địa phương đang gặp rất nhiều khó khăn do quỹ đất bằng phẳng không có, địa hình địa bàn đặc thù chủ yếu là đồi núi, khe suối.
