Đồng chí Dương Đức Quảng (thứ hai từ trái sang) tại chiến trường Quảng Đà. VietnamPlus trân trọng giới thiệu bài viết "Ngày 30/4/1975, tôi là phóng viên mặt trận của Thông tấn xã Giải phóng" của cố Vụ trưởng Vụ báo chí Văn phòng Chính phủ Dương Đức Quảng.
Trong cuộc đời cầm bút hơn 40 năm, từ 1966, tôi có nhiều kỷ niệm sâu sắc, gắn bó với TTXVN, nhất là thời kỳ được làm phóng viên thường trú tại các địa bàn nóng bỏng trong cuộc chiến tranh chống Mỹ: Quảng Bình, Vĩnh Linh, Quảng Nam-Đà Nẵng, Quảng Ngãi...
Trong số những kỷ niệm sâu sắc đó, có kỷ niệm không thể nào quên khi tôi được làm phóng viên mặt trận, tham gia cuộc Tổng tiến công và nổi dậy giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, vào mùa Xuân năm 1975...
Sau gần ba năm làm Tổ trưởng tổ phóng viên của TTXGP tại Quảng Đà (Quảng Nam-Đà Nẵng), gần Tết năm 1975, tôi được các anh lãnh đạo TTXGP Trung Trung Bộ gọi về căn cứ để dự tổng kết công tác và nhận nhiệm vụ mới.
Thời gian này, TTXGP Trung Trung Bộ là một Tiểu ban nằm trong Ban Tuyên huấn Khu ủy khu V, Ban lãnh đạo gồm ba anh: Đinh Ngọc Hường, Đoàn Bá Từ và Đỗ Công Trinh, đều từ VNTTX vào, thay các anh Võ Thế Ái, Vũ Đảo là thủ trưởng cũ của chúng tôi đã được cử ra Bắc.
Họp tổng kết công tác và ăn Tết xong, tôi được lãnh đạo Ban Tuyên huấn và Tiểu ban TTXGP cử làm Tổ trưởng tổ phóng viên TTXGP tại tỉnh Quảng Ngãi, gồm tôi và anh Thanh Tụng, phóng viên ảnh (nay đã mất), còn điện báo viên là anh Nguyễn Đăng Lâm, người địa phương (nguyên là Trưởng phân xã TTXVN tại Quảng Ngãi).
Chúng tôi được giao nhiệm vụ về tỉnh phải bám sát cơ quan chỉ đạo tiền phương, theo sát các đơn vị chiến đấu đang hoạt động trên địa bàn, bao gồm cả quân chủ lực và quân địa phương, kịp thời gửi tin ảnh về Tổng xã.
Một ngày cuối tháng 2/1975, hai chúng tôi khoác balô, cuốc bộ vào Quảng Ngãi. Lúc này, đường ôtô đã mở sâu vào phía trong, qua tỉnh Quảng Nam, chứ không chỉ dừng lại gần khu căn cứ của Ban Tuyên huấn khu ủy khu V như mấy tháng trước. Dọc đường đi vào, chúng tôi bắt gặp nhiều đơn vị bộ đội chủ lực hành quân vào Nam, có đơn vị hành quân bằng xe cơ giới, có đơn vị hành quân cả ban đêm, khác hẳn sự vắng lặng trên các tuyến đường giao liên một, hai năm trước như mỗi lần tôi ra Quảng Đà.
[60 năm TTXGP: Dòng tin không ngừng chảy giữa chiến trường ác liệt]
Một buổi sáng, vừa vượt qua Dốc Cọp, một con dốc khá cao, chúng tôi dừng lại bên đường nghỉ, thì thấy mấy chiếc xe Uoát của Liên Xô đi đến, rồi dừng lại cách chúng tôi chỉ vài chục mét. Từ trên hai chiếc xe đầu bước ra, chúng tôi thấy Bí thư khu ủy Võ Chí Công và Tư lệnh Quân khu Chu Huy Mân cùng một số cán bộ tháp tùng.
Hai vị chỉ huy cao nhất của Đảng và quân đội tại khu V trò chuyện với nhau những gì chúng tôi không thể biết, chỉ thấy thỉnh thoảng cả hai cùng cười, nhưng gương mặt vẫn có vẻ đăm chiêu, dường như đang ẩn chứa một điều gì rất hệ trọng. Rồi chúng tôi thấy hai vị bắt tay nhau tạm biệt.
Chiếc xe ôtô chở Tư lệnh Quân khu Chu Huy Mân tiếp tục đi vào phía Nam, còn chiếc xe chở Bí thư Khu ủy Võ Chí Công quay ngược trở ra. Mãi sau này, sau khi Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử kết thúc, tôi mới biết, hôm đó Bí thư Khu ủy Võ Chí Công tiễn Tư lệnh Quân khu Chu Huy Mân lên Đắk Lắk kiểm tra công tác chuẩn bị trước khi hành quân mở màn chiến dịch Tây Nguyên bằng trận đánh lịch sử, giải phóng thị xã Buôn Ma Thuột ngày 10/3/1975.
Đó cũng là trận đánh mở màn cho đợt Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975 trên toàn miền Nam, kết thúc bằng Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, giải phóng Sài Gòn, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.
Vào tới Quảng Ngãi được ít ngày, chúng tôi nhận được tin quân giải phóng đã đánh chiếm Buôn Ma Thuột, mở màn chiến dịch Tây Nguyên thắng lợi. Bị đánh bất ngờ, thất thủ ở Buôn Ma Thuột, quân ngụy Sài Gòn ở Tây Nguyên bắt đầu nao núng, nhanh chóng tan rã, tháo chạy khỏi địa bàn chiến lược này.
Ở Quảng Ngãi, Lữ đoàn 52 chủ lực của ta cùng các đơn vị bộ đội địa phương và du kích khắp các xã phối hợp với mặt trận Tây Nguyên, đồng loạt mở các đợt tiến công quân ngụy Sài Gòn, tạo thành thế trận bao vây thị xã Quảng Ngãi và các thị trấn, thị tứ, chuẩn bị giải phóng tỉnh nhà.
Tôi cùng anh Thanh Tụng bám sát Tiểu đoàn pháo binh của Lữ đoàn 52 quân giải phóng, sau đó đi theo bộ phận tiền phương của tỉnh, gồm một số đơn vị bộ đội địa phương và du kích các xã vùng ven đánh chiếm thị xã Quảng Ngãi.
Đêm 24, rạng ngày 25/3/1975, lực lượng quân giải phóng tiến vào thị xã hầu như không gặp sự kháng cự nào đáng kể của quân ngụy Sài Gòn. Thị xã gần như bỏ ngỏ vì quân ngụy Sài Gòn tháo chạy trước khi quân giải phóng tiến vào, đến mức ngăn kéo phòng làm việc của viên Thiếu tá Nguyễn Văn Tấn, Chi khu trưởng Quảng Ngãi, còn nguyên cả một chiếc phong bì đóng dấu tuyệt mật chưa kịp bóc, trong đó là kế hoạch phòng thủ chi khu khi bị Cộng sản tiến công!
Phóng viên Thông tấn xã Giải phóng và Việt Nam Thông tấn xã tham gia đưa tin trong Chiến dịch Hồ Chí Minh, tháng 4/1975. (Ảnh: TTXVN) Ngay rạng sáng ngày 25/3, tôi đã theo chân bộ phận tiền phương của tỉnh tiến vào Dinh Tỉnh trưởng kiêm Tiểu khu trưởng quân ngụy Sài Gòn ở Quảng Ngãi - Đại tá Lê Văn Ngọc. Phòng làm việc của viên đại tá này hầu như còn nguyên giấy tờ, trên bàn còn cả tấm biển ghi rõ họ tên, cấp bậc và chức danh Tỉnh trưởng kiêm Tiểu khu trưởng của y. Tôi cầm tấm biển cho vào ba lô của mình, coi như là “một chiến lợi phẩm” thu được của địch.
Sáng 26/3, được một người thợ chụp ảnh chở bằng xe Honda, tôi đi khắp thị xã, đâu đâu cũng thấy giầy, quần áo, mũ... của sỹ quan, lính ngụy Sài Gòn vứt bừa bãi trên hè, trên đường.
Từ thị xã Quảng Ngãi, chiếc xe đưa tôi qua cầu Trà Khúc, đi ngược về phía Chu Lai, căn cứ khổng lồ của quân Mỹ trước đây, nơi nhiều lính ngụy Sài Gòn tháo chạy trong đêm, kéo theo cả gia đình. Lác đác trên đường thấy một vài xác lính ngụy Sài Gòn chưa kịp đưa đi chôn cất. Quá trưa 26/3 đã thấy nhiều người dân di tản ban đêm lục tục quay trở về nhà trong thị xã...
Chiều ngày 26/3, tôi viết bài báo đầu tiên, có tiêu đề: “Thị xã Quảng Ngãi hoàn toàn giải phóng," đưa cho anh Nguyễn Đăng Lâm điện bằng Morse gửi về Tổng xã. Mở đầu bài viết ấy của tôi là dòng chữ: “Tôi viết những dòng này trên bàn làm việc của Đại tá, Tỉnh trưởng kiêm Tiểu khu trưởng Quảng Ngãi Lê Văn Ngọc. Thị xã Quảng Ngãi hoàn toàn giải phóng!."
Bài viết của tôi được Tổng xã phát đi ngay cho các báo, đài sử dụng, được Đài Phát thanh Giải phóng và Đài Tiếng nói Việt Nam đọc nhiều lần; được báo Nhân Dân in ngay đầu trang 3 của số báo ra cách mấy ngày sau ngày giải phóng thị xã Quảng Ngãi.
Hai hôm sau, tôi cùng anh Thanh Tụng mượn một chiếc xe Honda của tỉnh, tuy mới tập đi xe chưa đến một ngày, chúng tôi đã chở nhau tìm về Sơn Mỹ để viết bài, chụp ảnh về mảnh đất đau thương, nơi năm 1968, quân Mỹ gây ra vụ thảm sát Mỹ Lai, giết chết hơn 500 người dân nơi đây, làm chấn động lương tri của nhân dân Mỹ và nhân dân thế giới.
Hai anh em chúng tôi là nhà báo đầu tiên có mặt tại Sơn Mỹ sau ngày Sơn Mỹ được giải phóng. Từ Sơn Mỹ, tôi đã viết bài báo “Về Sơn Mỹ giải phóng," ghi lại hình ảnh cảm động và niềm vui vô hạn của người dân nơi đây sau ngày chiến thắng. Bài báo này của tôi cũng đã được Đài Phát thanh Giải phóng, Đài Tiếng nói Việt Nam và báo Nhân Dân sử dụng.
Còn tôi, từ Quảng Ngãi, mở Đài Phát thanh Giải phóng và Đài Tiếng nói Việt Nam, nghe phát thanh viên đọc các bài báo của mình, tôi thật sự tự hào và xúc động. Bởi vì cũng như bao nhà báo khác của VNTTX, trong đó có nhiều anh chị em đã hy sinh, bằng ngòi bút và chiếc máy ảnh của mình, chúng tôi đã được tham gia cuộc kháng chiến chống Mỹ trên chiến trường miền Nam, sống và chiến đấu như một người lính thực thụ, góp phần nhỏ bé vào chiến công chung của cả dân tộc, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.
Mỗi khi nhớ lại những ngày tháng hào hùng ấy, bằng tất cả sự khiêm tốn của mình, tôi vẫn có thể tự hào nói rằng: Ngày 30/4/1975, tôi là phóng viên mặt trận của TTXGP - một bộ phận không thể tách rời của VNTTX./.
