Tại sao các đội bóng được cho là "cửa dưới" lại tiến bộ nhanh như vậy? (Nguồn: Getty Images) Dù cho bất kể đội nào nâng cao chiếc cúp vô địch World Cup Nữ 2023 vào ngày 20/8 tới, điều khiến người ta ấn tượng nhất tại giải đấu này có lẽ là sự trỗi dậy đáng kinh ngạc của các nền bóng đá đang phát triển nhằm truất ngôi những "ông lớn" trong môn thể thao vua.
Lần đầu tiên trong lịch sử Giải vô địch Bóng đá Nữ thế giới, vòng loại trực tiếp có sự góp mặt của 3 đội tuyển đến từ châu Phi là Nigeria, Maroc và Nam Phi.
Trong khi đó, Jamaica là đội bóng vùng Caribe đầu tiên vào đến vòng đấu loại trực tiếp.
Ở chiều ngược lại, tại vòng 16 đội, đội bóng giàu thành tích của khu vực Nam Mỹ là Brazil đã bị loại ngay từ vòng bảng. Thay vào đó là đội tuyển Colombia đầy trẻ trung và năng động.
Có đội thắng thì phải có đội thua. Ngoài Brazil, những cái tên lớn bị loại sớm còn có Đức, đội bóng từng được coi là ứng cử viên sáng giá cho chức vô địch năm nay. Canada, quốc gia từng đoạt huy chương vàng môn Bóng đá Nữ ở kỳ Olympic vừa rồi, cũng chịu chung số phận bị loại ngay từ vòng bảng.
[Lịch thi đấu vòng tứ kết và phân nhánh bán kết World Cup Nữ 2023]
Hành trình vào tới vòng 16 đội của một số đội mạnh như Mỹ, Tây Ban Nha, Hà Lan, Pháp, Anh và Na Uy cũng không hề dễ dàng như mong đợi. Họ đã phải vô cùng chật vật mới có thể vượt qua vòng bảng.
Những kết quả đáng kinh ngạc này khiến nhiều người phải đặt ra câu hỏi: Trong bốn năm qua, đã có thay đổi lớn nào diễn ra mà người ta chưa biết tới?
Nhóm nghiên cứu kỹ thuật của FIFA (TSG), bao gồm cựu Huấn luyện viên trưởng Đội tuyển Mỹ Jill Ellis và những bộ óc bóng đá vĩ đại nhất thế giới như huyền thoại người Đức Nadine Angerer; Gemma Grainger, Huấn luyện viên trưởng Đội tuyển xứ Wales và Belinda Wilson cựu Huấn luyện viên Câu lạc bộ Brisbane Roar (Australia), đã đưa ra một số giả thuyết.
Sau khi phân tích tỉ mỉ từng trận đấu từ đầu giải cho đến nay, TSG đã phát hiện ra một số điểm chung trong cách thức các đội bóng “cửa dưới” tiếp cận trận đấu và triển khai lối chơi.
Theo thống kê, các đội ở giải đấu lần này có xu hướng chơi phòng ngự co cụm nhiều hơn, qua đó thiết lập một khối đội hình cô đặc, đặc biệt là ở khu vực giữa sân. Chiến thuật này giúp hạn chế khoảng trống cho đối thủ khai thác, khiến đối phương tỏ ra lúng túng khi tìm cách xuyên thủng hàng phòng ngự.
Hệ quả là từ đầu giải, số bàn thắng trung bình mỗi trận đã giảm từ 2,94 bàn/trận hồi năm 2019 xuống còn 2,63 bàn/trận. Trong khi đó, tỷ lệ trận hòa tăng từ 8% lên 21%.
Niềm vui của các tuyển thủ Jamaica sau khi cầm hòa Brazil để đoạt vé vào vòng 1/8 World Cup Nữ 2023. (Ảnh: AFP/TTXVN) Cũng theo số liệu thống kê, tại kỳ World Cup năm nay, các đội bóng yếu thế đang ghi bàn sớm hơn so với trước đây, cụ thể là sớm hơn khoảng 18% so với kỳ World Cup Nữ 2019. Điều này, cộng với hàng thủ vững chắc và chặt chẽ, khiến các "ông lớn" khó có thể lật ngược tình thế sau khi nhận bàn thua.
"Tôi tin rằng tất cả chúng ta đều có thể cảm nhận và quan sát thấy sự thay đổi,” Ellis chia sẻ.
Ellis cũng cho rằng không còn quá nhiều sự chênh lệch về trình độ chuyên môn giữa các đội ở giải năm nay và bày tỏ sự phấn khích khi giải đấu trở nên khó đoán hơn: ”Chúng ta thường hay nói về cái gọi là khoảng cách trình độ. Thế nhưng, ở đây chúng ta không thấy điều đó. Thậm chí có thể nói rằng khoảng cách dường như không còn tồn tại nữa. Bây giờ, các đội đều có cơ hội như nhau. Vì vậy, những trận đấu sắp tới sẽ vô cùng thú vị.”
Chiến thuật co cụm và phòng ngự chặt chẽ ở giữa sân buộc các đội phải đa dạng hóa phương thức tấn công.
Theo TSG, các đội đang ngày càng tận dụng khu vực biên và tình huống phạt góc để tìm kiếm cơ hội ghi bàn.
Trong khi tổng số quả tạt ở các trận đấu có chiều hướng đi xuống, số bàn thắng ghi được từ những quả tạt đó, có thể là tạt bóng bổng hoặc tạt bóng sệt, lại tăng lên. Điều này cho thấy độ chính xác của những quả tạt bóng từ hai biên đã được cải thiện.
Thêm vào đó, ngày càng nhiều đội sử dụng chiến thuật “quá tải" (“overload”) ở khu vực biên. Nói một cách đơn giản, các đội bóng sẽ chủ động dồn người tấn công vào một khu vực nhất định, ví dụ như một bên cánh, từ đó tạo được lợi thế về quân số và mở ra khoảng trống cho đồng đội xâm nhập.
Phạt góc cũng trở thành vũ khí lợi hại cho các đội khi triển khai tấn công, đặc biệt là các quả tạt vào bên trong vòng cấm. Ngày càng nhiều bàn thắng được ghi ở cả góc xa lẫn góc gần, là minh chứng cho thấy chất lượng và tính nhất quán của các pha đá phạt ngày càng được cải thiện.
Số lượng bàn thắng giảm một phần cũng là do chất lượng thủ môn ngày càng đi lên. Tỷ lệ cứu thua của thủ môn đã tăng từ 70% trong World Cup Nữ 2019 lên 77% trong năm nay.
Trung bình mỗi trận, thủ môn thực hiện tới 3,8 cú đấm bóng, tăng từ 2,5 cú đấm bóng mỗi trận vào năm 2019. Tất cả điều này có được là do thủ môn đã đọc trận đấu tốt hơn và phản ứng nhanh hơn. Họ còn cải thiện khả năng chọn vị trí và có kỹ thuật xử lý bóng tốt hơn.
Bên cạnh những thay đổi “trong sân cỏ,” còn phải tính tới những thay đổi “ngoài sân cỏ"
Theo Jill Ellis, rất nhiều các liên đoàn bóng đá trên thế giới đang chú trọng đầu tư nghiêm túc vào phát triển bóng đá nữ. Cô đã đến Maroc và tới thăm Trung tâm Huấn luyện Quốc gia của nước này.
Ellis bày tỏ sự ngưỡng mộ đối với cơ sở vật chất ở nơi đây: “Đó là một trong những nơi đẹp nhất mà tôi từng thấy."
Ellis lấy thêm ví dụ về Haiti, một đất nước có các chương trình nội trú để nâng cao trình độ chuyên môn cho giới tuyển thủ quốc gia. Cô cũng lưu ý rằng với một số đội bóng như Jamaica, sau khi lọt vào vòng chung kết World Cup Nữ gần đây nhất, địa vị của đội tuyển quốc gia cũng như môn bóng đá nữ đã tăng lên đáng kể.
Theo Ellis, sự thành công như hiện nay là do sự kết hợp của nhiều yếu tố, bao gồm cả sự đầu tư to lớn về mặt tài chính, sự thay đổi nhận thức về bóng đá nữ cũng như những nỗ lực không ngừng nghỉ của các cầu thủ.
Sự trỗi dậy nhanh chóng của các đội vốn được coi là cửa dưới trong bốn năm qua, đặc biệt là các đội ngoài khu vực châu Âu và Bắc Mỹ, có lẽ đã khiến nhiều cường quốc bóng đá phải bất ngờ.
Có một thực tế là các quốc gia có thứ hạng cao thường hiếm khi thi đấu với những đội bên ngoài liên đoàn bóng đá khu vực của họ. Có lẽ đây là lý do tại sao những đội này gặp khó khăn khi đối đầu với các đội bóng xa lạ đến từ châu Phi, châu Á, Nam Mỹ hoặc vùng Caribe.
Ellis mô tả World Cup Nữ 2023 là "hiệu ứng dây chuyền", một kết quả của hàng loạt những thay đổi tích cực bên ngoài sân cỏ, đặc biệt là ở cấp câu lạc bộ. Ví dụ, từ năm 2019 đến nay, triển vọng sự nghiệp đối với các nữ cầu thủ đã tăng lên. Họ có nhiều cơ hội được thi đấu chuyên nghiệp hơn.
Ngoài ra, điều kiện thi đấu và môi trường nơi các nữ cầu thủ luyện tập và thi đấu cũng đã được cải thiện, trở nên chuyên nghiệp hơn.
Việc phát triển mô hình hệ thống câu lạc bộ bóng đá nữ chuyên nghiệp cũng tạo môi trường giúp các cầu thủ và huấn luyện viên nâng cao, mài giũa trình độ kỹ thuật chuyên môn, khả năng thích ứng chiến thuật.
Trong suốt vòng bảng vừa rồi, có thể thấy rằng nhiều đội đã linh hoạt sử dụng các chiến lược và cách tiếp cận đa dạng khác nhau dựa trên thực lực của đối thủ hoặc tình hình trận đấu.
Một trong những ví dụ điển hình nhất là Nhật Bản. Đội tuyển đến từ Xứ sở Mặt Trời mọc đã đánh bại đội tuyển Tây Ban Nha 4-0 dù chỉ cầm bóng 22%. Một tuần trước, họ đã đánh bại Costa Rica 2-0 với tỷ lệ cầm bóng 57%.
Niềm hạnh phúc của các nữ tuyển thủ Nam Phi khi lần đầu tiên lọt vào vòng 1/8 của giải đấu lớn nhất hành tinh. (Ảnh: THX/TTXVN) Theo nhận định của Gemma Grainger, có thể nói, hiện nay, các đội đều đã có một chiến thuật rõ ràng, tập trung vào điểm mạnh riêng của mình. Khả năng cầm bóng không còn là quan trọng nhất. Thay vào đó, các đội cần phải tìm cách tận dụng những điểm mạnh của mình để phát động tấn công nhanh.
Grainger đưa ra ví dụ về chiến thuật "không kiểm soát bóng" của Jamaica. Họ vẫn thể hiện được sự kiên cường, sự kỷ luật trong lối chơi và duy trì khả năng kiểm soát trận đấu ngay cả khi không có bóng trong một thời gian dài.
Hơn thế nữa, các đội rất giỏi trong việc giữ thể lực, bảo toàn lợi thế dẫn trước và tránh bị thủng lưới trong giai đoạn sau của trận đấu. Sự phát triển tổng thể về mặt chiến thuật này là thứ khiến Grainger cảm thấy vô cùng hứng thú.
"Sự phát triển về thể chất, kỹ thuật, chiến thuật của các cầu thủ và các đội... những tiến bộ này hẳn phải là kết quả của sự đầu tư đáng kể vào thể thao trên quy mô toàn cầu, cả ở cấp độ đội tuyển quốc gia lẫn các giải đấu nội địa," Grainger chia sẻ.
Jill Ellis, đồng tình với quan điểm của Gemma Grainger, khẳng định rằng sự phát triển nhanh chóng của hệ thống bóng đá câu lạc bộ đã mang lại rất nhiều cơ hội phát triển cho các cầu thủ từ khắp nơi trên thế giới, đặc biệt là từ những quốc gia vốn không được đánh giá cao. Tất cả những điều này đã tạo nên một trong những kỳ World Cup Nữ cạnh tranh nhất từ trước đến nay.
Tuy nhiên, Ellis cũng phải thừa nhận mình đã rất ngạc nhiên trước những diễn biến vừa qua. Chẳng hạn, việc các đội mạnh như Đức hay Brazil bị loại sớm ở vòng bảng World Cup Nữ là điều cô không lường trước được.
Ellis ban đầu cho rằng phải mất thêm một kỳ World Cup Nữ nữa thì các đội cửa dưới mới có thể cạnh tranh sòng phẳng với các đội cửa trên như bây giờ. Ellis cho rằng một phần nguyên nhân là do chất lượng của huấn luyện viên ngày càng đi lên, chiến thuật được sử dụng cũng ngày càng tinh vi và khó đoán.
"Nếu một đội bóng duy trì được hàng phòng ngự vững chắc và luôn tập trung cao độ thì họ sẽ luôn có cơ hội chiến thắng. Họ chỉ cần một quả phạt đền, một tình huống cố định hoặc một tình huống phản công nhanh," Ellis nói.
Ellis cảm thấy vừa vui vừa ngạc nhiên trước sự phát triển của Bóng đá Nữ trên toàn cầu. Bóng đá Nữ đã vượt qua ranh giới địa lý và không còn chỉ giới hạn ở một số khu vực hoặc quốc gia cụ thể mà trở nên phổ biến và được đón nhận trên toàn thế giới. "Tôi cảm thấy ngạc nhiên và vui mừng nhận ra rằng Bóng đá Nữ thực sự đang trở thành một môn thể thao toàn cầu," cô nói./.
