Ảnh minh họa. (Nguồn: eria.org) Đại dịch COVID-19 đang diễn ra đã làm gián đoạn dòng chảy thương mại trong khu vực và cho thấy rõ tầm quan trọng của việc tạo thuận lợi cho thương mại trao đổi hàng hóa giữa các thành viên Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN).
Tháng 3/2021, tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) dự đoán rằng khối lượng thương mại hàng hóa toàn cầu sẽ tăng 8% trong năm 2021 và 4% vào năm 2022, sau khi giảm 5,3% năm 2020. Việc giảm những chi phí tuân thủ thương mại khá cao có thể thúc đẩy sự phục hồi thương mại của ASEAN.
Ở châu Á, tăng trưởng xuất khẩu hàng hóa dự kiến sẽ tăng từ 0,3% trong năm 2020 lên 8,4% vào năm 2021 và 3,5% vào năm 2022. Tuy nhiên, tính đến tháng 6/2021, chỉ có 3,2% tổng dân số ASEAN đã được tiêm chủng đầy đủ.
Tỷ lệ tiêm chủng thấp trên toàn ASEAN và các đợt bùng phát dịch mới cùng với các hạn chế tạm thời về xuất khẩu thực phẩm và vật tư y tế có thể làm giảm tốc độ phục hồi của khu vực. ASEAN nên đẩy nhanh việc tiêm chủng để giảm nguy cơ bùng phát thêm các đợt dịch COVID-19 và nâng cao các chuỗi giá trị khu vực để thúc đẩy sự phục hồi.
Các thương nhân, các công ty dịch vụ giao nhận vận tải và các hãng điều hành vận tải của ASEAN phải tuân thủ những yêu cầu về thủ tục và giấy tờ khác nhau do các nước thành viên áp đặt.
Cơ sở dữ liệu báo cáo Môi trường Kinh doanh của Ngân hàng Thế giới (WB) cho thấy số lượng giấy tờ cần thiết đối với hàng nhập khẩu ở Singapore là 5, ở Philippines là 6, ở Malaysia và Việt Nam là 8, ở Campuchia, Indonesia và Thái Lan là 9 và lên đến 10 ở Lào và Myanmar.
Chi phí cho việc tuân thủ các quy định đối với hàng nhập khẩu ở Singapore và Thái Lan là khoảng 40 USD, ở Malaysia là 60 USD, ở Lào là 115 USD, ở Campuchia là 120 USD, ở Indonesia là 164 USD, ở Việt Nam là 183 USD và ở Myanmar là 210 USD.
Chính những chi phí tuân thủ thương mại khá cao này đã cản trở sự phát triển của các chuỗi giá trị khu vực. Các biện pháp ngăn chặn dịch COVID-19 như xét nghiệm bắt buộc và cách ly 14 ngày đối với tài xế xe tải đã làm phức tạp thêm các yêu cầu về thủ tục giấy tờ và các chi phí liên quan.
Tháng 11/2020, Ban Thư ký ASEAN đã công bố Khuôn khổ Phục hồi toàn diện ASEAN (ACRF) và kế hoạch thực hiện chương trình này, trong đó đề ra các chiến lược và xác định các biện pháp phục hồi phù hợp với các ưu tiên của từng ngành và khu vực.
[Vai trò của vận tải đường bộ trong hội nhập thương mại nội khối ASEAN]
Các biện pháp tạo thuận lợi cho thương mại của ACRF bao gồm làm hài hòa các tiêu chuẩn đối với hàng hóa thiết yếu và mở rộng Cơ chế một cửa ASEAN (ASW) cho các đối tác đối thoại của ASEAN.
Điều này nhằm mục đích giảm các chi phí của việc tuân thủ các quy định thương mại và những trở ngại về thủ tục cho các thương nhân. Những sáng kiến này đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy cải cách các biện pháp phi thuế quan và tạo thuận lợi cho thương mại, nhưng sẽ chỉ tăng cường dòng chảy thương mại khu vực trong trung hạn.
ASW mất 14 năm để thành lập. ASW kết nối và tích hợp Cơ chế một cửa quốc gia (NSW) để trao đổi các văn bản giấy tờ điện tử liên quan đến thương mại giữa các quốc gia thành viên ASEAN.
Ba thách thức chính đối với việc thành lập ASW bao gồm: các cơ chế và luật hải quan khác nhau, các mức độ tự động hóa khác nhau và chi phí tài chính cao để xây dựng NSW ở các quốc gia thành viên.
Các thành viên ASEAN nên cung cấp các biện pháp bổ sung để tạo thuận lợi về thương mại cho các thương nhân và các nhà cung cấp dịch vụ hậu cần đáng tin cậy theo Điều 7.7 của Hiệp định Tạo thuận lợi Thương mại (TFA) của WTO.
Điều khoản này yêu cầu các thành viên WTO, trong đó bao gồm tất cả các quốc gia thành viên ASEAN, cung cấp các biện pháp bổ sung để tạo thuận lợi về thương mại liên quan đến hoạt động xuất nhập khẩu, quá cảnh và các thủ tục cho các nhà điều hành đủ điều kiện được công nhận là Nhà điều hành kinh tế được ủy quyền (AEO) theo các tiêu chí cụ thể.
Hàng hóa được thông qua Cảng quốc tế Hải Phòng. (Ảnh: An Đăng/TTXVN) Các AEO tiềm năng bao gồm các thương nhân và nhà cung cấp dịch vụ hậu cần như đại lý hải quan, các hãng điều hành xe tải và các hãng dịch vụ giao nhận vận tải. Nếu Điều 7.7 được thực hiện đầy đủ, sẽ có ít thủ tục kiểm tra hơn, thời gian tiến hành nhanh hơn và giảm các yêu cầu về thủ tục giấy tờ cho các công ty AEO hoạt động trên khắp ASEAN.
Mặc dù không có dữ liệu về thời gian thông quan của các công ty AEO ở ASEAN, nhưng việc thực hiện chương trình AEO ở Brazil cho thấy thời gian thông quan trung bình cho hàng hóa xuất nhập và nhập khẩu của các công ty AEO nhanh hơn lần lượt là 65% và 81% so với các công ty không thuộc AEO.
Hải quan và các cơ quan quản lý biên giới khác có thể phân bổ nguồn lực tốt hơn để kiểm tra các lô hàng có nhiều khả năng vi phạm các quy định và thực hiện các thủ tục phức tạp hơn do an ninh của chuỗi cung ứng được tăng cường.
Việc công nhận các AEO là đối tác kinh doanh an toàn và đảm bảo cũng sẽ cải thiện mối quan hệ giữa họ và các cơ quan quản lý biên giới. Các thành viên ASEAN đang ở các giai đoạn khác nhau trong quá trình thực hiện Điều 7.7.
Việc thực hiện các cam kết được thông báo với WTO cho thấy Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore và Thái Lan đã và đang thực hiện các nghĩa vụ của chương trình AEO kể từ tháng 2/2017.
Brunei sẽ sẵn sàng thực hiện vào tháng 2/2022 và Việt Nam là từ tháng 1/2024. Campuchia, Lào và Myanmar có kế hoạch thực hiện Điều 7.7 sau một giai đoạn chuyển tiếp nhưng vẫn chưa xác định được ngày thực hiện chính thức.
Việc sử dụng các tiêu chuẩn của AEO chắc chắn sẽ đảm bảo cho một thỏa thuận thừa nhận lẫn nhau (MRA) đối với chương trình AEO của WTO ở các cấp song phương và khu vực trong ASEAN.
Các MRA có thể được thiết lập giữa các nền kinh tế đang phát triển của ASEAN và sau đó mở rộng sang các quốc gia thành viên ASEAN còn lại. Phạm vi rộng hơn của các MRA sẽ cải thiện hiệu quả thương mại thông qua việc giảm thời gian và chi phí liên quan đến việc kiểm soát hải quan.
Điều này sẽ bổ sung các nỗ lực mở rộng ASW và tổ chức tốt hơn các biện pháp phi thuế quan trong khu vực, đồng thời thúc đẩy hơn nữa thương mại trong và ngoài khối ASEAN bằng cách làm cho việc trao đổi thương mại trở nên đơn giản hơn, nhanh hơn và sinh lời lớn hơn cho các công ty AEO./.
