Bảo tồn và phát huy giá trị Di sản Văn hóa Phi vật thể Lễ hội Cổ Loa

Lãnh đạo huyện Đông Anh, Hà Nội, khẳng định huyện quyết tâm bảo tồn và phát huy giá trị của Lễ hội Cổ Loa để xứng tầm là một Di sản Văn hóa Phi vật thể cấp Quốc gia.

Khu Di tích Quốc gia Đặc biệt Cổ Loa. (Ảnh: Mai Mai/Vietnam+)

Đối với người Việt Nam, khi nói đến Cổ Loa, người ta nghĩ ngay đến một tòa thành độc đáo được xây dựng từ thời An Dương Vương với biết bao truyền thuyết ly kỳ, hào hùng và bi tráng. Bên cạnh những giá trị văn hóa vật thể, Cổ Loa ngày nay còn bảo lưu nhiều giá trị văn hóa phi vật thể, trong đó nổi bật là Lễ hội Cổ Loa.

Quần thể các công trình kiến trúc phong phú

Nơi đây từng hai lần là kinh đô của đất nước. Lần thứ nhất, Cổ Loa là kinh đô của Nhà nước Âu Lạc thời kỳ An Dương Vương (thế kỷ 3 trước Công nguyên). Lần thứ hai, Cổ Loa được Ngô Quyền chọn làm kinh đô vào năm 938, sau chiến thắng Bạch Đằng lịch sử chấm dứt hơn 1.000 năm Bắc thuộc.

Cổ Loa hiện còn cả một quần thể các công trình kiến trúc vô cùng phong phú được xây dựng qua nhiều thời kỳ bao gồm nhiều loại hình với nhiều chức năng khác nhau. Đó là những công trình tưởng niệm, công trình mang chức năng tôn giáo, tín ngưỡng, từ đình, đền, chùa, am, miếu đến các điếm xóm, điếm ngõ, những ngôi nhà cổ…

Bên cạnh các công trình tưởng niệm còn có sự hiện hữu của một tòa thành đồ sộ - thành Cổ Loa. Thành Cổ Loa không chỉ đồ sộ về quy mô mà còn độc đáo về kiểu thức với cấu trúc nhiều lớp thành uốn lượn, là tòa thành cổ nhất, to lớn nhất của Việt Nam và Đông Nam Á thời cổ đại.

Lòng đất Cổ Loa là địa điểm khảo cổ có giá trị nổi bật đánh dấu các giai đoạn văn hóa của người Việt cách đây từ 4.000-2.000 năm, trải qua các giai đoạn văn hóa Phùng Nguyên, Đồng Đậu, Gò Mun, Đông Sơn mà đỉnh cao là văn hóa Đông Sơn, còn được gọi là “Văn minh sông Hồng."

Tại các di chỉ khảo cổ học, các nhà khảo cổ đã phát hiện được trống đồng, hàng vạn mũi tên đồng, khuôn đúc đồng, hàng trăm mũi giáo, lưỡi cày, rìu...

Cổ Loa ngày nay không chỉ là một di sản văn hóa, một bằng chứng về sự sáng tạo, về trình độ kỹ thuật cũng như văn hóa của người Việt cổ trong công cuộc giữ nước và chống ngoại xâm, mà còn là một điểm đến lý tưởng cho các du khách thập phương muốn khám phá những giá trị văn hóa, những hình ảnh quen thuộc của một làng quê Bắc Bộ thanh bình.

Lễ hội Cổ Loa - Di sản Văn hóa Phi vật thể Quốc gia

Lễ hội Cổ Loa là hội lớn nhất trong năm của Cổ Loa với sự tham gia của Bát xã, bao gồm: Cổ Loa, Văn Thượng, Ngoại Sát, Mạch Tràng, Đài Bi, Cầu Cả, Sằn Giã, Thư Cưu.

Ngoài ra, tham gia lễ còn có làng Hà Vĩ, thường gọi là Quậy - một làng gốc ở Cổ Loa, xưa đã phải di dời đến vùng Hà Vĩ (cuối sông), nhường đất để Vua Thục xây thành, được Bát xã tôn làm anh Cả.

Ngày chính hội Cổ Loa là mùng 6 tháng Giêng, tương truyền là ngày vua Thục An Dương Vương lên ngôi.

Lễ hội Cổ Loa không chỉ của một làng mà là lễ hội chung của “Bát xã hộ nhi” xưa kia, có sự tham gia của nhiều làng, gắn liền với một không gian lịch sử-văn hóa của thời kỳ Nhà nước Âu Lạc.

Sở dĩ có “Bát xã hộ nhi” là do vua An Dương Vương về đóng đô ở Cổ Loa đã lập tám xã có nhiệm vụ phục vụ và bảo vệ triều đình. Ngày nay, các làng xã ấy thuộc các xã Cổ Loa, Xuân Canh, Uy Nỗ và Liên Hà. Do đó, Lễ hội Cổ Loa là một lễ hội liên làng, được thể hiện rất rõ nét và mang đặc trưng của một không gian gắn liền với lịch sử về sự ra đời của nước Âu Lạc.

[Thành cổ Cổ Loa - điểm tham quan, du lịch độc đáo của Thủ đô]

Lễ hội Cổ Loa là dịp để biểu dương sức mạnh của cộng đồng nhân dân trong Bát xã Loa thành và phát huy tính đoàn kết, sức mạnh của tập thể, sức mạnh của cộng đồng được thể hiện trong công tác chuẩn bị, tổ chức và thực hành nghi lễ, trò chơi, trò diễn trong lễ hội.

Lễ hội Cổ Loa là nơi bảo tồn tốt nhất các nghi lễ, tế rước, các hoạt động nghệ thuật, trò diễn, trò chơi dân gian, các phong tục tập quán, những nét văn hóa riêng của cộng đồng nhân dân trong Bát xã Loa thành.

Lễ hội Cổ Loa-Xuân Quý Mão 2023. (Ảnh: Vũ Sinh/TTXVN)

Trong lễ hội Cổ Loa, người dân đứng ra tổ chức và tái hiện các sinh hoạt văn hóa cộng đồng, hưởng thụ các giá trị văn hóa tâm linh, văn hóa cộng đồng. Do đó, người dân không ngừng sáng tạo ra những nét văn hóa mới đồng thời vẫn bảo lưu được giá trị cốt lõi, tốt đẹp, truyền thống để thế hệ mai sau lại trao truyền và không ngừng sáng tạo, hưởng thụ văn hóa.

Lễ hội truyền thống Cổ Loa Xuân Quý Mão 2023 diễn ra trong hai ngày 26-27/1 (tức ngày mùng 5-6 tháng Giêng), trong đó ngày 26/1 diễn ra nghi lễ Bát xã giáp tế, lễ; các chương trình nghệ thuật, trò chơi dân gian, hoạt động thể thao...

Chính lễ diễn ra ngày 27/1 (mùng 6 tháng Giêng) với cổ lễ anh cả Quậy và Bát xã vào dâng lễ Đức Vua, anh cả Quậy làm lễ đọc Mật khẩu, tế và lễ của quan viên tế Bát xã, diễn tuồng cổ, Bát xã khởi kiệu nghênh rước, quan viên Cổ Loa tế lễ cùng các trò chơi dân gian và hoạt động thể thao...

Tại lễ đón bằng công nhận Lễ hội Cổ Loa là Di sản Văn hóa Phi vật thể Quốc gia, diễn ra tối 26/1, Bí thư Huyện ủy Đông Anh Lê Trung Kiên cho biết việc đưa Lễ hội Cổ Loa vào danh mục Di sản Văn hóa Phi vật thể Quốc gia là sự ghi nhận to lớn đối với những giá trị tiêu biểu về lịch sử, văn hóa, khoa học của Lễ hội Cổ Loa, cộng đồng dân cư Bát xã Loa thành nói riêng và sự độc đáo, đậm đà bản sắc văn hóa riêng có của huyện Đông Anh nói chung.

Từ dấu mốc quan trọng này, huyện Đông Anh quyết tâm bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa trên địa bàn; đặc biệt là giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học của Di sản Văn hóa Phi vật thể Lễ hội Cổ Loa để xứng tầm là một Di sản Văn hóa Phi vật thể cấp Quốc gia./.

(Vietnam+)