Ngày 29/11/1972, một vụ cháy bùng lên tại tòa nhà cao tầng Rault Center ở trung tâm thành phố New Orleans, Mỹ. Khi lính cứu hỏa nỗ lực tìm cách tiếp cận đám cháy và máy quay truyền hình đang thu lại trực tiếp thảm họa, 5 phụ nữ bị mắc kẹt trong một tiệm làm tóc ở tầng 15 của tòa nhà phải đưa ra lựa chọn khắc nghiệt. Nếu ở lại trong tòa nhà đang bốc cháy, họ cầm chắc cái chết. Nhưng nếu mạo hiểm nhảy xuống dưới, họ sẽ có chút cơ hội sống sót.
Vậy là 5 người lần lượt nhảy xuống, với đích đến là phần nóc một tòa nhà 6 tầng ở bên cạnh. Kết quả là 4 người tử vong.
Bi kịch đã khiến một kỹ sư 46 tuổi tên John T. Scurlock, người cũng sống ở New Orleans, quyết định tìm ra phương pháp cứu sống những người tuyệt vọng nhảy xuống từ độ cao lớn. Ông muốn chế tạo một tấm đệm hơi có thể đảm bảo giúp những người rơi từ độ cao lớn tiếp đất an toàn. Để làm điều đó, ông cần sự giúp sức của các con trai.
Ban đầu, John cho các con đẩy những cuộn vải nặng 45kg từ phần nóc văn phòng nơi ông làm việc xuống chiếc đệm hơi đặc biệt do ông thiết kế nằm ở dưới đất. Những cuộn vải được gắn máy đo gia tốc, qua đó giúp John tính toán chính xác khả năng chịu lực của tấm đệm hơi ở các tốc độ khác nhau.
Khi đã chắc chắn về độ an toàn của sản phẩm, ông bước sang giai đoạn tiếp theo. Lúc này ông đề nghị chính các con trai mình nhảy xuống từ nóc văn phòng.
“Chúng tôi khi đó giống như những đứa trẻ 10, 12, 14 tuổi, vui thích nhảy từ nóc nhà xuống một tấm đệm hơi khổng lồ. Vui lắm,” Jeff Scurlock, nay 66 tuổi, nhớ lại.
Từ "gối không gian" tới đệm hơi cứu sinh
Năm sau, John đăng ký bằng sáng chế đệm hơi cứu sinh. Cho tới nay, chiếc đệm cỡ lớn này vẫn được lực lượng cứu hỏa từ New York tới Tokyo, Nhật Bản, sử dụng để cứu người trong các vụ cháy, hoặc ngăn chặn tự tử.
Nhưng đây không phải phát minh đầu tiên của John. Trên thực tế, ý tưởng đệm cứu sinh được phát triển từ một sáng chế trước đó, một trò chơi phổ biến hay xuất hiện tại các hội chợ với nhiều tên gọi khác nhau như lâu đài hơi, đệm hơi cung Trăng hay đi bộ trong không gian.
Trong gia đình John, sản phẩm được gọi với cái tên đơn giản hơi là "gối không gian".
Một năm sau khi nộp bằng sáng chế phần lõi công nghệ của “gối không gian”, John bắt đầu làm việc tại cơ sở của Cơ quan Hàng không Vũ trụ Mỹ (NASA) tại New Orleans. Lúc này là năm 1961, NASA mới thành lập được 3 năm để tham gia cuộc đua vào vũ trụ, mà Liên Xô đang dẫn trước khi phóng thành công vệ tinh Sputnik 1.
NASA khi đó đang nghiên cứu khả năng chế tạo một trạm không gian bơm hơi có người ở. Đây được coi là bước đi quan trọng hướng tới mục tiêu đưa người lên Mặt Trăng. Chế tạo một trạm không gian bằng kim loại sẽ đòi hỏi nhiều chuyến bay bằng tên lửa để vận chuyển cấu kiện liên quan, trong khi đó trạm bơm hơi lại nhẹ, bền và dễ triển khai. Ý tưởng khi đó là người ta chỉ cần dùng một tên lửa đẩy, đưa trạm không gian bơm hơi vào quỹ đạo rồi bung nó ra.
John tham gia NASA trong bối cảnh này. Nhưng thời gian rảnh, ông vẫn miệt mài phác thảo, may thử mẫu “gối không gian” bằng máy may công nghiệp tự sắm.
Khi ông lắp ráp một phiên bản tự chế của "gối không gian" cho các con chơi ở sân sau của gia đình, nó nhanh chóng thu hút sự chú ý của mọi đứa trẻ sống trong khu phố. “Khi đó ai cũng biết tới chúng tôi vì cái gối không gian,” Jeff kể. “Cả xóm kéo tới nhảy.”
Chính mẹ của Jeff, bà Francis, là người nhận ra rằng trẻ em rất yêu thích trò chơi này và muốn thương mại hóa gối không gian. Cuối cùng, John bỏ việc ở NASA để tập trung toàn thời gian cho việc phát triển các sản phẩm “gối không gian”.
Năm 1968, gia đình bắt đầu bán các sản phẩm bơm hơi cho nhiều hội chợ trên khắp nước Mỹ. Nhưng rủi ro an toàn rất lớn. “Thực tế, đó là một cơn ác mộng về an toàn,” cháu nội của John là Mials kể lại. “Những sản phẩm ban đầu không có khung, không có lưới, không có gì giữ bạn khỏi việc nảy lên quá cao.”
Sau khi một nhân viên hội chợ tử vong vì gãy cổ khi chơi "gối không gian", công ty của John bị kiện đến mức phá sản.
Nhưng thất bại không khiến John nản lòng. Ông bắt tay cải tiến “gối không gian” bằng cách tạo ra các cột trụ, tường đệm, lưới chắn xung quanh và mái che, giúp sản phẩm an toàn hơn nhiều. Năm 1972, cũng là năm con người cuối cùng đặt chân lên Mặt Trăng, gia đình thành lập công ty Space Walk Inflatables tại thành phố Kenner, Louisiana, để sản xuất và cho thuê đồ chơi bơm hơi.
Ngày nay, thị trường lâu đài bơm hơi toàn cầu trị giá khoảng 4 tỷ USD, chủ yếu nhờ dịch vụ cho thuê.
Đam mê giải quyết vấn đề
Song song với việc kinh doanh trò chơi, John tiếp tục nghiên cứu các ứng dụng bơm hơi nặng cân. Theo Giáo sư Benjamin Gorissen từ Đại học KU Leuven, Bỉ, kỹ thuật chế tạo đồ bơm hơi đòi hỏi nhiều tính toán cẩn thận, để biến một tấm vải phẳng 2 chiều thành cấu trúc 3 chiều.
Trong trí nhớ của Mials, John là người rất giỏi toán và “luôn tính toán mọi thứ”. Ông có nhiều bằng sáng chế, trong đó có một dành cho cấu trúc phục vụ hàn ống giàn khoan dưới biển. Cấu trúc này trông giống như một quả tim, sẽ chứa người thợ hàn làm việc bên trong một cách an toàn.
“Mỗi khi có bất kỳ tin tức nào xuất hiện, ông sẽ vào phòng làm việc, phác họa giải pháp,” Mials kể. Jeff thì nhớ rằng cha ông từng đọc báo về một vụ tàu ngầm bị chìm và ngay lập tức nghĩ ra thiết bị bơm hơi để kéo chúng lên.
Tới tận khi qua đời vào năm 2008, John “chưa bao giờ ngừng sáng tạo”. Jeff cho biết, ở tuổi 80, ông vẫn chế ra một cây cọ bơm hơi cỡ lớn để tạo bóng mát cho một diện tích rộng khoảng 2,8m².
Bản thân John không đặt mục tiêu xây dựng đế chế kinh doanh. Dù lâu đài hơi là sản phẩm chủ lực, gia đình ông vẫn sẵn sàng sản xuất đệm hơi cứu sinh với cấu trúc phức tạp hơn. Sản phẩm chịu lực cao nhất có thể dùng cho độ cao lên tới 20 tầng nhà (khoảng 60m).
Từ khi ra đời, đệm hơi cứu sinh đã cứu sống hàng nghìn người trên khắp thế giới. Chỉ có điều ít ai biết tất cả bắt đầu từ một vụ tai nạn bi thảm, đã khiến một nhà sáng chế nghĩ ra sản phẩm cứu người, và còn để cho con cái là những người đầu tiên thử nghiệm tính an toàn của sản phẩm./.
