Đồng ruble của Nga. (Ảnh: THX/TTXVN) Theo trang mạng eurasiareview.com, sau khi phải hứng chịu các lệnh trừng phạt của phương Tây, Tổng thống Nga Vladimir Putin bắt đầu yêu cầu thanh toán bằng đồng Ruble trong thương vụ khí đốt bán cho các quốc gia “không thân thiện” từ ngày 31/3.
Điều này một phần là sự khẳng định tầm quan trọng của nguồn cung cấp năng lượng của Nga cho các quốc gia khác và một phần là nỗ lực duy trì giá trị của đồng Ruble khi Nga phải đối mặt với một loạt lệnh trừng phạt kinh tế làm tổn hại tới tài sản của Nga và gây cản trở nghiêm trọng hoạt động ngoại thương của nước này.
Sau hai tháng, biện pháp này đã được chứng minh là một công cụ hiệu quả tới mức nào và đồng Ruble có thể nổi lên như một sự lựa chọn thay thế mạnh mẽ cho đồng USD hay đồng Euro hay không? Và "nghệ thuật" sử dụng đồng nội tệ trong bối cảnh xung đột Ukraine là gì?
Cho đến nay, các biện pháp này đã có những tác động trái chiều, xét từ phản ứng từ các nước phương Tây. Một số công ty hoặc quốc gia đã phải tuân theo các yêu cầu của Điện Kremlin. Theo đề xuất của Ủy ban châu Âu, các công ty dự kiến sẽ chuyển các khoản thanh toán của họ bằng đồng USD hoặc Euro vào tài khoản ngân hàng ở Nga, sau đó số tiền này sẽ được chuyển sang đồng Ruble.
Các khoản thanh toán sẽ được hoàn tất sau khi ngoại tệ được gửi vào ngân hàng Nga, thay vì sau khi nó được chuyển đổi sang đồng Ruble. Ít nhất 4 khách hàng châu Âu mua khí đốt của Nga đã bắt đầu thanh toán của Nga bằng đồng Ruble thông qua cách thức phức tạp này.
Do sự phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế, một số quốc gia từng phản ứng rất gay gắt đối với các hành động của Nga đã phải đi theo con đường này. Ví dụ, Vương quốc Anh đã nhiều lần lên án Nga khởi tạo cuộc xung đột này, một phần là do cuộc khủng hoảng kéo dài rất lâu trong quan hệ Anh-Nga.
[Nga thông báo sẽ thanh toán nợ nước ngoài bằng đồng ruble]
Tuy nhiên, bất chấp những lời lẽ hùng hồn từ London, Vương quốc Anh vẫn cho phép thanh toán khí đốt cho các ngân hàng Nga bị trừng phạt cho đến ngày 31/5. Các yêu cầu của Điện Kremlin chắc chắn đã được tính toán kỹ lưỡng và có thể để tận dụng sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các quốc gia (đặc biệt là trong lĩnh vực năng lượng), cho dù các chính trị gia của các quốc gia khác tuyên bố điều gì.
Tuy nhiên, không phải ai cũng có lập trường thiếu dứt khoát như của Vương quốc Anh, vì nhiều quốc gia châu Âu đã bắt đầu đi theo các lộ trình thay thế để giúp nhau bác bỏ các yêu cầu của Điện Kremlin.
Tuần trước, Phần Lan đã mất đi nguồn cung cấp khí đốt chính của nước này sau khi từ chối thanh toán bằng đồng Ruble, nhưng các nguồn cung khí đốt khác vẫn tiếp tục đến được Phần Lan qua đường ống từ Estonia.
Một ví dụ khác là Bulgaria và Ba Lan đã từ chối thanh toán bằng đồng Ruble vào tháng 4, nhưng Hy Lạp hứa sẽ giúp Bulgaria. Điều này cho thấy tính hiệu quả của các động thái của Tổng thống Putin chỉ có giới hạn và chắc chắn tác động của các biện pháp đó sẽ suy giảm trong dài hạn khi các phản ứng phối hợp như vậy được triển khai nhiều hơn.
Từ những tác động trái chiều như vậy, hãy xem xét điều gì sẽ xảy ra với giá trị của đồng Ruble. Vào đầu cuộc xung đột Ukraine, giá trị của đồng Ruble đã lao dốc - từ khoảng 85 Ruble đổi 1 Euro hồi năm ngoái xuống còn 140 Ruble đổi 1 Euro.
Tuy nhiên, nhờ có sự can thiệp của ngân hàng trung ương Nga, đồng Ruble đã phục hồi lên mức 94,1 Ruble đổi được 1 Euro. Hiện đồng nội tệ của Nga đã tăng lên khoảng 60 Ruble đổi 1 Euro. Tương tự, vào ngày 9/3, cứ 1 USD đổi được 138 Ruble, nhưng đến ngày 23/5 thì 1 USD đổi được xấp xỉ 60 Ruble.
Trái với suy nghĩ của nhiều người, vào đầu tháng 5, đồng Ruble của Nga đã được công nhận là đồng tiền hoạt động tốt nhất thế giới trong năm 2022, tăng 11% so với đồng USD. Theo dữ liệu do Bloomberg theo dõi, đồng Ruble là đồng tiền tăng giá lớn nhất trong số 31 loại tiền tệ chính nhờ một loạt biện pháp kiểm soát vốn được áp dụng ở trong nước để hỗ trợ nền kinh tế và bù đắp cho các lệnh trừng phạt của phương Tây.
Sức mạnh này rõ ràng có tầm quan trọng mang tính biểu tượng, nhưng cũng có những hạn chế về mặt kinh tế, vì hầu như rất ít nhà đầu tư bên ngoài Nga có thể kiếm được lợi nhuận từ sự tăng giá của đồng Ruble. Tuy nhiên, ở thời điểm hiện tại, đồng Ruble đã chứng tỏ được giá trị của nó dựa trên các chỉ số này. Câu hỏi tiếp theo là điều này thực sự có ý nghĩa gì trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị đang diễn ra.
Điều thú vị là, vai trò của tiền tệ thế giới trong mối liên hệ với vấn đề Ukraine có từ trước cuộc xung đột hiện nay, bắt đầu từ năm 2014. Cái gọi là chính sách loại bỏ đồng USD đã bắt đầu từ lúc đó, khi cả Nga và Trung Quốc thành lập một liên minh tài chính - theo cách gọi của một số chuyên gia - sau khi Moskva bị phương Tây xa lánh vì sáp nhập Crimea.
Vượt qua đồng USD trong các giao dịch thương mại đã trở thành một điều cần thiết để có thể vượt qua các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Nga. Năm 2014, Bắc Kinh và Moskva đã ký một thỏa thuận hoán đổi tiền tệ trong 3 năm trị giá 150 tỷ Nhân dân tệ (24,5 tỷ USD).
Thỏa thuận này cho phép mỗi bên được tiếp cận với đồng USD mà không cần phải mua đồng tiền này trên thị trường ngoại hối. Vào năm 2019, một cột mốc quan trọng khác đã được ghi nhận khi hai quốc gia ký một thỏa thuận hoán đổi đồng USD với các đồng nội tệ của Nga và Trung Quốc trong bất kỳ giao dịch toàn cầu nào giữa hai nước.
Các thỏa thuận này cũng kêu gọi hai bên phát triển các phương thức thanh toán thay thế cho hệ thống SWIFT do Mỹ chi phối để hướng các trao đổi thương mại được thực hiện bằng đồng Ruble và đồng Nhân dân tệ.
Trong bối cảnh đó, yêu cầu của Moskva về việc các quốc gia khác phải trả tiền khí đốt bằng đồng Ruble là một phần trong những nỗ lực không ngừng của nước này nhằm phá giá đồng USD để từ đó thách thức vai trò lãnh đạo kinh tế toàn cầu của Mỹ. Tuy nhiên, còn một chặng đường dài phía trước để đồng Ruble thay thế đồng USD và trở thành đơn vị tiền tệ toàn cầu được lựa chọn, vượt ra ngoài các khu vực thỏa thuận cụ thể hoặc các giao dịch riêng giữa các quốc gia.
Khi xem xét tới các quốc gia "thân thiện với Nga", có một câu hỏi hơi khác một chút được đặt ra. Ở đây, đồng Ruble có triển vọng rõ ràng hơn để duy trì giá trị và tiện ích của nó. Hơn nữa, các động lực hiện tại có thể mang lại nhiều cơ hội mới cho đồng nhân dân tệ của Trung Quốc để tăng mức dự trữ tiền tệ.
Mặc dù thường không phải là khía cạnh dễ thấy nhất, nhưng những yêu cầu của Tổng thống Putin đã cho thấy ông đang áp dụng nghệ thuật tiền tệ trong chiến tranh và tính hiệu quả của chúng trong việc đàm phán với các đối thủ địa chính trị.
Cuộc khủng hoảng Ukraine sẽ có nhiều kết quả gây ảnh hưởng sâu rộng và lâu dài đối với vai trò địa chính trị và vị thế của mỗi chủ thể trong hệ thống quốc tế, cho dù điều gì xảy ra trên thực địa. Do đó, các quyết định chiến lược thường cần phải nhìn xa hơn những điểm xung đột hoặc lợi nhuận tức thời và xem xét tác động đối với các hệ thống toàn cầu.
Việc quản lý đồng nội tệ có thể khai thác sự phụ thuộc lẫn nhau giữa những quốc gia được coi là đối địch và tạo ra thêm những cơ hội tinh tế hơn nữa. Tôn Tử đã ủng hộ tầm nhìn xa như vậy trong “Binh pháp Tôn Tử" - kiệt tác của ông về các chiến lược chiến tranh, đặc biệt là tầm quan trọng của tin tức tình báo và khả năng dự đoán các ý định của đối thủ./.
