Khi biết tin tác phẩm “Bài thơ của một người yêu nước mình” của Trần Vàng Sao được trao giải thưởng Sách Quốc gia 2021, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội nhà văn Việt Nam xúc động cảm thán: "Xin cảm ơn một cách sâu sắc những thành viên của Ban giám khảo các cấp. Họ đã làm việc một cách công tâm nhất và vì những tác phẩm văn chương thực sự. Họ là những người yêu nước cũng như Trần Vàng Sao đã yêu nước."
Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều khẳng định việc tập thơ của Trần Vàng Sao được vinh danh là điểm sáng mới mẻ nhất của Giải thưởng Sách Quốc gia năm nay. Vậy Trần Vàng Sao là ai và vì sao tác phẩm của ông gây tiếng vang đến vậy?
Tác giả từng không dám in thơ
Trần Vàng Sao tên thật là Nguyễn Đính (1941-2018). Từ quê nhà Vỹ Dạ, ông lên đường tham gia phong trào đấu tranh của học sinh, sinh viên dưới chế độ cũ. Từ năm 1965 đến 1970, Trần Vàng Sao lên chiến khu công tác tại Ban Tuyên huấn Thành ủy Huế và bắt đầu nổi tiếng với “Bài thơ của một người yêu nước mình.”
Từ năm 1970 đến 1975, ông ra miền Bắc an dưỡng. Sau ngày đất nước thống nhất, Trần Vàng Sao trở về quê, công tác tại Phòng Văn hóa thành phố Huế, rồi làm tại xã Hương Lưu (nay là phường Vỹ Dạ) cho đến khi nghỉ hưu năm 1984.
Cuộc đời ông gặp sự cố khi bài thơ “Người đàn ông 43 tuổi nói về mình” được đăng trên tạp chí Sông Hương số 32 (tháng 7/1988). Dư luận thời đó lên án gay gắt rằng bài thơ “sặc mùi kích động, nói xấu chế độ” khiến ban biên tập khốn đốn. Tạp chí bị đình bản 6 tháng.
Tác phẩm 'Bài thơ của một người yêu nước mình' của nhà thơ Trần Vàng Sao. (Ảnh: NXB) Sau này, Tổng biên tập tạp chí Sông Hương, nhà văn Nguyễn Khắc Phê, nhận định rằng bài thơ là cảnh đời thực của tác giả Trần Vàng Sao một thời gian khó, đã bị nhiều người suy diễn mà quên mất rằng nhà thơ là một người yêu nước đến nỗi ngay cả bút danh của ông cũng thể hiện rõ điều đó.
“Tai nạn” đó đã khiến cuộc đời nhà thơ rơi vào khốn khó. Ông không dám in thơ thêm một lần nào nữa. Những sáng tác của ông được gia đình lặng lẽ lưu giữ để rồi sau này, những người bạn thơ của ông góp nhặt lại và giới thiệu với độc giả.
Bài thơ của một người yêu nước
Tác phẩm “Bài thơ của một người yêu nước mình” được trao giải thưởng Sách Quốc gia 2021 chính là một tuyển tập như vậy.
Vào một sáng mùa Thu năm 2019, nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm đến Nhà Xuất bản Hội Nhà văn và trao cho Giám đốc nhà xuất bản, ông Nguyễn Quang Thiều một tập bản thảo.
“Đó là tập bản thảo những bài thơ của Trần Vàng Sao do nhà thơ Nguyễn Khoa Điểm tuyển chọn. Ông nói với tôi rằng ông muốn Nhà xuất bản Hội Nhà văn in tập thơ này bởi đó là những bài thơ của một người yêu nước với cuộc đời quá nhiều thăng trầm,” nhà thơ Nguyễn Quang Thiều kể lại.
Khi biết tin cuốn sách được vinh danh, ngoài niềm vui của lãnh đạo Nhà xuất bản Hội Nhà Văn, ông Thiều còn cảm thấy hạnh phúc trên cương vị của Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam và của một người viết.
[Giải thưởng sách quốc gia 2020 vinh danh tác giả của ''Tây Tiến'']
"Trần Vàng Sao đã từng bị nghi ngờ, nhưng rồi ông đã cho thấy ông yêu nước theo cách của mình, yêu nước đến tận cùng, sống hết mình, bằng tất cả tình yêu chân chính của một trái tim cởi mở. Ở đâu và thời nào cũng có thể có những cuốn sách, những tác giả phải thăng trầm nổi trôi như trường hợp Trần Vàng Sao, nhưng lúc này ông đã được ghi nhận chính thức và xứng đáng," ông Thiều chia sẻ.
Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam cho rằng sự sáng suốt và cởi mở của Giải thưởng Sách Quốc gia sẽ dẫn đường cho sự phát triển của các giải thưởng văn chương, giải thưởng sách khác./.
 Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam và các đại biểu tham quan gian trưng bày sách đoạt giải tại Giải thưởng Sách Quốc gia 2020. (Ảnh: Minh Quyết/TTXVN) Nhiều đổi mới ở Giải thưởng Sách Quốc gia 2021 Có nguồn gốc từ Giải thưởng Sách Việt Nam, Giải thưởng Sách Quốc gia đã thực sự tạo nên tiếng vang không chỉ trong ngành xuất bản, mà còn giúp lan tỏa văn hóa đọc trong cộng đồng. Giải thưởng năm nay đã thu hút sự tham gia của nhiều nhà xuất bản (47/57 nhà xuất bản trên cả nước) với 365 cuốn sách (284 tựa sách, nhiều hơn 29 tựa sách so với năm 2020). Theo ông Lê Hoàng, Phó chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam, trong số tác phẩm đoạt Giải thưởng Sách quốc gia, bên cạnh những cuốn có giá trị hàm lượng học thuật, tư tưởng cao, phục vụ cho giới chuyên môn cũng có nhiều ấn phẩm cung cấp kiến thức khoa học, văn hóa, nghệ thuật, kỹ năng sống cho giới trẻ. Giải thưởng năm nay tiếp tục có một số điều chỉnh, đổi mới, đặc biệt là việc tập trung kiện toàn, bổ sung các thành viên mới là những nhà khoa học, nhà nghiên cứu uy tín, trong đó có một số nhà khoa học trẻ vào Hội đồng Sơ khảo, Chung khảo đến từ nhiều miền trên cả nước. Hội đồng Giải thưởng sẽ trao hai giải A, chín giải B, 14 giải C cho 25 cuốn sách ở các lĩnh vực chính trị-kinh tế, khoa học tự nhiên và công nghệ, khoa học xã hội và nhân văn, văn hóa-văn học nghệ thuật và sách thiếu nhi. Các giải thưởng trị giá lần lượt là 100, 50 và 30 triệu đồng. Lễ trao giải sẽ diễn ra vào 20h ngày 12/11 tại Nhà hát Đài Tiếng nói Việt Nam, 58 Quán Sứ, Hoàn Kiếm, Hà Nội. |
