Trong bối cảnh thị trường quốc tế biến động, ngành xuất khẩu gạo Việt Nam đang đối mặt với nhiều khó khăn về lượng và giá. Tại Hội nghị kinh doanh xuất khẩu gạo do Bộ Công Thương tổ chức ngày 10/12, các giải pháp tận dụng ưu đãi từ Hiệp định Thương mại Tự do (FTA), mở rộng thị trường giá trị cao và xây dựng thương hiệu gạo chất lượng đã được nhấn mạnh như hướng đi chiến lược để vượt qua thách thức.
Xuất khẩu gạo giảm cả về lượng và giá
Phát biểu tại hội nghị, ông Nguyễn Anh Sơn, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), đã chỉ ra hàng loạt khó khăn mà ngành gạo Việt Nam đang đối mặt. Bất ổn an ninh, chính trị tại nhiều khu vực, lạm phát cao dù đã giảm, cùng với sự phục hồi chậm chạp của thương mại và đầu tư toàn cầu là những yếu tố gây áp lực lớn. Ngoài ra, các chính sách bảo hộ và tiêu chuẩn khắt khe về an toàn thực phẩm, phát triển bền vững từ các nước phát triển cũng đang tạo ra rào cản mới cho sản phẩm gạo nhập khẩu.
Theo số liệu từ cơ quan Hải quan, trong 11 tháng đầu năm 2025, Việt Nam xuất khẩu hơn 7,53 triệu tấn gạo, đạt giá trị trên 3,85 tỷ USD, với giá bình quân 511,09 USD/tấn. Con số này giảm mạnh 10,9% về lượng và 27,4% về giá trị so với cùng kỳ năm 2024 – năm ghi nhận xuất khẩu gạo cao kỷ lục.
Một số thị trường trọng điểm như Indonesia (giảm 96,38%) và Malaysia (giảm 32,5%) sụt giảm nghiêm trọng. Dù vậy, sự gia tăng xuất khẩu tại Ghana (tăng 52,64%), Trung Quốc (tăng 165,14%), Bangladesh (tăng gấp 238,48 lần) và Senegal (tăng 73 lần) đã phần nào bù đắp cho những mất mát này.
Mặc dù đối mặt với khó khăn, Bộ Công Thương, dưới sự chỉ đạo của Chính phủ và Thủ tướng, đã kịp thời phối hợp với các bộ, ngành để đưa ra các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp. Ông Trần Quốc Toản, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, nhận định rằng năm 2026 hứa hẹn nhiều cơ hội khi Philippines dự kiến nối lại nhập khẩu gạo từ tháng 1/2026. Bên cạnh đó, sự phục hồi của các thị trường truyền thống như Trung Quốc, Bangladesh và châu Phi, cùng chất lượng gạo Việt Nam ngày càng được cải thiện, sẽ nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Về sản xuất, đại diện Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết sản lượng lúa năm 2026 dự kiến đạt 43 triệu tấn, giảm nhẹ do diện tích gieo trồng giảm 0,2 triệu ha. Để đảm bảo nguồn cung, cơ quan này kiến nghị các địa phương tập trung khôi phục sản xuất sau thiên tai, đồng thời đẩy mạnh Đề án phát triển bền vững 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp tại Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030.
Nâng cao chất lượng, xây dựng thương hiệu
Ông Lê Thanh Tùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội ngành hàng lúa gạo Việt Nam, nhấn mạnh rằng lúa gạo cần được xem là mặt hàng đặc biệt, vừa đảm bảo an ninh lương thực trong nước, vừa đáp ứng nhu cầu xuất khẩu hiệu quả. Ông đề xuất xây dựng vùng nguyên liệu ổn định, đáp ứng tiêu chuẩn an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc, đồng thời kêu gọi các doanh nghiệp tham gia Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao tại Đồng bằng sông Cửu Long.
Về phía tận dụng các FTA, ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên, chỉ ra rằng các thương nhân Việt Nam chưa khai thác hết tiềm năng từ các hiệp định này, đặc biệt ở các thị trường lớn, giá trị cao. Ông đề xuất xây dựng chiến lược cụ thể, tăng cường phối hợp giữa các cơ quan và doanh nghiệp, đồng thời tập trung phát triển thương hiệu gạo Việt Nam để nâng cao giá trị sản phẩm.
Đại diện Thương vụ Việt Nam tại nhiều nước như Philippines, Australia, Trung Quốc… khuyến nghị các doanh nghiệp cần cẩn trọng trong giao dịch, đặc biệt với thị trường Philippines khi nước này dự kiến nối lại nhập khẩu vào năm 2026. Ngoài ra, việc đảm bảo chất lượng gạo, kiểm dịch, bao bì và hiểu rõ tập quán thanh toán của đối tác nhập khẩu cũng được nhấn mạnh để tối ưu hóa hiệu quả xuất khẩu.
Ngành xuất khẩu gạo Việt Nam đang có nhiều thách thức và cơ hội đan xen. Việc tận dụng tốt các FTA, nâng cao chất lượng sản phẩm và xây dựng thương hiệu mạnh mẽ sẽ là chìa khóa để gạo Việt Nam khẳng định vị thế trên thị trường toàn cầu. Sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan Nhà nước, hiệp hội và doanh nghiệp sẽ là yếu tố quyết định để ngành gạo vượt qua khó khăn và phát triển bền vững trong tương lai./.
Giá gạo xuất khẩu tăng nhẹ, giao dịch nội địa trầm lắng
Giá gạo 5% tấm được chào bán ở mức từ 365-370 USD/tấn, tăng so với mức từ 359-363 USD/tấn của một tuần trước đó, đánh dấu mức cao nhất kể từ đầu tháng 11/2025.
