Tại Khu vực đài tưởng niệm phố Khâm Thiên (quận Đống Đa), người dân chuẩn bị hương, hoa, quả tưởng nhớ các nạn nhân thiệt mạng tối 26/12/1972. (Ảnh: Hoàng Hiếu/TTXVN) Chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không” là một kỳ tích trong lịch sử, làm sáng ngời chủ nghĩa anh hùng cách mạng và bản lĩnh, tầm cao trí tuệ con người Việt Nam; khẳng định vai trò lãnh đạo sáng suốt, tài tình của Đảng, Nhà nước ta.
Nhân dịp kỷ niệm 50 năm Ngày chiến thắng ”Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không,” Thông tấn xã Việt Nam trích lược bài viết của Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy Đinh Tiến Dũng, Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Hà Nội về sự kiện lịch sử quan trọng này.
Đảng bộ Hà Nội luôn chủ động, sáng tạo
Thấm nhuần lời căn dặn của Bác Hồ và sự chỉ đạo của Trung ương, Thành ủy Hà Nội đã phát huy cao độ vai trò lãnh đạo, chỉ đạo, vận dụng sáng tạo đường lối chiến tranh nhân dân, toàn dân, toàn diện; tập hợp được lực lượng to lớn để thực hiện các nhiệm vụ chuẩn bị và tổ chức chiến đấu; giải quyết khối lượng công việc khổng lồ trong bối cảnh đòi hỏi gấp rút về thời gian và rất nhiều những khó khăn, hiểm nguy, phối hợp chặt chẽ với các lực lượng phòng tránh, đánh trả, đoàn kết đồng lòng bảo vệ Thủ đô.
[Hà Nội-Điện Biên Phủ trên không: Sức mạnh Việt Nam và tầm vóc thời đại]
Ngày 16/4/1972, Ban Thường vụ Thành ủy đã họp ra thông báo cho Quân và dân Thủ đô sẵn sàng chiến đấu và làm tốt công tác phòng không nhân dân, hạn chế thấp nhất thiệt hại về người và của, nhất là ở những nơi tập trung đông dân cư, các khu kho tàng, cơ sở công nghiệp, bảo đảm giao thông và khắc phục hậu quả khi địch đánh phá.
Ngày 27/4/1972, Ban Thường vụ Thành ủy ra Nghị quyết về công tác phòng không, sơ tán chuẩn bị sẵn sàng chiến đấu, yêu cầu Ủy ban hành chính, Hội đồng phòng không các cấp vận động, đôn đốc, đưa khoảng 500.000 người sơ tán ra khỏi nội thành.
Tiếp đó, Ban Thường vụ Thành ủy họp, quyết định chủ trương thực hiện sơ tán cấp tốc ngay người già, trẻ em, những người dân không trực tiếp chiến đấu và những cơ sở công nghiệp ra khỏi nội thành. Đồng thời, phải triển khai kế hoạch phòng tránh, đào hầm trú ẩn, bảo đảm sản xuất, cung ứng đủ điện nước và các nhu cầu thiết yếu khi bị địch đánh phá.
Hội đồng phòng không nhân dân Thành phố đã chỉ đạo các khu phố, cơ quan, xí nghiệp, trường học kiên quyết sơ tán nhân dân, bằng mọi hình thức, mọi phương tiện, từ cơ giới đến thô sơ...
Thành phố đã trưng dụng 1.500 ôtô các loại để đưa dân đi sơ tán khẩn cấp. Đây là lần sơ tán lớn nhất, triệt để nhất kể từ khi Mỹ tiến hành chiến tranh phá hoại miền Bắc bằng không quân.
Tính đến giữa năm 1972, các huyện Ứng Hòa, Mỹ Đức, Thường Tín, Quốc Oai, Thạch Thất, Hoài Đức, Đan Phượng... đón hơn 500.000 người, cán bộ nhân viên của gần 1.200 cơ quan, trường học, nhà máy của Trung ương và Thành phố.
Cấp ủy, chính quyền và nhân dân các địa phương có các cơ quan, đơn vị đã hết lòng giúp đỡ nhân dân Hà Nội sơ tán về, vừa thể hiện rõ tinh thần trách nhiệm vừa là tinh thần tương thân, tương ái, chia sẻ khó khăn.
Nhờ làm tốt công tác phòng không sơ tán nhân dân ra ngoại thành và các tỉnh lân cận đã hạn chế mức thấp nhất thiệt hại do bom Mỹ gây ra, tạo điều kiện cho các quân binh chủng của bộ đội chủ lực, dân quân tự vệ Hà Nội bám trụ, chiến đấu kiên cường trên địa bàn Hà Nội.
Là hậu phương lớn, chi viện sức người, sức của cho tiền tuyến lớn miền Nam, vừa là nơi tập trung đầu mối giao thông quan trọng tiếp nhận hàng hóa từ các nước xã hội chủ nghĩa anh em và các địa phương của miền Bắc vào Nam, toả đi các chiến trường.
Vì vậy đảm bảo giao thông thông suốt là đảm bảo cho thành phố duy trì các hoạt động, chiến đấu, chi viện cho chiến trường.
Ngành giao thông vận tải Thủ đô đã phối hợp, tổ chức phân tán hàng hóa ở các kho lớn: Đông Anh, Yên Viên, Giáp Bát về các kho nhỏ.
Do làm tốt công tác chuẩn bị nên khi cầu Long Biên bị bom Mỹ đánh sập hai nhịp chính tháng 5/1972, cầu Đuống bị trúng bom hư hỏng nặng tháng 7/1972, các bến phà Chương Dương, Khuyến Lương, Đông Trù luôn bảo đảm cho xe vận tải qua sông trong những giờ an toàn.
Cảng Hà Nội bị đánh phá dữ dội nhiều lần nhưng công nhân vẫn duy trì bốc xếp hàng hóa, chuyên chở gần 2.000 tấn/ngày; ga Hà Nội bị địch thả bom đổ sập nhưng hàng hóa vẫn xuôi về phương nam đều đặn.
Các bến phà qua sông Hồng, ở khu vực Chương Dương, Khuyến Lương, Chèm và một số cầu phao, cầu qua sông Đuống được gấp rút củng cố.
Hoàn thành thi công, đưa vào vận hành hai tuyến đường ống chiến lược: Lạng Sơn-Hà Nội và Bãi Cháy, Quảng Ninh-Hà Nội, nối với tuyến đường ống nam Hà Nội vào tới Cam Lộ và sang nam đường 9 (3.278km) đáp ứng yêu cầu tiếp nhận, vận chuyển xăng dầu nước bạn viện trợ, chi viện cho chiến trường, đảm bảo cho chiến dịch “Điện Biên Phủ trên không.”
Trên mặt trận giữ gìn an ninh trật tự thành phố, lực lượng Công an tổ chức tuần tra canh gác, nắm chắc tình hình từng khu, tổ dân phố, từng số nhà trước khi địch đánh phá để chủ động khắc phục hậu quả.
Toàn Thành phố đã nhanh chóng xây dựng một hệ thống hơn 45.000km hào giao thông, gần 5.600 hầm tập thể, khoảng 630.000 hố cá nhân đảm bảo đủ chỗ trú ẩn cho hơn 900.000 người.
Lực lượng cứu sập, cứu hỏa của thành phố với hàng trăm máy ủi, cần cẩu, xe chữa cháy đã có mặt kịp thời, hoạt động tích cực, hạn chế những thiệt hại về người và tài sản của nhân dân.
Hệ thống thông tin liên lạc bằng vô tuyến, hữu tuyến có vai trò đặc biệt quan trọng cho nhân dân phòng tránh máy bay địch.
Một mạng lưới đài quan sát, còi báo động rộng khắp từ xa vào gần được hình thành, luôn sẵn sàng với 414 đài quan sát ở các khu, các huyện, 36 đài quan sát của thành phố...
Về mặt chiến dịch, ta đã chuẩn bị chu đáo, đêm 18/12/1972 khi chiến dịch tập kích đường không của Mỹ bắt đầu vào Hà Nội, các tỉnh Hà Tây (cũ), thành phố Thái Nguyên, Hải Phòng... đã hoàn toàn chủ động đối phó, không bị bất ngờ.
Quân và dân Thủ đô hiệp đồng chặt chẽ
Hà Nội đã chủ động phối hợp chặt chẽ với các lực lượng phòng không quốc gia và nhân dân các tỉnh lân cận, xây dựng “lưới lửa” phòng không nhân dân của 3 thứ quân với mọi thứ vũ khí từ thông thường đến hiện đại, phát động toàn dân đánh máy bay địch, bắt giặc lái và phục vụ chiến đấu.
Hà Nội đã huy động khoảng 54.000 chiến sỹ với trên 500 súng trung liên, đại liên, súng máy được bố trí ở 295 trận địa cả nội, ngoại thành.
Mỗi khu phố nội thành có một đại đội pháo cao xạ, được huấn luyện kỹ chiến thuật đón đánh máy bay địch.
Với vị trí ở hướng Tây, Tây Nam của Hà Nội, quân và dân Hà Tây (nay là thành phố Hà Nội) đã luôn sát cánh chia lửa, hiệp đồng chặt chẽ với quân dân Thủ đô tạo thành thế trận liên hoàn.
Một “vòng cung lửa” đã giăng khép kín cả về tầm cao, chiều rộng, làm chủ thế trận phòng không đánh địch trên bầu trời Hà Nội góp phần làm thất bại sức mạnh của không lực Hoa Kỳ.
Trận địa phòng không tầm thấp của dân quân tự vệ được tổ chức, triển khai phục kích, đón lõng trên các hướng máy bay địch đánh vào Hà Nội.
Cùng với đó, ở khu vực Hà Đông, Sơn Tây, trận địa pháo 12,7mm của tự vệ được triển khai, bố trí trên nóc các tòa nhà cao tầng.
Các huyện ngoại thành Ba Vì, Phúc Thọ, Đan Phượng, Thường Tín, Phú Xuyên... trận địa pháo 37mm của dân quân tự vệ được bố trí chốt giữ trên mặt các tuyến đê trọng yếu.
Xác máy bay B52 của giặc Mỹ bị quân dân Thủ đô bắn rơi hồi 23h ngày 27/12/1972 tại thành phố Hoàng Hoa Thám. (Ảnh: Minh Trường/TTXVN) Trong quá trình chiến đấu, các trận địa pháo phòng không đã nghiên cứu, nắm chắc quy luật hoạt động của máy bay địch, vận dụng linh hoạt, sáng tạo, chủ động đánh địch từ xa đến gần.
Các trận địa phòng không tầm thấp của dân quân tự vệ liên tục chiến đấu buộc máy bay Mỹ phải nâng độ cao, tạo điều kiện cho các đơn vị phòng không khác tiêu diệt.
Với thế trận khép kín cả về tầm thấp, tầng cao và phạm vi rộng lớn đã đánh bại những phương tiện chiến tranh hiện đại của kẻ thù càng làm sáng ngời hơn tầm cao trí tuệ và bản lĩnh quyết chiến, quyết thắng của quân và dân Thủ đô Hà Nội.
Đêm 18/12/1972 khi chiến dịch tập kích đường không của Mỹ với hàng trăm máy bay ném bom chiến lược B52, được mệnh danh là “siêu pháo đài bay” của không lực Hoa Kỳ cùng hàng nghìn máy bay chiến thuật bảo vệ và nhiều tàu sân bay, tàu chiến tối tân, hiện đại phối phợp tác chiến đã được Mỹ sử dụng bắt đầu đánh phá vào Hà Nội, quân và dân Thủ đô đã hoàn toàn chủ động đối phó, không bị bất ngờ.
Ngay từ trận đầu ra quân, đêm 18/12/1972, bộ đội ta đã bắn rơi tại chỗ “siêu pháo đài bay” B52, mở màn cho những thắng lợi vang dội trong những trận đánh sau đó.
Nhiều bài học lớn cho Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thủ đô
50 năm đã trôi qua, chiến thắng "Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không" của quân, dân Thủ đô Hà Nội và một số tỉnh thành miền Bắc vẫn còn nguyên giá trị lịch sử, để lại những bài học sâu sắc về phát huy sức mạnh của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc của chúng ta hôm nay và mai sau.
Bài học về sự đoàn kết, thống nhất, dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Trung ương Đảng, tài thao lược của Quân ủy Trung ương: Thủ đô là địa bàn chiến lược quan trọng, là mục tiêu đánh phá chủ yếu bằng không quân của đế quốc Mỹ.
Chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không” đã góp phần chứng minh đường lối chính trị, học thuyết quân sự đúng đắn của Đảng Cộng sản Việt Nam, đứng đầu là lãnh tụ Hồ Chí Minh, với tài thao lược của Quân ủy Trung ương thể hiện qua năng lực dự báo, phân tích, đánh giá đúng tình hình địch, tình hình ta, hạ quyết tâm chiến lược chính xác, kịp thời; là quan điểm khoa học, toàn diện và thực tiễn, không chỉ đánh giá lực lượng quân sự mà đánh giá toàn diện trên các mặt quân sự, chính trị, kinh tế, tư tưởng, văn hóa trong nước và thế giới, đánh giá đúng và vận dụng thành công mối quan hệ giữa thời cơ và điều kiện.
Bài học về sự chủ động, bản lĩnh, nhạy bén, sáng tạo trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo. Các cấp ủy đảng, hệ thống chính trị, lực lượng vũ trang và các tầng lớp nhân dân luôn đề cao tinh thần cảnh giác cách mạng, phát hiện kịp thời âm mưu, thủ đoạn của kẻ thù đối với Thủ đô Hà Nội.
Từ đó, đề ra mục tiêu, yêu cầu nhiệm vụ và các chủ trương, giải pháp phù hợp để chủ động chuẩn bị chống địch tập kích đường không có hiệu quả cao.
Một bài học lớn nữa là về phát huy truyền thống Thủ đô nghìn năm văn hiến, Thủ đô anh hùng, Thành phố vì Hòa Bình.
Chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không” là bản hùng ca bất diệt, sáng ngời hào khí Thăng Long-Đông Đô-Hà Nội, là biểu tượng rực rỡ về sức mạnh của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, thể hiện sâu sắc bản lĩnh, ý chí, tầm cao trí tuệ và truyền thống chống ngoại xâm của dân tộc ta trong thời đại Hồ Chí Minh.
Chiến thắng đã đưa Hà Nội đã trở thành “Thủ đô của phẩm giá con người,” là biểu tượng của niềm tin, ý chí quyết chiến, quyết thắng và sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân.
Bài học về xây dựng khu vực phòng thủ, thế trận chiến tranh nhân dân, thế trận phòng không nhân dân vững chắc: Thủ đô Hà Nội - thành phố đông dân, là nơi tập trung cơ quan lãnh đạo cao nhất của Đảng, Nhà nước, quân đội.
Vì vậy, khi xảy ra chiến tranh, Hà Nội sẽ là một trong các mục tiêu hàng đầu của cuộc tập kích đường không của địch nhằm đánh đòn phủ đầu, gây rối loạn đất nước.
Trong điều kiện như vậy, nếu công tác đảm bảo quốc phòng, an ninh không được chuẩn bị chu đáo sẽ dẫn đến hậu quả nặng nề, thương vong lớn, thiệt hại vật chất nhiều, nhân dân hoang mang.
Do vậy, trong kế hoạch phòng thủ thành phố, đi đôi với kế hoạch sử dụng bộ đội chủ lực đánh trả tập kích đường không của địch, phải có kế hoạch phòng thủ dân sự tốt.
Trên địa bàn thành phố có nhiều thành phần lực lượng, các cơ quan, đơn vị thuộc Bộ Quốc phòng, lực lượng vũ trang của thành phố có dân quân, tự vệ cấp xã và các cụm chiến đấu ngoại thành, nội thành.
Tất cả các lực lượng phải được bố trí khéo léo phù hợp với kế hoạch phòng thủ chung, phù hợp với đặc điểm tình hình Thủ đô, phát huy hết khả năng và sở trường của các lực lượng, tạo thành sức mạnh tổng hợp của khu vực phòng thủ, đối phó với mọi tình huống nếu chiến tranh xảy ra. Đó là đường lối chiến tranh nhân dân, “thế trận phòng không nhân dân” của nghệ thuật quân sự Việt Nam.
Bài học về xây dựng lực lượng vũ trang vững mạnh, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Quán triệt sâu sắc chủ trương, chỉ đạo của Trung ương về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, xây dựng lực lượng nòng cốt là quân đội nhân dân vững mạnh về chính trị, tư tưởng, số lượng và cơ cấu hợp lý, chất lượng cao, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại.
Bài học về phát huy sức mạnh tổng hợp, Chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không” còn được tạo bởi sức mạnh của sự kết hợp giữa sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại; từ sự giúp đỡ, ủng hộ của Chính phủ và nhân dân các nước xã hội chủ nghĩa anh em, sự đồng tình, ủng hộ mạnh mẽ của phong trào giải phóng dân tộc, của các lực lượng cách mạng, dân chủ hòa bình và của nhân dân tiến bộ trên toàn thế giới, trong bất cứ hoàn cảnh nào cũng cần chú trọng tăng cường sức mạnh chính trị, tinh thần, ý chí chiến đấu cho toàn dân ngay từ thời bình nhằm đánh bại âm mưu “Diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch.
Phát huy tinh thần và những bài học lịch sử quý giá từ Chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không,” 50 năm qua, Đảng bộ và nhân dân Thủ đô không ngừng nỗ lực, phấn đấu thực hiện lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Nhân dân Thủ đô ta có truyền thống cách mạng vẻ vang và lòng nồng nàn yêu nước, tôi chắc chắn rằng đồng bào Thủ đô sẽ hăng hái phấn đấu làm cho mọi ngành hoạt động của Thủ đô ngày thêm phát triển, để làm gương mẫu, để dẫn đầu cho nhân dân cả nước trong công cuộc củng cố hòa bình, thực hiện thống nhất, hoàn toàn độc lập; để xây dựng một đời sống sung sướng, tươi đẹp, thái bình mãi mãi cho con cháu chúng ta."
Thành ủy Hà Nội đã tiếp tục phát huy vai trò lãnh đạo, chỉ đạo, không ngừng đổi mới, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức Đảng và chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên trong toàn Đảng bộ.
Đứng trước yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới, hiện nay, Đảng bộ và nhân dân Thủ đô đang nỗ lực thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Nghị quyết Đảng bộ thành phố lần thứ XVII và Nghị quyết đại hội Đảng bộ các cấp với tinh thần: “Gương mẫu xây dựng Đảng bộ và hệ thống chính trị trong sạch vững mạnh; khơi dậy ý chí, phát huy truyền thống ngàn năm văn hiến, anh hùng, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân; đẩy mạnh đổi mới, sáng tạo và hội nhập quốc tế; xây dựng Thủ đô ngày càng giàu đẹp, văn minh, hiện đại.”
Chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không” đã góp phần bồi đắp, làm rạng rỡ thêm niềm tự hào của “Thăng Long - Hà Nội nghìn năm văn hiến,” “Thủ đô Anh hùng,” “Thủ đô của lương tri và phẩm giá con người,” “Thành phố Vì hòa bình;” “Thành phố sáng tạo,” là điểm tựa tinh thần to lớn, thôi thúc, cổ vũ quân dân Thủ đô, vững bước trên con đường xây dựng Thủ đô ngày càng giàu mạnh./.
