Fake news ngày càng thật và cuốn hút người xem một cách vô thức

Trong thời đại sắp tới, người xem sẽ cần bỏ ra nhiều công sức hơn để có thể hiểu một cách chính xác những thông tin được cung cấp cho họ trên trang Facebook cá nhân.

Cả thế giới đang phải chống lại nạn tin giả bùng phát rất nhanh với công cụ "hỗ trợ" là các mạng xã hội. (Ảnh minh họa: thenextweb.com)

Theo trang mạng thehill.com, một số nhà phê bình đã tỏ ra bối rối khi thấy thời gian gần đây, trên bảng xếp hạng về lượng thu hút độc giả, các kênh tin tức có thiên hướng cực hữu như Newsmax và OANN có sự nâng hạng đột biến.

Họ cho rằng những khán giả trả tiền để xem những tin tức “ngớ ngẩn” trên các kênh này có thể không thông minh lắm. Tuy nhiên, nhận định thô lỗ trên đã bỏ qua một thực tế đáng lo ngại: Các kênh tin tức đó, và cả những kênh khác chắc chắn sẽ đi theo hệ thống truyền thông thời hậu Tổng thống Trump, đã nỗ lực hết sức để “cố ý” làm cho sản phẩm của họ trông “thật” và người xem gần như bị cuốn hút một cách vô thức.

Có những lý do khiến hầu hết các báo hình chính thống trông giống nhau: Những kênh sản xuất tin tức này truyền tải thông điệp đến người xem ngoài những gì đơn thuần do phát thanh viên/người dẫn chương trình tường thuật.

Ví dụ, màu xanh lam chiếm ưu thế ở gần như mọi trường quay tin tức. Nghiên cứu cho thấy đối với hầu hết chúng ta, màu xanh lam thể hiện sự đáng tin cậy.

Một số bản tin có thêm một chút phông màu đỏ, sắc màu được cho là tràn đầy năng lượng và tích cực. Những màu này kết hợp với nhau sẽ gửi đi một thông điệp: Có điều gì đó khẩn cấp và quan trọng đang diễn ra (màu đỏ), nhưng đừng lo lắng - bạn có thể tin tưởng các phóng viên của chúng tôi sẽ làm đúng (màu xanh lam).

Bản thân các phát thanh viên là một phần của thông điệp đó: Họ thường không quá già hoặc quá trẻ. Họ ăn mặc nghiêm túc, không xa xỉ. Những kiểu tóc khác thường rất hiếm - họ không nhuộm tóc màu xanh lá cây hoặc để kiểu tóc xù.

Hình ảnh của họ trên màn hình, giống như màu sắc của trường quay xung quanh họ, đáng tin cậy và hợp lý.

[Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố danh sách 'Fake News Awards']

Bên cạnh màu sắc, những phát thanh viên này cũng được bao quanh bởi thông tin. Những năm gần đây, phông màn hình tin tức truyền hình cáp ngày càng trở nên “rối mắt” với các dữ liệu: số liệu thị trường chứng khoán hoặc tổng số phiếu bầu ở phía bên phải màn hình của bạn, các dòng tiêu đề di chuyển chậm ở phía dưới màn hình, một tiêu đề khác đậm hơn phía trên.

Tất cả những hình ảnh đồ họa này khiến người xem bị thu hút: Nếu bạn không quan tâm đến những gì phóng viên đang nói, bạn có thể đọc thông tin khác trên màn hình của bạn. Tuy nhiên, thông tin đó cũng đóng vai trò tạo nên một bức tranh: Hãy xem chúng tôi đang hoạt động như thế nào trong việc thu thập, tổng hợp tất cả tin tức này từ khắp nơi trên thế giới cho bạn. Bạn có thể tin ở chúng tôi.

Các kênh cực hữu lấy những hình ảnh có thật đó và chuyển chúng đến một thế giới của các sự kiện và thuyết âm mưu thay thế. Nhiều năm trước, khán giả dễ dàng phát hiện những thông tin cực đoan - chúng dường như không thuộc xu hướng phổ biến, thường có chủ đích.

Không ai nhầm lẫn các quảng cáo của John Birch Society với báo địa phương của họ; các kênh truyền thông phản văn hóa trong thập kỷ 60 của thế kỷ trước đã biến mất chẳng khác gì khi nó xuất hiện.

Tuy nhiên, Newsmax và OANN hiểu rằng việc bắt chước một chương trình thông thường giúp cho những câu chuyện thảm khốc và phóng đại của họ có vẻ dễ chấp nhận và hợp lý.

Greg Kelly, ngôi sao đang lên của Newsmax, từng là người dẫn chương trình đáng tin cậy trong chương trình tin tức buổi sáng trên kênh truyền hình địa phương chính thống ở New York.

Và những hoạt động tương đối nhỏ này có vẻ không tốn nhiều thời gian và ngân sách. Không còn cần đến những máy roneo giá bình dân nữa. Nhờ cuộc cách mạng kỹ thuật số, việc dựng một trường quay tin tức phức tạp không mất nhiều chi phí.

Đó là một chỉ dấu nguy hiểm về những gì có thể sắp xảy ra. Khi ngày càng có nhiều bộ phận khán giả cực đoan thời hậu Tổng thống Trump quay lưng lại với những kênh truyền thông như Fox News để tìm kiếm những thông tin phù hợp hơn với nhu cầu của họ, các kênh báo chí truyền thông cấp tiến có thể dễ dàng tự giới thiệu là những kênh cung cấp tin tức đáng tin cậy, có điều tra, dựa trên thực tế và thu hút khán giả.

Chỉ cần truy cập trực tuyến và bạn có thể tìm thấy các mẫu miễn phí (hoặc miễn phí bản quyền) để tạo kênh tin tức trực tuyến của riêng bạn trong vài phút. Bạn có thể tải miễn phí hình ảnh đồ họa tin tức công nghệ cao cũng như các bản nhạc phù hợp. Thậm chí, còn có một video hướng dẫn cách xây dựng tất cả những thứ này trong tầng hầm của bạn.

Bốn năm qua đã cho thấy rằng rất dễ dàng để phổ biến loại tin tức kiểu này trên mạng xã hội - không cần kênh truyền hình cáp chính thức. Bạn có thể chỉ cần tạo các clip ngắn trông như thể chúng đến từ một kênh tin tức lớn và tung những đoạn clip đó lên Internet. Các thuật toán sẽ thực hiện phần còn lại, đưa sản phẩm không bị cấm này vào các dữ liệu mạng xã hội đáng tin.

Trong thời đại sắp tới, người xem sẽ cần bỏ ra nhiều công sức hơn để có thể hiểu một cách trung thực những thông tin được cung cấp cho họ trên trang Facebook cá nhân. Họ sẽ phải hết sức cảnh giác trước những hình ảnh báo hiệu sự thật, độ tin cậy và tính xác thực - nhưng lại mang đến một điều gì đó hoàn toàn khác. Họ không thể lập tức chấp nhận sự lừa dối, ngay cả khi họ muốn.

Khi Tổng thống Donald Trump rời Nhà Trắng, một cái loa “tin giả” (fake news) sẽ không còn nữa. Tuy nhiên, với những gì đã và đang diễn ra, một sự giả mạo xảo quyệt và phức tạp hơn nhiều rất có thể xảy ra./.

(Vietnam+)