Xuất phát từ mong muốn được đóng góp nhiều hơn nữa vào các nỗ lực chung của Liênhợp quốc và cộng đồng quốc tế nhằm thúc đẩy và bảo vệ quyền con người, Việt Namđã tham gia hầu hết các công ước quốc tế quan trọng về nhân quyền, nỗ lực để cácquyền tự do cơ bản tại Việt Nam ngày càng được tôn trọng và đảm bảo tốt hơn.
Bà Pratibha Mehta, Điều phối viên thường trú Liên hợp quốc tại Việt Nam đãdành cho phóng viên TTXVN cuộc trao đổi về những nỗ lực của Việt Nam trong việcthúc đẩy và bảo vệ quyền con người, cũng như sự hỗ trợ của Liên hợp quốc đối vớiViệt Nam trong lĩnh vực này.
Sau đây là nội dung cuộc trao đổi:
- Nhân dịp Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc lần thứ 22 bế mạc vào cuốitháng Ba vừa qua tại Geneva, bà có nhận xét gì về việc triển khai thực hiện cácquyền cơ bản của con người nói chung, trong đó có Việt Nam?
Bà Pratibha Mehta: Tại lễ khai mạc hội nghị Hội đồng Nhân quyền lầnthứ 22, bà Navi Pillay, Chủ tịch Ủy ban Nhân quyền của Liên hợp quốc đã nhấnmạnh: Chúng ta đang kỷ niệm 20 năm thông qua Tuyên bố và Chương trình hành độngVienna về nhân quyền. Đây là tài liệu quan trọng nhất bao trùm các quyền conngười được đề ra trong một phần tư thế kỷ vừa qua.
Các tài liệu này đã đề ra các nguyên tắc cơ bản của nhân quyền là phổ quát,không thể chia rẽ, phụ thuộc và liên quan đến nhau. Khái niệm quan trọng củatính phổ quát đã tiến một bước xa hơn bằng cam kết của các quốc gia trong việcthúc đẩy và bảo vệ tất cả các quyền con người cho tất cả mọi người, không phânbiệt hệ thống chính trị, kinh tế và văn hóa của nước mình.
Kể từ khi Chiến tranh thế giới lần thứ hai đến nay, chín hiệp ước cốt lõi vềnhân quyền đã ra đời, hình thành một khuôn khổ pháp lý mạnh mẽ cho việc bảo vệvà thúc đẩy nhân quyền. Lần đầu tiên trong lịch sử, các quốc gia đã chấp nhậnnghĩa vụ pháp lý của mình trong việc tôn trọng, bảo vệ và thực hiện các quyềncon người và các quyền tự do cơ bản của mỗi người trong chúng ta. Cam kết nàyđặt con người ở trung tâm và đề ra các quy tắc về việc làm thế nào các quốc giathực hiện các quyền hạn của mình đối với những công dân sống trong lãnh thổ nướcmình.
Mặc dù chúng ta đã đạt được các tiến bộ kể từ khi thực hiện Tuyên bố Vienna, sau20 năm được thông qua, tuy nhiên nhiều thách thức về nhân quyền vẫn chưa đượcthực hiện đầy đủ, vẫn còn nhiều việc cần phải làm cho đến khi các quyền và tự docơ bản của con người thực sự được thúc đẩy và bảo vệ, không thành kiến và phânbiệt.
- Bà đánh giá như thế nào về những nỗ lực của Việt Nam trong việc góp phầnthúc đẩy và bảo vệ quyền con người trong nhiều năm vừa qua?
Bà Pratibha Mehta: Trong những năm vừa qua, Chính phủ Việt Nam đã tăngcường tham gia vào các cơ chế nhân quyền quốc tế, các cơ chế này nhằm giám sátcác trường hợp liên quan đến nhân quyền trên khắp thế giới, bao gồm cả sự phùhợp của các Chính phủ với các hiệp ước cốt lõi về nhân quyền. Ví dụ như trongnăm 2009 báo cáo quốc gia của Việt Nam theo Cơ chế kiểm điểm định kỳ về nhânquyền (UPR) đã được nộp cho Hội đồng nhân quyền Liên hợp quốc.
Cơ chế kiểm điểm định kỳ về nhân quyền (UPR) là một tiến trình xem xét theonhóm. Theo đó một quốc gia trải qua quá trình xem xét tình hình nhân quyền củamình bởi các quốc gia khác. Việt Nam đã được chấp nhận bởi 93 trong tổng số 123khuyến nghị được thực hiện bởi các nước khác về việc cải thiện tình trạng nhânquyền. Hiện nay, Chính phủ đang chuẩn bị cho việc kiểm điểm định kỳ thứ hai sẽdiễn ra vào đầu năm 2014.
Là một phần của Cơ chế kiểm điểm định kỳ về nhân quyền, Liên hợp quốc tại ViệtNam cũng sẽ trình lên một báo cáo cung cấp phân tích về tình hình nhân quyền dựatrên công tác phát triển của Liên hợp quốc với các đối tác tại Việt Nam. ViệtNam đã không ngừng cải thiện hệ thống pháp luật và tư pháp, xây dựng một nhànước pháp quyền, tăng cường các thể chế quốc gia bảo vệ quyền con người.
Tại Việt Nam còn có một số diễn biến tích cực gần đây như chủ động tham khảoý kiến về dự thảo luật với các bên liên quan. Ví dụ, trong quá trình dự thảoluật về việc xử lý xử phạt vi phạm hành chính, những người mại dâm và sử dụng matúy đã gặp gỡ với Ban dự thảo luật. Trong quá trình sửa đổi Luật Đất đai hiệnhành, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội tổ chức hội thảo với các tổ chức phi chính phủViệt Nam để nghe tiếng nói của người nông dân. Việc sửa đổi Luật Hôn nhân và Giađình; trong đó ban dự thảo đã tiến hành các cuộc khảo sát và hội thảo với cácnhóm đồng tính nữ, đồng tính nam, lưỡng tính và chuyển đổi giới tính, để xem xétcác vấn đề như quyền và lợi ích của các cặp đôi cùng giới và chuyển đổi giớitính.
Việc tiếp tục tham khảo ý kiến của cộng đồng về dự thảo sửa đổi Hiến pháp là mộtcách tốt để giáo dục và lắng nghe cộng đồng về việc xây dựng Hiến pháp mới. Quátrình cải cách Hiến pháp là một cơ hội rất tốt để Việt Nam tăng cường bảo vệ vàthúc đẩy nhân quyền.
- Việt Nam đã phê chuẩn một số công ước quốc tế về quyền con người và đồng ývề các bước để triển khai, vậy Liên hợp quốc đã và đang hỗ trợ Việt Nam thựchiện các nghĩa vụ của mình trong khuôn khổ của các công ước này như thế nào?
Bà Pratibha Mehta: Việt Nam đã phê chuẩn 5 trong 9 hiệp ước cốt lõi vềquyền con người của Liên hợp quốc. Đó là những giao ước quốc tế về các quyền dânsự và chính trị, các quyền kinh tế, xã hội và văn hóa, Công ước về xóa bỏ mọihình thức phân biệt đối xử với phụ nữ, Công ước chống lại mọi hình thức phânbiệt chủng tộc và Công ước về quyền của trẻ em. Trong hai năm qua, với sự hỗ trợcủa Liên hợp quốc, Chính phủ Việt Nam đã hoàn thành báo cáo đối với bốn trong sốnăm cơ quan liên quan của Liên hợp quốc được giao nhiệm vụ giám sát việc tuânthủ các hiệp ước quốc tế.
Liên hợp quốc cũng đang hỗ trợ Chính phủ Việt Nam chuẩn bị báo cáo định kỳ chohiệp ước thứ năm - Hiệp ước về các quyền dân sự và chính trị. Báo cáo này sẽcung cấp những thông tin cơ bản về tình hình thực hiện các quyền dân sự và chínhtrị ở Việt Nam và có thể được sử dụng để sửa đổi một số luật quan trọng liênquan.
Năm ngoái, chúng tôi bắt đầu thực hiện Kế hoạch chung cho giai đoạn hợp tác2012-2016 nhằm hỗ trợ Việt Nam thực hiện các ưu tiên quốc gia và các cam kếtliên chính phủ. Hợp tác giữa Việt Nam và Liên hợp quốc dựa trên cơ sở quyền conngười. Vì vậy hỗ trợ của Liên hợp quốc góp phần bảo vệ và thúc đẩy quyền conngười. Cụ thể, chúng tôi giúp Việt Nam thực hiện các công ước quốc tế thông quahỗ trợ kỹ thuật và thúc đẩy vận động chính sách dựa trên các kết quả nghiên cứu,cũng như phát triển năng lực và chia sẻ các kinh nghiệm thành công trên thếgiới.
Ví dụ trong quá trình sửa đổi Luật Xử lý vi phạm hành chính, các cơ quan Liênhợp quốc đã tham vấn, tạo điều kiện cho các tổ chức xã hội dân sự, các nhóm bịảnh hưởng và các cán bộ của Ủy ban soạn thảo pháp luật, cũng như các Ủy ban kháccủa Quốc hội gặp gỡ và cùng xem xét các khuyến nghị dựa trên các kết quả nghiêncứu. Việc Quốc hội thông qua Luật Xử lý vi phạm hành chính trong tháng 6/2012,đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc bảo vệ các quyền và tiếp cận pháplý ở Việt Nam.
Trong năm nay, chúng tôi tiếp tục hỗ trợ Tòa án Nhân dân tối cao và Bộ Tư phápxây dựng các dự thảo văn bản dưới luật có liên quan, bao gồm cả các thủ tục tốtụng, nghị định mới về xử phạt hành chính trong lĩnh vực trật tự, an toàn và anninh công cộng.
Liên hợp quốc cũng đang hỗ trợ Chính phủ Việt Nam giải quyết vấn đề bạo lực giađình thông qua một loạt các biện pháp nhằm hoàn thiện pháp luật, phát triển cácdịch vụ xã hội và tăng cường năng lực cán bộ tư pháp. Chúng tôi cũng hợp tác vớicác cơ quan của Việt Nam trong việc áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế nhằm giảiquyết các vấn đề của phụ nữ liên quan đến tư pháp, bao gồm cả những phụ nữ đangở trong tù.
Trong thời gian tới, Chính phủ Việt Nam khẳng định cam kết sẽ phê chuẩn Công ướcvề quyền của người khuyết tật và sớm gia nhập Công ước chống tra tấn. Liên hợpquốc đang hỗ trợ Chính phủ Việt Nam chuẩn bị cho việc phê chuẩn Công ước vềquyền của người khuyết tật và hợp tác với các tổ chức của người khuyết tật đểđảm bảo quyền tham gia vào đời sống kinh tế, xã hội và chính trị của họ đượcphản ánh tốt hơn trong việc cung cấp dịch vụ công và luật pháp của quốc gia.
Trân trọng cảm ơn bà!
Bà Pratibha Mehta, Điều phối viên thường trú Liên hợp quốc tại Việt Nam đãdành cho phóng viên TTXVN cuộc trao đổi về những nỗ lực của Việt Nam trong việcthúc đẩy và bảo vệ quyền con người, cũng như sự hỗ trợ của Liên hợp quốc đối vớiViệt Nam trong lĩnh vực này.
Sau đây là nội dung cuộc trao đổi:
- Nhân dịp Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc lần thứ 22 bế mạc vào cuốitháng Ba vừa qua tại Geneva, bà có nhận xét gì về việc triển khai thực hiện cácquyền cơ bản của con người nói chung, trong đó có Việt Nam?
Bà Pratibha Mehta: Tại lễ khai mạc hội nghị Hội đồng Nhân quyền lầnthứ 22, bà Navi Pillay, Chủ tịch Ủy ban Nhân quyền của Liên hợp quốc đã nhấnmạnh: Chúng ta đang kỷ niệm 20 năm thông qua Tuyên bố và Chương trình hành độngVienna về nhân quyền. Đây là tài liệu quan trọng nhất bao trùm các quyền conngười được đề ra trong một phần tư thế kỷ vừa qua.
Các tài liệu này đã đề ra các nguyên tắc cơ bản của nhân quyền là phổ quát,không thể chia rẽ, phụ thuộc và liên quan đến nhau. Khái niệm quan trọng củatính phổ quát đã tiến một bước xa hơn bằng cam kết của các quốc gia trong việcthúc đẩy và bảo vệ tất cả các quyền con người cho tất cả mọi người, không phânbiệt hệ thống chính trị, kinh tế và văn hóa của nước mình.
Kể từ khi Chiến tranh thế giới lần thứ hai đến nay, chín hiệp ước cốt lõi vềnhân quyền đã ra đời, hình thành một khuôn khổ pháp lý mạnh mẽ cho việc bảo vệvà thúc đẩy nhân quyền. Lần đầu tiên trong lịch sử, các quốc gia đã chấp nhậnnghĩa vụ pháp lý của mình trong việc tôn trọng, bảo vệ và thực hiện các quyềncon người và các quyền tự do cơ bản của mỗi người trong chúng ta. Cam kết nàyđặt con người ở trung tâm và đề ra các quy tắc về việc làm thế nào các quốc giathực hiện các quyền hạn của mình đối với những công dân sống trong lãnh thổ nướcmình.
Mặc dù chúng ta đã đạt được các tiến bộ kể từ khi thực hiện Tuyên bố Vienna, sau20 năm được thông qua, tuy nhiên nhiều thách thức về nhân quyền vẫn chưa đượcthực hiện đầy đủ, vẫn còn nhiều việc cần phải làm cho đến khi các quyền và tự docơ bản của con người thực sự được thúc đẩy và bảo vệ, không thành kiến và phânbiệt.
- Bà đánh giá như thế nào về những nỗ lực của Việt Nam trong việc góp phầnthúc đẩy và bảo vệ quyền con người trong nhiều năm vừa qua?
Bà Pratibha Mehta: Trong những năm vừa qua, Chính phủ Việt Nam đã tăngcường tham gia vào các cơ chế nhân quyền quốc tế, các cơ chế này nhằm giám sátcác trường hợp liên quan đến nhân quyền trên khắp thế giới, bao gồm cả sự phùhợp của các Chính phủ với các hiệp ước cốt lõi về nhân quyền. Ví dụ như trongnăm 2009 báo cáo quốc gia của Việt Nam theo Cơ chế kiểm điểm định kỳ về nhânquyền (UPR) đã được nộp cho Hội đồng nhân quyền Liên hợp quốc.
Cơ chế kiểm điểm định kỳ về nhân quyền (UPR) là một tiến trình xem xét theonhóm. Theo đó một quốc gia trải qua quá trình xem xét tình hình nhân quyền củamình bởi các quốc gia khác. Việt Nam đã được chấp nhận bởi 93 trong tổng số 123khuyến nghị được thực hiện bởi các nước khác về việc cải thiện tình trạng nhânquyền. Hiện nay, Chính phủ đang chuẩn bị cho việc kiểm điểm định kỳ thứ hai sẽdiễn ra vào đầu năm 2014.
Là một phần của Cơ chế kiểm điểm định kỳ về nhân quyền, Liên hợp quốc tại ViệtNam cũng sẽ trình lên một báo cáo cung cấp phân tích về tình hình nhân quyền dựatrên công tác phát triển của Liên hợp quốc với các đối tác tại Việt Nam. ViệtNam đã không ngừng cải thiện hệ thống pháp luật và tư pháp, xây dựng một nhànước pháp quyền, tăng cường các thể chế quốc gia bảo vệ quyền con người.
Tại Việt Nam còn có một số diễn biến tích cực gần đây như chủ động tham khảoý kiến về dự thảo luật với các bên liên quan. Ví dụ, trong quá trình dự thảoluật về việc xử lý xử phạt vi phạm hành chính, những người mại dâm và sử dụng matúy đã gặp gỡ với Ban dự thảo luật. Trong quá trình sửa đổi Luật Đất đai hiệnhành, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội tổ chức hội thảo với các tổ chức phi chính phủViệt Nam để nghe tiếng nói của người nông dân. Việc sửa đổi Luật Hôn nhân và Giađình; trong đó ban dự thảo đã tiến hành các cuộc khảo sát và hội thảo với cácnhóm đồng tính nữ, đồng tính nam, lưỡng tính và chuyển đổi giới tính, để xem xétcác vấn đề như quyền và lợi ích của các cặp đôi cùng giới và chuyển đổi giớitính.
Việc tiếp tục tham khảo ý kiến của cộng đồng về dự thảo sửa đổi Hiến pháp là mộtcách tốt để giáo dục và lắng nghe cộng đồng về việc xây dựng Hiến pháp mới. Quátrình cải cách Hiến pháp là một cơ hội rất tốt để Việt Nam tăng cường bảo vệ vàthúc đẩy nhân quyền.
- Việt Nam đã phê chuẩn một số công ước quốc tế về quyền con người và đồng ývề các bước để triển khai, vậy Liên hợp quốc đã và đang hỗ trợ Việt Nam thựchiện các nghĩa vụ của mình trong khuôn khổ của các công ước này như thế nào?
Bà Pratibha Mehta: Việt Nam đã phê chuẩn 5 trong 9 hiệp ước cốt lõi vềquyền con người của Liên hợp quốc. Đó là những giao ước quốc tế về các quyền dânsự và chính trị, các quyền kinh tế, xã hội và văn hóa, Công ước về xóa bỏ mọihình thức phân biệt đối xử với phụ nữ, Công ước chống lại mọi hình thức phânbiệt chủng tộc và Công ước về quyền của trẻ em. Trong hai năm qua, với sự hỗ trợcủa Liên hợp quốc, Chính phủ Việt Nam đã hoàn thành báo cáo đối với bốn trong sốnăm cơ quan liên quan của Liên hợp quốc được giao nhiệm vụ giám sát việc tuânthủ các hiệp ước quốc tế.
Liên hợp quốc cũng đang hỗ trợ Chính phủ Việt Nam chuẩn bị báo cáo định kỳ chohiệp ước thứ năm - Hiệp ước về các quyền dân sự và chính trị. Báo cáo này sẽcung cấp những thông tin cơ bản về tình hình thực hiện các quyền dân sự và chínhtrị ở Việt Nam và có thể được sử dụng để sửa đổi một số luật quan trọng liênquan.
Năm ngoái, chúng tôi bắt đầu thực hiện Kế hoạch chung cho giai đoạn hợp tác2012-2016 nhằm hỗ trợ Việt Nam thực hiện các ưu tiên quốc gia và các cam kếtliên chính phủ. Hợp tác giữa Việt Nam và Liên hợp quốc dựa trên cơ sở quyền conngười. Vì vậy hỗ trợ của Liên hợp quốc góp phần bảo vệ và thúc đẩy quyền conngười. Cụ thể, chúng tôi giúp Việt Nam thực hiện các công ước quốc tế thông quahỗ trợ kỹ thuật và thúc đẩy vận động chính sách dựa trên các kết quả nghiên cứu,cũng như phát triển năng lực và chia sẻ các kinh nghiệm thành công trên thếgiới.
Ví dụ trong quá trình sửa đổi Luật Xử lý vi phạm hành chính, các cơ quan Liênhợp quốc đã tham vấn, tạo điều kiện cho các tổ chức xã hội dân sự, các nhóm bịảnh hưởng và các cán bộ của Ủy ban soạn thảo pháp luật, cũng như các Ủy ban kháccủa Quốc hội gặp gỡ và cùng xem xét các khuyến nghị dựa trên các kết quả nghiêncứu. Việc Quốc hội thông qua Luật Xử lý vi phạm hành chính trong tháng 6/2012,đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc bảo vệ các quyền và tiếp cận pháplý ở Việt Nam.
Trong năm nay, chúng tôi tiếp tục hỗ trợ Tòa án Nhân dân tối cao và Bộ Tư phápxây dựng các dự thảo văn bản dưới luật có liên quan, bao gồm cả các thủ tục tốtụng, nghị định mới về xử phạt hành chính trong lĩnh vực trật tự, an toàn và anninh công cộng.
Liên hợp quốc cũng đang hỗ trợ Chính phủ Việt Nam giải quyết vấn đề bạo lực giađình thông qua một loạt các biện pháp nhằm hoàn thiện pháp luật, phát triển cácdịch vụ xã hội và tăng cường năng lực cán bộ tư pháp. Chúng tôi cũng hợp tác vớicác cơ quan của Việt Nam trong việc áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế nhằm giảiquyết các vấn đề của phụ nữ liên quan đến tư pháp, bao gồm cả những phụ nữ đangở trong tù.
Trong thời gian tới, Chính phủ Việt Nam khẳng định cam kết sẽ phê chuẩn Công ướcvề quyền của người khuyết tật và sớm gia nhập Công ước chống tra tấn. Liên hợpquốc đang hỗ trợ Chính phủ Việt Nam chuẩn bị cho việc phê chuẩn Công ước vềquyền của người khuyết tật và hợp tác với các tổ chức của người khuyết tật đểđảm bảo quyền tham gia vào đời sống kinh tế, xã hội và chính trị của họ đượcphản ánh tốt hơn trong việc cung cấp dịch vụ công và luật pháp của quốc gia.
Trân trọng cảm ơn bà!
Nguyễn Hồng Điệp (TTXVN)
