Nam Phi sẽ tổ chức hội nghị thượng đỉnh đầu tiên tại châu Phi của Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20) vào cuối tuần này. Trong đó, cuộc khủng hoảng nợ đang bóp nghẹt nhiều quốc gia đang phát triển là vấn đề được đặt lên hàng đầu trong chương trình nghị sự.
Theo Hội nghị Liên hợp quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD), các quốc gia đang phát triển hiện phải gánh một khoản nợ toàn cầu lên tới 31.000 tỷ USD. Con số này đã tăng gấp đôi so với mức ghi nhận vào năm 2010.
Tỷ lệ nợ trên GDP của nhiều nước đang phát triển thấp hơn nhiều so với các quốc gia phát triển, nhưng chi phí trả nợ của họ lại cao hơn đáng kể. Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), nợ công ở khu vực châu Phi phía Nam Sahara chiếm 58,5% GDP trong năm nay. Con số này thấp hơn nhiều so với mức nợ ở các nền kinh tế phát triển như Pháp (117%), Nhật Bản (230%) và Mỹ (125%).
Tuy nhiên, theo UNCTAD, từ năm 2021-2023, chính phủ các nước châu Phi đã chi trung bình 70 USD/người cho các khoản thanh toán lãi vay, vượt qua mức chi tiêu cho giáo dục (63 USD) và y tế (44 USD).
Chuyên gia kinh tế Kako Nubukpo cho rằng nghịch lý này cho thấy những vấn đề mang tính cấu trúc ở nhiều nước đang phát triển, bao gồm năng lực tài khóa yếu kém với nguồn thu từ thuế thấp do tham nhũng.
Theo dữ liệu của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), năm 2022, doanh thu thuế trung bình đạt 32% GDP ở các nền kinh tế phát triển, nhưng tỷ lệ này chỉ đạt 16% ở châu Phi.
Bên cạnh đó, ông Nubukpo cũng nói thêm rằng châu Phi không tự sản xuất được những gì họ tiêu thụ, khiến nhiều quốc gia phải vật lộn với cả thâm hụt thương mại và ngân sách.
Để giải quyết vấn đề này. ông Osita Chidoka, người đứng đầu Trung tâm Athena về Chính sách và Lãnh đạo của Nigeria, cho rằng bên cạnh việc củng cố hệ thống thuế nội địa, cần phải có một cấu trúc tài chính quốc tế công bằng hơn. Ông Chidoka cho rằng không quốc gia nào có thể một mình thoát khỏi cuộc khủng hoảng này chỉ bằng cách tăng thuế hay cắt giảm chi tiêu.
Một báo cáo của Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) năm 2023 ước tính rằng cách thức các cơ quan xếp hạng tín nhiệm lớn chấm điểm các quốc gia châu Phi đã khiến châu lục này thiệt hại 74,5 tỷ USD tài chính mỗi năm. Con số này tương đương với hầu hết nhu cầu về cơ sở hạ tầng hàng năm của châu Phi, hoặc cao hơn gấp đôi mức đầu tư cần thiết để giảm 90% số ca mắc bệnh sốt rét.
Để đối phó, Liên minh châu Phi có kế hoạch ra mắt cơ quan xếp hạng tín nhiệm của riêng mình vào năm tới. Ông David McNair, giám đốc điều hành chính sách toàn cầu tại tổ chức phi lợi nhuận One Campaign, cho rằng đây không phải là một phương thuốc thần kỳ, nhưng nó có thể thúc đẩy các chính phủ và thị trường cải thiện dữ liệu và tính minh bạch./.
IMF kêu gọi G20 ưu tiên giải quyết khủng hoảng nợ toàn cầu
Tổng Giám đốc IMF Kristalina Georgieva cảnh báo nợ công toàn cầu có thể vượt 100% GDP vào năm 2029, đồng thời kêu gọi G20 tăng phối hợp chính sách nhằm bảo đảm ổn định tài chính toàn cầu.
