Bảo tàng Âm nhạc Tưởng niệm Tchaikovsky ở thị trấn Klin, cách thủ đô Moskva hơn 80km về phía Tây Bắc.
Đây là nơi nhà soạn nhạc vĩ đại người Nga Piotr Tchaikovsky sống những năm rực rỡ nhất cuối đời.
Trong thời gian này, nhà soạn nhạc thiên tài đã viết và hoàn chỉnh một số tác phẩm hay nhất của mình bao gồm The Nutcracker (Kẹp hạt dẻ), 18 tác phẩm piano và tác phẩm chính cuối cùng của ông, Bản giao hưởng số 6.
Đây là tác phẩm được trình diễn lần đầu tiên tại cố đô Saint Petersburg dưới sự chỉ huy của chính tác giả, chỉ 09 ngày trước khi Tchaikovsky đột ngột giã biệt cuộc đời vào ngày 6/11/1893.
Sau cái chết của Pyotr Tchaikovsky, anh trai của ông là Modest Tchaikovsky đã quyết định biến ngôi nhà yêu thích của em mình thành bảo tàng. Đồng thời Modest trở thành chủ sở hữu duy nhất của bất động sản quý giá này và khi ông qua đời vào năm 1916, ông đã chuyển lại quyền sở hữu cho nhà nước.
Ngôi nhà nằm trong quần thể vườn hoa - công viên, được xây dựng vào những năm 1870 bởi gia đình Sakharov, người sau đó cho Tchaikovsky thuê lại tầng trên vào năm 1892 và cuối cùng bán cho Modest.
Một tấm bảng với dòng chữ “Không có nhà. Xin đừng gọi cửa!” vẫn được treo trước cửa nhà kể từ ngày Pyotr Tchaikovsky rời đi St.Petersburg và mãi mãi không bao giờ trở lại.
Ngôi biệt thự hai tầng được bảo quản rất tốt với đồ nội thất nguyên bản và đồ sứ mà Tchaikovsky đã từng sử dụng, một thư viện sách quý cùng một kho lưu trữ gồm khoảng 200.000 món đồ khác nhau.
[Nghệ sỹ Việt Nam trình diễn tác phẩm vũ kịch ''Kẹp hạt dẻ'' nổi tiếng]
Ngôi nhà được chia thành nhiều phòng với diện tích khác nhau, song có lẽ ấn tượng nhất đối với người yêu nhạc Tchaikovsky là phòng khách rộng rãi với ánh sáng hài hòa.
Nổi bật giữa phòng khách là cây đàn piano đặc biệt mà chỉ “khách VIP” và những người chiến thắng trong Cuộc thi âm nhạc quốc tế hàng năm mang tên Tchaikovsky mới có đặc ân chạm vào các phím đàn.
Theo hướng dẫn viên Bảo tàng, hiện nay cây đàn này chỉ được chơi vào hai dịp kỷ niệm trong năm, đó là vào ngày sinh và ngày mất của Pyotr Tchaikovsky.
Căn phòng “hai trong một”, vừa để tiếp khách, vừa để làm việc, được bài trí ấm cúng theo phong cách thế kỷ XIX với những đồ gỗ nội thất và tấm thảm đặc trưng của Nga.
Đứng nơi đây mới cảm nhận được vì sao âm nhạc của Tchaikovsky mặc dù chịu ảnh hưởng từ những nhà soạn nhạc nổi tiếng phương Tây như Mozart, Beethoven… nhưng trong sâu thẳm vẫn mang đậm sắc thái dân gian Nga, chẳng khác gì thơ của Pushkin hay nhạc của Glinka…
Đây là sự kết hợp của âm nhạc Nga và châu Âu, có lẽ bởi Tchaikovsky mang trong mình nhiều dòng máu và hấp thụ nhiều nền văn hóa khác nhau. Hướng dẫn viên của Bảo tàng cho biết, mẹ của Tchaikovsky là người Pháp, bố là người Nga, ông ngoại là người Đức, chị gái sống ở Ucraina…
Bản thân Tchaikovsky từng đi Mỹ và rất nhiều nước châu Âu, tham gia thành lập nhạc viện ở Mỹ, giảng dạy và nhận học hàm Giáo sư ở Anh.…
Ngay trong căn phòng khách sang trọng này, những cuốn sách có tuổi đời hơn một thế kỷ của Mozart - nhà soạn nhạc yêu thích của Tchaikovsky - hiện vẫn được lưu giữ cẩn thận trong tủ kính.
Bản thảo tác phẩm được Piotr Tchaikovsky viết trong thời gian sống tại Điền trang ở thành phố Klin. (Ảnh: Trần Hiếu/TTXVN) Đứng trong căn phòng, lắng nghe những giai điệu nhẹ nhàng và nhìn ngắm những hiện vật được trưng bày, có cảm giác như chủ nhân vừa mới rời khỏi nhà đi dạo đâu đó.
Người yêu nhạc sẽ muốn đứng ở đây lâu hơn để hình dung ra cảnh nhà soạn nhạc vĩ đại vừa lật báo, vừa nhâm nhi tách trà buổi sáng, chơi đàn piano, rồi sau đó đọc sách và viết thư, một thói quen gần như thường nhật khiến Tchaikovsky trở thành “ông vua thư.”
Theo thống kê, Tchaikovsky đã viết tay khoảng 5.000 bức thư và nhận được 7.000 bức thư từ bạn bè, đối tác...
Bộ sưu tập tại Bảo tàng ở Klin hiện còn lưu giữ hàng nghìn bức thư viết tay, trong đó nhiều nhất là thư trao đổi giữa Tchaikovsky và bà Nadezhda von Meck.
Bà là góa phụ giàu có và ẩn dật, đã bảo trợ để Tchaikovsky có thể toàn tâm sáng tác, không phải đi làm. Trong gần 14 năm, họ đã trao đổi 1.200 lá thư, song điều đáng chú ý là họ không hề gặp mặt nhau trực tiếp dù chỉ một lần, bởi đó là điều kiện mà họ đã ngầm thỏa thuận với nhau.
Bức ảnh đen trắng về người đàn bà bí ẩn với vẻ đẹp rất “bình dân” này vẫn đang được lưu giữ tại phòng trưng bày trong quần thể Bảo tàng Tchaikovsky.
Cũng tại đây còn trưng bày vô số những bản thảo các tác phẩm với nhiều nét bút gạch xóa khi Tchaikovsky đang trăn trở với những nốt nhạc còn dang dở.
Bên cạnh phòng khách là phòng ngủ của nhà soạn nhạc, nơi có một chiếc giường đơn nhỏ kê nép vào tường, tấm ga giường đã ngả màu theo thời gian cùng với đôi dép ông thường đi được đặt dưới chân giường khiến người xem cảm thấy một nỗi cô đơn khắc khoải luôn đè nặng lên tâm hồn ông. Có nhiều thông tin cho rằng cuộc hôn nhân của ông là một thảm họa và rằng giới tính của ông là chủ đề gây tranh cãi trong suốt nhiều năm.
Tượng Piotr Tchaikovsky trong khuôn viên Bảo tàng mang tên ông ở thành phố Klin. (Ảnh: Trần Hiếu/TTXVN) Trong thời gian chiến tranh, Bảo tàng chịu nhiều tổn thất dưới sự tàn phá của Đức Quốc xã. Toàn bộ kho lưu trữ, vật phẩm kỷ niệm, chiếc đàn piano đã được sơ tán đến Votkinsk, quê hương của nhà soạn nhạc bên dãy núi Ural.
Theo lời kể của người dân địa phương, một người lính Đức trước khi rút lui khỏi Klin đã treo tấm biển trên hàng rào với dòng chữ tiếng Đức: "Đừng chạm vào. Đây là nhà của Tchaikovsky." Ngôi nhà sau đó đã được trùng tu và ngày nay trở thành quần thể di tích độc đáo, bảo tàng âm nhạc đầu tiên của Nga.
Một cán bộ khoa học của Bảo tàng tự hào cho biết Tchaikovsky là nhà soạn nhạc có tác phẩm được trình diễn nhiều nhất trên thế giới, ước tính cứ 03 tác phẩm âm nhạc cổ điển được trình bày thì có một tác phẩm của Tchaikovsky.
Sự nổi tiếng của Tchaikovsky còn gắn với câu chuyện năm 1991, khi cựu Tổng thống Mỹ Richard Nixon trong chuyến thăm Nga đã bất ngờ yêu cầu dừng chân ở thị trấn Klin để “được ở một mình với bức chân dung của Tchaikovsky.”
Hóa ra Tchaikovsky là nhà soạn nhạc yêu thích của cựu Tổng thống Mỹ và trong Nhà Trắng luôn vang lên các bản nhạc của Tchaikovsky.
Ra khỏi các gian trưng bày trong nhà, tản bộ dọc theo những hàng cây bên ngoài khu vườn hoa được những người nổi tiếng trồng để tỏ lòng ngưỡng mộ đối với thiên tài âm nhạc người Nga, du khách sẽ không thể bỏ qua một địa điểm thú vị để chụp ảnh lưu niệm.
Đó là bức tượng Tchaikovsky bằng đồng có kích thước lớn hơn người thật, được nhà điêu khắc miêu tả như thể Tchaikovsky vẫn đang ở giữa chúng ta, ngồi thư giãn trên ghế dài đọc sách trong khu vườn hoa xinh đẹp.
Hầu hết khách du lịch không thể rời đi nếu không chụp được một bức ảnh ngồi bên cạnh bức tượng nhà soạn nhạc vĩ đại. Đặc biệt, khi ngồi xuống hai chiếc ghế gỗ được bố trí chỉ cách bức tượng nhà soạn nhạc vài bước chân, du khách sẽ còn được thưởng thức những tác phẩm âm nhạc kinh điển của Tchaikovsky khi nhẹ nhàng, khi mạnh mẽ vang lên từ hệ thống âm thanh thông minh được bố trí ngay dưới ghế ngồi.
Nếu bạn là người hâm mộ Piotr Tchaikovsky và có dịp đến Xứ sở Bạch Dương, Bảo tàng Tưởng niệm nhà soạn nhạc thiên tài người Nga ở thị trấn Klin là một địa điểm bạn nên đặt chân đến ít nhất là một lần./.
