Nhà Nhân ái ở Lào Cai. (Ảnh: Hương Thu/TTXVN) Giai đoạn 2012-2022, cơ quan chức năng Lào Cai đã khởi tố 222 vụ việc vi phạm pháp luật về phòng, chống mua bán người với 402 bị can và 456 nạn nhân bị mua bán.
Có những nạn nhân bị bán đi đã không có cơ hội quay trở về với quê hương, cũng có những nạn nhân may mắn trốn thoát hoặc được các lực lượng chức năng giải cứu.
Tuy nhiên, cuộc sống của họ đã không còn bình yên như trước nữa. Hầu hết nạn nhân chưa chuẩn bị tâm lý cũng như các kỹ năng cần thiết để tái hòa nhập cộng đồng, việc học hành dang dở, không có việc làm... dấy lên những lo ngại về nguy cơ sa vào các tệ nạn xã hội và bị tái mua bán rất cao.
Trong bối cảnh đó, một cơ sở được ví như nơi trú ẩn an toàn, là gia đình mới, là điểm tựa viết lại ước mơ của những cô gái trẻ bị mua bán trở về: Nhà Nhân ái.
Những cuộc đời bị đánh cắp
Tỉnh Lào Cai hiện có hai cơ sở tiếp nhận và hỗ trợ nạn nhân bị mua bán trở về trực thuộc Sở Lao động-Thương binh và Xã hội tỉnh gồm: Trung tâm Công tác xã hội tỉnh và Nhà Nhân ái.
Nhà Nhân ái - cơ sở hỗ trợ nạn nhân bị mua bán trở về - được thành lập từ năm 2010 khi nạn mua bán người tại địa phương có nhiều phức tạp và khó khăn, những nạn nhân bị mua bán trở về cần được hỗ trợ khẩn cấp.
Ngôi nhà do Đại sứ quán Anh tại Việt Nam hỗ trợ xây dựng; Tổ chức Vòng tay Thái Bình (PacificLinks Foundation) tài trợ toàn bộ kinh phí hoạt động, vận hành và kỹ thuật chuyên môn. Sở Lao động, Thương binh và Xã hội tỉnh Lào Cai là đơn vị quản lý, điều hành.
Nhà Nhân ái nằm trong một khu phố nhỏ, lặng lẽ giữa thành phố biên cương Lào Cai nhộn nhịp. Trong ngôi nhà đặc biệt này, những con người tuy không cùng chung huyết thống nhưng lại thân thiết không khác chị em ruột thịt bởi họ đều có chung hoàn cảnh: những số phận bị mua bán trở về.
Năm 12 tuổi, P. K (trú tại huyện biên giới Bát Xát) đã phải sống xa mẹ. Khi ấy, em chỉ nghĩ mẹ mình đi làm ăn xa chứ không biết mẹ đã bị lừa bán sang Trung Quốc.
Biết P. K nhớ mẹ, người cậu đã đưa P. K sang bên Trung Quốc với lý do để mẹ con đoàn tụ. Nhưng khi sang đến nơi, P. K không những không gặp được mẹ mà còn bị bán cho một gia đình người Trung Quốc.
Tại đây, do không hiểu tiếng địa phương, lại bị nhốt trong nhà nhiều ngày, P. K gần như tuyệt vọng vì không thể cầu cứu được lực lượng chức năng. May thay, trong một lần người trông chủ quan, P. K đã tìm cách trèo qua cửa sổ trốn ra ngoài.
Khi ra được ngoài đường, em đã phải đi bộ hai ngày hai đêm. Trên đường đi, em gặp được một người dân Trung Quốc. Người này đã đưa em đến giao cho cơ quan chức năng địa phương.
Khi đến với Nhà Nhân ái, thời gian đầu, em không nói được tiếng Kinh, chỉ nói được chút tiếng Trung Quốc pha lẫn tiếng Mông.
"Cô bé P. K lúc ấy dù đã 13 tuổi song bé nhỏ như chỉ khoảng 9-10 tuổi, run rẩy, sợ sệt không khác gì chú chim non bị gặp bão," ông Nguyễn Tường Long, Trưởng Ban Quản lý Dự án "Hỗ trợ nạn nhân bị mua bán trở về tái hòa nhập cộng đồng” cho biết.
Sau những buổi trị liệu, tư vấn tâm lý kỹ càng, thận trọng, cô bé bắt đầu mở lòng, chia sẻ quá trình bị lừa bán và chạy trốn của mình thông qua những hình vẽ non nớt.
Với sự động viên, hỗ trợ của các cán bộ, tổ chức chuyên trách và sự chia sẻ, yêu thương đến từ những người đồng cảnh ngộ trong Nhà Nhân ái, bằng sự cố gắng và chăm chỉ học tập, sau hai năm, em P. K đã thi đỗ vào một trường nghề. Hiện em đã trở thành hướng dẫn viên du lịch.
[Lào Cai: Khởi tố 222 vụ án mua bán người với 402 bị can]
Không được may mắn như P. K, L. T. M (sinh năm 1994) - chị cả của các em tại Nhà Nhân ái - đã phải trải qua cuộc sống hôn nhân với một người đàn ông ngoại quốc và sinh con. Sóng gió đã qua đi qua nhưng M vẫn không giấu được u buồn khi kể về những gì mình đã trải qua khi ở bên Trung Quốc.
Năm 2013, L.T.M. bị bạn bè lừa bán sang Trung Quốc. Em bị gả làm vợ một người đàn ông Trung Quốc, họ ép em phải sinh con, em đã sinh một bé gái cho gia đình họ. Trong lúc họ lơ là, em đã gạt nước mắt, bỏ lại con nơi đất khách và chạy trốn về Việt Nam.
Từ một cô gái mang trong mình vết thương lòng tưởng như không thể nguôi ngoai được, bản thân lúc nào cũng mặc cảm tự ti và buồn tủi, giờ đây, M. đã trưởng thành hơn rất nhiều.
"Em được hỗ trợ học chuyên nghiệp. Sau khi tốt nghiệp, em đã xin được việc làm tại thành phố Lào Cai. Nhà Nhân ái như một mái nhà thực sự của em. Nơi đây, em đã nhận được rất nhiều tình cảm yêu thương, giúp đỡ của mọi người," M chia sẻ.
Sau đợt dịch COVID-19, từ năm 2021 đến tháng 6/2023, Nhà Nhân ái tiếp nhận mới 66 trường hợp, trong đó có 20 nạn nhân bị mua bán trở về và 46 công dân nghi là nạn nhân bị mua bán trở về.
Với mô hình này, Lào Cai được đánh giá là một trong những tỉnh dẫn đầu toàn quốc trong công tác tiếp nhận và hỗ trợ hiệu quả, toàn diện cho các nạn nhân bị mua bán trở về.
Giành lại những cuộc đời bị đánh cắp
P. K và L.T.M là hai em trong số 275 nạn nhân bị mua bán trở về được Nhà Nhân ái tiếp nhận và cung cấp nơi ở an toàn cùng các dịch vụ hỗ trợ thiết yếu, chăm sóc sức khỏe, tham vấn, kỹ năng sống, ngoại khóa, học văn hóa, học nghề, việc làm, tiết kiệm có định hướng... nhằm giúp các em tái hòa nhập cộng đồng bền vững trong gần 13 năm qua. Đây cũng là nơi mà khát vọng, ý chí bảo vệ tương lai, giành lại những cuộc đời bị đánh cắp thực sự hiện hữu, cháy bỏng hơn ở bất cứ nơi đâu.
Theo ông Nguyễn Tường Long, Trưởng Ban quản lý Dự án Hỗ trợ nạn nhân bị mua bán trở về tái hòa nhập cộng đồng, sau khi được giải cứu trở về, ngoài những rào cản đến từ kỹ năng tái hòa nhập cộng đồng, việc học hành dang dở, sự kỳ thị của xã hội, một số em còn chịu áp lực rất lớn ngay từ phía gia đình của mình xuất phát từ hủ tục lạc hậu còn rơi rớt và nhận thức hạn chế của người nhà.
"Chúng tôi thường xuyên có đợt khảo sát rất kỹ với rất nhiều thời điểm đối với các gia đình nạn nhân bị mua bán trở về. Gia đình nào cam kết đủ điều kiện cho con cái học tập, sinh hoạt tốt chúng tôi mới giao nhận và vẫn giữ mối liên hệ chặt chẽ với gia đình cho đến khi nạn nhân thực sự trưởng thành. Với những gia đình không đáp ứng đủ các điều kiện cơ bản, chúng tôi giữ lại Nhà Nhân ái để đảm bảo hỗ trợ nạn nhân một cách phù hợp, tạo cơ hội cho các em thay đổi cuộc sống và có tương lai tốt đẹp hơn," ông Nguyễn Tường Long cho biết thêm.
Theo Phó Giám đốc Sở Lao động-Thương binh và Xã hội tỉnh Lào Cai Nguyễn Văn Sơn, sau gần 13 năm triển khai hoạt động, Nhà Nhân ái đã tiếp nhận và hỗ trợ cho các nạn nhân bị mua bán trở về tái hòa nhập gia đình và cộng đồng an toàn.
100% nạn nhân được chăm sóc sức khỏe, khám chữa bệnh mua bảo hiểm y tế, được tư vấn giáo dục kỹ năng sống, được hỗ trợ học hết văn hóa phổ thông; 80% được học nghề, có việc làm ổn định. 70% đã xây dựng hạnh phúc gia đình ổn định cuộc sống. 100% được hồi gia an toàn, không bị tái mua bán, không rơi vào tệ nạn xã hội.
Nhiều em đã tự tin trở thành người truyền thông trực tiếp bằng tiếng dân tộc mình trước các phiên chợ vùng cao và tại các trường học, góp phần tuyên truyền kịp thời ngăn chặn có hiệu quả nạn mua bán người tại các xã vùng cao và các điểm trường học.
Mái ấm Nhà Nhân ái đã thực sự trở thành điểm tựa để các nạn nhân có động lực viết tiếp ước mơ. (Ảnh: Hương Thu/TTXVN) Theo đánh giá của các tổ chức trong và ngoài nước, đây là một mô hình hỗ trợ toàn diện, bền vững, khoa học, hiệu quả nhất, chi phí thấp nhất cả về nguồn lực kinh phí và nhân sự, tập trung chi trực tiếp cho nạn nhân; có sự kết nối các nguồn lực tốt nhất, kể từ khi nạn nhân được giải cứu đến quá trình học tập, học nghề, có việc làm, hòa nhập gia đình cộng đồng bền vững nhất.
Mái ấm Nhà Nhân ái đã thực sự trở thành điểm tựa để các nạn nhân có động lực viết tiếp ước mơ. Nhiều em đang là sinh viên các trường đại học, cao đẳng trên toàn quốc. Có những em đã là cô giáo, thợ may, cô chủ của những tiệm cắt tóc, hay là những đầu bếp trong các khách sạn ba sao, bốn sao…
Những học viên còn lại đang ngày đêm nỗ lực học tập với những ước mơ là giáo viên, là bác sỹ, là hướng dẫn viên du lịch... để trở thành người có ích cho xã hội./.
