Trao đổi về thành tựu, khó khăn và giải pháp để hướng tới mục tiêu sớm kết thúc dịch bệnh AIDS tại Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Phan Thị Thu Hương, Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) cho biết, Việt Nam được các tổ chức quốc tế đánh giá, như là điểm sáng trên bản đồ phòng, chống HIV/AIDS thế giới.
Tuy nhiên, vẫn còn những thách thức khi mà hình thái lây nhiễm HIV chuyển sang phần lớn lây truyền qua đường tình dục và tập trung nhiều hơn trong nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) trong những năm gần đây.
Chia sẻ về chủ đề Tháng hành động Quốc gia Phòng, chống HIV/AIDS "Cộng đồng sáng tạo-Quyết tâm chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030," Phó Giáo sư, Tiến sỹ Phan Thị Thu Hương cho biết, việc lựa chọn chủ đề này mang nhiều ý nghĩa vì cộng đồng ở đây bao gồm các Bộ, ngành, đoàn thể từ Trung ương đến địa phương, khu vực tư nhân, các tổ chức xã hội đặc biệt là các nhóm cộng đồng đích gồm người nhiễm HIV và người có hành vi nguy cơ cao lây nhiễm HIV như: Nam quan hệ tình dục đồng giới, người chuyển giới nữ, người sử dụng ma túy, người mại dâm, bạn tình của các nhóm trên.
Việc lựa chọn chủ đề "Cộng đồng sáng tạo-Quyết tâm chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030" muốn nhắc nhở rằng: Phòng, chống HIV/AIDS cần sự tham gia của cả hệ thống chính trị từ trung ương đến địa phương, của cả cộng đồng và cần có những cách làm sáng tạo, vì sự hiểu biết của chúng ta về HIV/AIDS đã có nhiều thay đổi.
"Tình hình dịch HIV đã có những thay đổi. Cách tiếp cận, can thiệp liên quan đến dự phòng, điều trị HIV/AIDS cũng đã thay đổi. Chúng ta có nhiều công cụ có hiệu quả hơn để can thiệp, kiểm soát đại dịch này. Chủ đề này khẳng định lại quyết tâm của Việt Nam sẽ kết thúc dịch bệnh AIDS vào năm 2030," Phó Giáo sư, Tiến sỹ Phan Thị Thu Hương nêu rõ.
Việt Nam giữ vững mục tiêu khống chế tỷ lệ người nhiễm HIV trong cộng đồng
Quyền Trưởng đại diện UN Women tại Việt Nam đánh giá cao Việt Nam đã ban hành Chiến lược Quốc gia chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030, để giải quyết những thách thức liên quan đến bệnh HIV/AIDS.
Theo Phó Giáo sư, Tiến sỹ Phan Thị Thu Hương, năm 2023, công tác phòng, chống HIV đã có một số kết quả nổi bật. Đó là đã ban hành nhiều văn bản cập nhật liên quan đến công tác phòng chống HIV/AIDS cho phù hợp với tình hình thực tế (Quy định hình thức, quy trình thông báo kết quả xét nghiệm HIV dương tính và tiếp cận thông tin người nhiễm HIV; hướng dẫn quy trình, phương pháp giám sát dịch tễ học HIV/AIDS và giám sát các bệnh lây truyền qua đường tình dục; phê duyệt Đề án duy trì và mở rộng cấp thuốc methadone nhiều ngày cho người bệnh điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện và mới đây nhất là Quyết định 24/2023/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ có hiệu lực thi hành từ ngày 10/12/2023 thay thế Quyết định 120/2008/QĐ-TTg về việc quy định điều kiện xác định người bị phơi nhiễm với HIV, bị nhiễm HIV do tai nạn rủi ro nghề nghiệp)...
Năm 2023, Cục tăng cường truyền thông về phòng, chống HIV/AIDS và truyền thông tạo cầu cho giới trẻ được đa dạng hóa và đạt hiệu quả cao thông qua nhiều sự kiện truyền thông trong khu công nghiệp, trường học và truyền thông đa phương tiện. Đồng thời tiếp tục triển khai các hoạt động can thiệp giảm hại như phân phát bơm kim tiêm, bao cao su, chất bôi trơn cho các nhóm nguy cơ cao, đặc biệt tập trung nhiều cho nhóm MSM.
Đến nay, xét nghiệm sàng lọc HIV đã bao phủ 100% tuyến huyện tại hơn 1300 cơ sở; xét nghiệm khẳng định HIV đã bao phủ 100% tỉnh, thành phố với 230 phòng xét nghiệm khẳng định.
Bên cạnh việc được mở rộng xuống tuyến huyện, hệ thống phòng xét nghiệm khẳng định HIV đang được triển khai thí điểm sử dụng 3 test nhanh tại các tỉnh miền núi, vùng sâu vùng xa. Xét nghiệm nhiễm mới đã được triển khai tại 35 tỉnh, thành phố trên cả nước.
Về công tác điều trị methadone, chương trình tiếp tục duy trì, mở rộng và nâng cao chất lượng điều trị. Tính đến 30/9/2023, chương trình methadone đã được triển khai tại 382 cơ sở điều trị của 63 tỉnh, thành phố, điều trị cho 50.851 bệnh nhân, tính đến 20/10/2023 có 2.291 bệnh nhân được cấp phát thuốc methadone mang về nhà.
Tính đến 30/9/2023, đã có 219 cơ sở điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP) triển khai cung cấp dịch vụ PrEP (nhà nước và tư nhân) tại 29 tỉnh, thành phố. Số khách hàng được tiếp cận với dịch vụ PrEP là 60.020 khách hàng (đạt 109% so với chỉ tiêu 55.000 khách hàng vào năm 2023).
Cả nước hiện có 534 cơ sở điều trị HIV/AIDS, trong đó 506 cơ sở đang điều trị thuốc ARV bảo hiểm y tế. Tính đến 14/9/2023, cả nước có 177.009 bệnh nhân đang điều trị ARV, trong đó 2.748 bệnh nhân trẻ em, 174.261 bệnh nhân người lớn. Hiện đang mở rộng điều trị ARV qua bảo hiểm y tế, phấn đấu tỷ lệ bệnh nhân điều trị ARV có tải lượng virus HIV dưới ngưỡng ức chế đạt 95% trở lên. Để tự chủ tài chính, đã chuyển đổi điều trị ARV từ nguồn viện trợ sang nguồn bảo hiểm y tế và huy động y tế tư nhân cung cấp các dịch vụ phòng, chống AIDS.
Hoạt động ứng dụng công nghệ trong quản lý và giám sát dịch HIV được đẩy mạnh. Đến nay, hệ thống quản lý thông tin HIV/AIDS (HIV-INFO) phiên bản 4.0 và phần mềm quản lý điều trị PREP, ARV, cung ứng thuốc (HMED) đã được triển khai cho 63 tỉnh.
Hiện nay, ở nước ta, ước tính có khoảng 250.000 người nhiễm HIV, trong đó 88% người biết tình trạng nhiễm HIV, 80% người biết tình trạng nhiễm HIV được điều trị ARV và 98,4% người được điều trị ARV có tải lượng virus dưới ngưỡng ức chế.
Chia sẻ về những khó khăn trong công tác phòng chống HIV/AIDS, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Phan Thị Thu Hương cho biết, HIV/AIDS hiện vẫn là vấn đề sức khỏe công cộng quan trọng, là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây gánh nặng bệnh tật ở Việt Nam.
Dịch HIV vẫn đang diễn biến phức tạp, có xu hướng gia tăng nhiễm mới nhất là nhóm thanh thiếu niên trẻ. Nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới đang được cảnh báo là một trong những nhóm nguy cơ chính của dịch HIV tại Việt Nam hiện nay.
Bên cạnh đó, sự kỳ thị, phân biệt đối xử với người nhiễm HIV và sự hiểu biết đầy đủ về HIV/AIDS trong cộng đồng dân cư còn thấp, đã và đang là rào cản trong việc tiếp cận dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS của người nhiễm HIV và các nhóm đích nguy cơ cao.
Một số địa phương chưa phê duyệt đề án đảm bảo tài chính cho công tác phòng, chống HIV/AIDS và chưa phê duyệt định mức chi chương trình mục tiêu y tế.
Để hướng tới chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Phan Thị Thu Hương cho rằng, trước hết cần đảm bảo tài chính, phấn đấu đáp ứng đủ nhu cầu kinh phí cho phòng, chống HIV/AIDS. Định hướng ưu tiên bố trí ngân sách nhà nước các cấp tập trung cho các hoạt động dự phòng, can thiệp giảm hại, giám sát dịch.
Bên cạnh đó, cần mở rộng điều trị HIV/AIDS do Quỹ Bảo hiểm y tế chi trả; tiếp tục huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn viện trợ quốc tế cho phòng, chống HIV/AIDS và tăng cường sự tham gia của các cá nhân, tổ chức, khu vực tư nhân tham gia đầu tư và cung cấp dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS./.
