70 cá thể tê tê đạt tiêu chuẩn sức khỏe đang chờ thả về rừng. (Ảnh: Trung tâm Nghiên cứu và Bảo tồn Động vật hoang dã cung cấp) Thông tin từ Trung tâm Nghiên cứu và Bảo tồn Động vật hoang dã cho biết, hiện 70 cá thể tê tê được giải cứu từ hoạt động buôn bán bất hợp pháp đang chờ được tái thả về rừng, tuy nhiên những cá thể tê tê này có nguy cơ bị chết do thời gian lưu giữ quá dài ngày.
Trước đó, trong tháng Tám vừa qua, Chương trình Bảo tồn và Nghiên cứu Thú ăn thịt và Tê tê (một chương trình hợp tác giữa Vườn Quốc gia Cúc Phương và Tổ chức Trung tâm Nghiên Cứu và Bảo tồn Động vật hoang dã) đã cứu hộ hơn 60 cá thể tê tê từ buôn bán động vật hoang dã bất hợp pháp. Cộng với số tê tê đang được chăm sóc, tại trung tâm này có 70 cá thể đạt tiêu chuẩn sức khỏe để được tái thả về tự nhiên.
Tuy nhiên, việc tái thả các cá thể tê tê này đã không được cơ quan chức năng chấp thuận, bởi xét theo Điều 76 Bộ Luật tố tụng hình sự 2003: “Nếu vụ án được đình chỉ ở giai đoạn điều tra, việc xử lý vật chứng do Cơ quan điều tra quyết định. Nếu vụ án được đình chỉ ở giai đoạn truy tố, do Viện kiểm sát quyết định. Tương tự, Tòa án hoặc Hội đồng xét xử quyết định ở giai đoạn xét xử.”
Theo quyết định trên, thì việc động vật hoang dã sau khi tịch thu là vật chứng của vụ án và chỉ có quyết định tịch thu và xử lý sau khi vụ án kết thúc. Do đó, động vật chỉ được thả lại tự nhiên sau khi vụ án được xử lý. Hệ quả của việc lưu giữ động vật lâu dài dẫn đến phần lớn động vật hoang dã sau khi bị bắt giữ chết tại cơ quan bảo quản tang vật hoặc các cơ sở cứu hộ.
Trước thực tế trên, Trung tâm Nghiên cứu và Bảo tồn Động vật hoang dã đã kiến nghị Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao bổ sung, Ủy ban Tư pháp Quốc hội bổ sung vào điều 79, khoản 1 Bộ luật tố tụng hình sự (Sửa đổi, bổ sung) bảo quản vật chứng: “Vật chứng là động vật hoang dã còn sống thuộc nhóm nguy cấp, quý, hiếm, sau khi bị bắt giữ cần được lập hồ sơ xác định tên loài, số lượng, lưu lại hình ảnh, rồi tiến hành tái thả về tự nhiên hoặc giao cho các cơ sở cứu hộ để chăm sóc trước khi đảm bảo điều kiện để tái thả lại tự nhiên.”
Chi phí thức ăn rất cao, mỗi cá thể tê tê ăn hết 1.410.000 đồng/tháng. (Ảnh: Trung tâm Nghiên cứu và Bảo tồn Động vật hoang dã cung cấp) Trao đổi với phóng viên VietnamPlus chiều 24/9, đại diện Vụ Bảo tồn Thiên nhiên (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn) cũng khẳng định, nếu tiếp tục kéo dài thời gian nuôi nhốt sẽ làm ảnh hưởng đến sức khỏe tê tê. Vì vậy, Vụ Bảo tồn Thiên nhiên đang tìm giải pháp để sớm đưa tê tê về rừng, không để số tê tê được chăm sóc tại Trung tâm Nghiên cứu và Bảo tồn Động vật hoang dã bị chết.
Tuy nhiên, cứ kéo dài ngày nào thì số phận của các cá thể tê tê nói trên càng xấu thêm ngày đó. Theo ông Trần Quang Phương, cán bộ Chương trình Bảo tồn Thú ăn thịt và Tê tê, tê tê là loài sống đơn lẻ. Vì thế, khi nhốt nhiều hơn 1 cá thể trong một chuồng sẽ gây hiện tượng ức chế, căng thẳng, dẫn đến bị chết rất nhanh.
Mặt khác, do đặc thù hai loài tê tê tại Việt Nam chỉ ăn mối và kiến. Chi phí thức ăn rất cao, mỗi cá thể tê tê ăn hết 1.410.000VND/tháng. Như vậy nguyên tiền cho ăn cho 70 cá thể tê tê trên là 98.700.000 đồng/tháng. Trên thực tế, điều kiện cơ sở vật chất của Trung tâm có hạn không thể nuôi số lượng lớn động vật như vậy trong một thời gian dài.
“Nếu như tiếp tục nhận cứu hộ, chúng tôi không đảm bảo chi phí mua thức ăn cũng như tiến hành tiếp nhận cứu hộ những đợt tiếp theo do không đủ chi phí chuồng trại,” ông Phương nói.
Còn ông Nguyễn Văn Thái, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Bảo tồn Động vật hoang dã Việt Nam (SVW) đồng thời là Phó Chủ tịch Hiệp hội bảo tồn tê tê thế giới IUCN cũng nhận định, tê tê là loài động vật cực kỳ khó nuôi và sinh sản chậm.
Theo ông Thái, hiện nay trên thế giới chưa có bất kỳ đơn vị nào sinh sản thành công tê tê vì mục đích kinh tế. Tất cả tê tê tịch thu đều có nguồn gốc do săn bắt trái phép ngoài tự nhiên. Mọi hành vi mua bán, vận chuyển, săn bắt tê tê đều là trái pháp luật.
“Những cá thể tê tê sau khi tịch thu đó cần được thả về tự nhiên trong thời gian nhanh nhất, đó cũng là biện pháp xử lý tê tê sau khi bị tịch thu với tất cả các nước trên thế giới,” ông Thái nhấn mạnh.
Vẫn theo ông Thái, khi bắt giữ vận chuyển hoặc tiêu thụ động vật hoang dã mà đối tượng vi phạm không chứng minh được nguồn gốc hợp pháp của động vật, trong trường hợp khởi tố, cơ quan điều tra chỉ cần có đầy đủ thông tin về loài, số lượng cá thể, trong lượng và lưu giữ lại hình ảnh để tiến hành khởi tố vụ án mà không phải lưu giữ vật chứng là động vật hoang dã còn sống cho đến khi kết thúc vụ án.
“Đây không chỉ là vấn đề riêng với Tê tê, mà là vấn đề chung cho tất cả các loài động vật hoang dã sau khi bị bắt giữ từ buôn bán, săn bán trái phép. Vì vậy, chúng tôi đề nghị các cá nhân và cơ quan chịu trách nhiệm sửa đổi bổ sung bộ luật tố tụng hình sự để các cá thể động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm được thả lại tự nhiên sớm nhất sau khi bị bắt giữ từ buôn bán và vận chuyển trái phép,” ông Thái nói.
Nói thì là vậy, nhưng không hiểu các cá thể tê tê quý hiếm kia có chờ được đến ngày có luật để về với thiên nhiên hay không, bởi cứ mỗi ngày khả năng chúng bị chết vì môi trường chật hẹp, vì thiếu thức ăn... càng tăng cao hơn. Lẽ nào, số phận của chúng đã được định đoạt, không chết vì tay những kẻ buôn bán bất hợp pháp thì cũng chết trong chính trong trung tâm mà chúng được cứu và bảo tồn?/.
