Cuộc họp bàn giải pháp tháo gỡ vướng mắc trong sản xuất, kinh doanh và tiêu thụmuối do Bộ Công Thương chủ trì chiều 13/7 tại Hà Nội đã không thể tìm ra một“lối thoát” đảm bảo hài hòa lợi ích giữa người sản xuất muối, người có nhu cầusử dụng muối nguyên liệu vì lợi ích chung của đất nước khi vắng mặt doanh nghiệpsản xuất muối cũng như lãnh đạo của cơ quan quản lý nghề muối - Bộ Nông nghiệpvà Phát triển Nông thôn. “Quả bóng” này sẽ lại được “đẩy” về “sân” Chính phủ.
Nghịch lý “tưởng thừa hóa thiếu”
Nhiều doanh nghiệp nhà nước hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp hóa chất cơbản có nguy cơ bị đình đốn sản xuất do thiếu trầm trọng muối nguyên liệu nhưnglại không thể nhập khẩu nguyên liệu này bởi những vướng mắc trong khâu điều hànhcủa chính cơ quan quản lý nhà nước khi điều hòa quyền lợi của các bên.
Theo cân đối của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, với 800.000 tấnmuối sản xuất trong niên vụ 2011, cộng với 410.000 tấn muối tồn kho từ năm2010, 150.000 tấn dữ trữ gối vụ và 102.000 tấn nhập khẩu theo hạn ngạch,nguồn cung muối năm 2011 lên tới 1,462 triệu tấn-hoàn toàn đáp ứng các nhu cầumuối (khoảng 1,35 triệu tấn/năm) cho công nghiệp hóa chất, bảo quản chế biến hảisản, tiêu dùng hàng ngày, các nhu cầu khác và cả dự trữ gối vụ. Thậm chí, nguồncung muối trong nước cơ bản còn vượt cầu tới 112.000 tấn.
Lý giải về nghịch lý “tưởng thừa hóa thiếu này,” Phó Cục trưởng Cục Hóa chấtBộ Công Thương Lưu Hoàng Ngọc cho hay, mặc dù Việt Nam là nước có lợi thế để sảnxuất muối nhưng với đặc điểm khí hậu thất thường trong khi nghề muối lại chưađược đầu tư thỏa đáng nên sản lượng muối không ổn định, hạt muối làm ra thườnglẫn nhiều tạp chất và không đạt được độ khô cần thiết. Vì vậy, nhiều năm nay vẫntồn tại tình trạng muối ăn thì thừa nhưng muối chất lượng cao (muối công nghiệp)lại thiếu và Bộ Công Thương vẫn phải cấp hạn ngạch thuế quan cho doanh nghiệp cónhu cầu nhập khẩu muối chất lượng cao.
Nguy cơ đình đốn sản xuất
Theo ông Lê Văn Hùng, Tổng Giám đốc Công ty Trách nhiệm hữu hạn MTV Hóa chấtcơ bản Miền Nam, với dây chuyền sản xuất xút-clo theo công nghệ điện phân màngtrao đổi ion (công nghệ tiên tiến giảm thiểu ô nhiễm môi trường), công ty cầntới 80.000 tấn muối công nghiệp và 50.000 tấn muối thực phẩm mỗi năm để phục vụsản xuất. Tuy nhiên, trong 5 năm lại đây, Công ty không thể sản xuất hết côngsuất bởi thiếu nguyên liệu muối chất lượng cao.
Ông Hùng cho biết: Theo văn bản hướng dẫn của Cục Chế biến, thương mại nônglâm thủy sản và nghề muối, tháng 10/2010, Công ty Hóa chất cơ bản Miền Nam đãngay lập tức gửi văn bản đến các doanh nghiệp sản xuất muối trong nước như Côngty Liên doanh Muối Đầm Vua, Công ty CP Muối Vĩnh Hảo, Công ty Cổ phần Muối NinhThuận...yêu cầu cung cấp muối công nghiệp để phục vụ cho kế hoạch sản xuất 2011.
Bảy tháng kể từ ngày công văn gửi đi, chỉ có Công ty Cổ phần Muối Ninh Thuậnchính thức trả lời không có khả năng cung ứng muối công nghiệp và các công tycòn lại “im lặng.”
Trong khi đó, lượng muối công nghiệp nhập khẩu trong đợt 1 gần như đã dùnghết trong 6 tháng qua. Đến giờ phút này, Công ty đã phải ngừng toàn bộ các dự ánliên quan tới sử dụng muối nguyên liệu do không đủ nguyên liệu.
Ông Đào Quang Tuyến, Giám đốc Công ty Cổ phần Hóa chất Việt Trì cũng chobiết, công ty đã sử dụng hết 7.500 tấn muối chất lượng cao được phép nhập khẩutheo hạn ngạch trong đợt 1. Trong khi đó, với nhu cầu nguyên liệu 22.000 tấnmuối chất lượng cao/năm, từ nay đến cuối năm, công ty không biết sẽ phải sảnxuất thế nào nếu không được tiếp tục giao hạn ngạch đợt 2 bởi những phản ứng từphía những nhà sản xuất muối trong nước cũng như cơ quan quản lý nhà nước.
Năm2010, do thiếu muối chất lượng cao, công ty đã “liều” sử dụng 1.000 tấn muốitrong nước khiến máy móc bị hỏng nặng. Ngoài ra, công ty còn phải tốn thêm rấtnhiều tiền để xử lý các bã thải của muối thông thường.
Theo ông Phùng Hà, Cục trưởng Cục Hóa chất Bộ Công Thương, mặc dù muối khôngphải là mặt hàng cấm nhập khẩu và được quản lý nhập khẩu theo hạn ngạch thuếquan nhưng để đảm bào quyền lợi chung, Bộ Công Thương đều tổ chức cuộc họp vàocuối mỗi năm với các bên liên quan trước khi quyết định cấp hạn ngạch nhập khẩumuối cho năm tiếp theo. Hạn ngạch nhập khẩu 102 nghìn tấn muối công nghiệp vàmuối tinh khiết dùng trong y tế của năm 2011 chính là quyết định dựa trên cơ sởthống nhất giữa Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ Tài Chính.
Cũng ông Phùng Hà cho biết, thực hiện cam kết gia nhập WTO, Việt Nam phảinhập khẩu 180.000 tấn muối/năm. Vì vậy hạn ngạch nhập khẩu 102.000 tấn muốicủa năm 2011 đã thấp hơn nhiều so với cam kết cũng như so với hạn ngạch 182nghìn tấn của năm 2010 và nhiều năm gần đây.
Tìm bài toán hài hòa lợi ích
Để sản xuất 1 tấn xút cần tới 2 tấn muối chất lượng cao 100%. Trong khi giá 1tấn xút nhập khẩu lên tới 550 USD/tấn (khoảng 11 triệu đồng/tấn). Trong khi đó,giá 1 tấn muối chất lượng cao nhập khẩu chỉ là 1,1 triệu đồng. Vì vậy, việc nhậpkhẩu muối chất lượng cao để sản xuất ra xút-loại hóa chất cơ bản phục vụ rấtnhiều ngành sản xuất trong nước khác mang lại hiệu quả lớn: Chủ động nguyên liệuvà tiết kiệm ngoại tệ từ việc nhập khẩu xút. Việc bảo vệ diêm dân là cần thiếtnhưng nhu cầu xút cho sản xuất công nghiệp cũng cực kỳ bức xúc, ông Lê Văn Hùngkhẳng định.
Hiện nhu cầu xút cho sản xuất trong nước lên tới 200.000 tấn/năm trong khitổng công suất trong nước chỉ đạt 130.000 tấn/năm, thiếu 70.000 tấn so vớinhu cầu. Nếu dự án Boxit Tân Rai đi vào hoạt động, nhu cầu xút sẽ cần thêm 60.000 tấn /năm thì thiếu hụt xút còn lớn hơn nhiều. Hiện Trung Quốc có công suất16 triệu tấn xút/năm trong khi Việt Nam mới có 130.000 tấn xút đã thiếu muối.
Ông Hùng chia sẻ, vấn đề nằm ở chính việc Quy hoạch phát triển ngành muốichưa gắn liền với quy hoạch phát triển ngành hóa chất cũng như các nhu cầu thựctế của các ngành khác. Vì vậy, diêm dân không thể chủ động đầu tư sản xuất muốixứng tầm.
Cục trưởng Phùng Hà khẳng định, mấu chốt để giải quyết vấn đề là Bộ Nôngnghiệp và Phát triển Nông thôn cần sớm triển khai ý tưởng xây dựng cơ sở sảnxuất muối chất lượng cao. Bên cạnh đó, Tập đoàn Công nghiệp Hóa chất cần sớm đẩynhanh tiến độ dự án muối mỏ tại Lào để đáp ứng nhu cầu nguyên liệu muối chấtlượng cao cho sản xuất trong nước.
Trong khi doanh nghiệp vẫn “dài cổ” chờ hạn ngạch nhập khẩu muối nguyên liệuđể thoát khỏi tình trạng đình đốn sản xuất; cuộc họp bàn giải pháp giữa các bênkhông mang lại kết quả cụ thể, đại diện duy nhất của Cục Chế biến, thương mạinông lâm thủy sản và nghề muối cho biết, quan điểm của Cục là việc nhập khẩumuối phải tuân thủ mục tiêu giảm khó khăn cho diêm dân và đảm bảo không ảnhhưởng tới tâm lý của diêm dân. Vì vậy, mọi ý kiến của doanh nghiệp và Bộ CôngThương sẽ được Cục ghi nhận trình lên Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn xemxét./.
Nghịch lý “tưởng thừa hóa thiếu”
Nhiều doanh nghiệp nhà nước hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp hóa chất cơbản có nguy cơ bị đình đốn sản xuất do thiếu trầm trọng muối nguyên liệu nhưnglại không thể nhập khẩu nguyên liệu này bởi những vướng mắc trong khâu điều hànhcủa chính cơ quan quản lý nhà nước khi điều hòa quyền lợi của các bên.
Theo cân đối của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, với 800.000 tấnmuối sản xuất trong niên vụ 2011, cộng với 410.000 tấn muối tồn kho từ năm2010, 150.000 tấn dữ trữ gối vụ và 102.000 tấn nhập khẩu theo hạn ngạch,nguồn cung muối năm 2011 lên tới 1,462 triệu tấn-hoàn toàn đáp ứng các nhu cầumuối (khoảng 1,35 triệu tấn/năm) cho công nghiệp hóa chất, bảo quản chế biến hảisản, tiêu dùng hàng ngày, các nhu cầu khác và cả dự trữ gối vụ. Thậm chí, nguồncung muối trong nước cơ bản còn vượt cầu tới 112.000 tấn.
Lý giải về nghịch lý “tưởng thừa hóa thiếu này,” Phó Cục trưởng Cục Hóa chấtBộ Công Thương Lưu Hoàng Ngọc cho hay, mặc dù Việt Nam là nước có lợi thế để sảnxuất muối nhưng với đặc điểm khí hậu thất thường trong khi nghề muối lại chưađược đầu tư thỏa đáng nên sản lượng muối không ổn định, hạt muối làm ra thườnglẫn nhiều tạp chất và không đạt được độ khô cần thiết. Vì vậy, nhiều năm nay vẫntồn tại tình trạng muối ăn thì thừa nhưng muối chất lượng cao (muối công nghiệp)lại thiếu và Bộ Công Thương vẫn phải cấp hạn ngạch thuế quan cho doanh nghiệp cónhu cầu nhập khẩu muối chất lượng cao.
Nguy cơ đình đốn sản xuất
Theo ông Lê Văn Hùng, Tổng Giám đốc Công ty Trách nhiệm hữu hạn MTV Hóa chấtcơ bản Miền Nam, với dây chuyền sản xuất xút-clo theo công nghệ điện phân màngtrao đổi ion (công nghệ tiên tiến giảm thiểu ô nhiễm môi trường), công ty cầntới 80.000 tấn muối công nghiệp và 50.000 tấn muối thực phẩm mỗi năm để phục vụsản xuất. Tuy nhiên, trong 5 năm lại đây, Công ty không thể sản xuất hết côngsuất bởi thiếu nguyên liệu muối chất lượng cao.
Ông Hùng cho biết: Theo văn bản hướng dẫn của Cục Chế biến, thương mại nônglâm thủy sản và nghề muối, tháng 10/2010, Công ty Hóa chất cơ bản Miền Nam đãngay lập tức gửi văn bản đến các doanh nghiệp sản xuất muối trong nước như Côngty Liên doanh Muối Đầm Vua, Công ty CP Muối Vĩnh Hảo, Công ty Cổ phần Muối NinhThuận...yêu cầu cung cấp muối công nghiệp để phục vụ cho kế hoạch sản xuất 2011.
Bảy tháng kể từ ngày công văn gửi đi, chỉ có Công ty Cổ phần Muối Ninh Thuậnchính thức trả lời không có khả năng cung ứng muối công nghiệp và các công tycòn lại “im lặng.”
Trong khi đó, lượng muối công nghiệp nhập khẩu trong đợt 1 gần như đã dùnghết trong 6 tháng qua. Đến giờ phút này, Công ty đã phải ngừng toàn bộ các dự ánliên quan tới sử dụng muối nguyên liệu do không đủ nguyên liệu.
Ông Đào Quang Tuyến, Giám đốc Công ty Cổ phần Hóa chất Việt Trì cũng chobiết, công ty đã sử dụng hết 7.500 tấn muối chất lượng cao được phép nhập khẩutheo hạn ngạch trong đợt 1. Trong khi đó, với nhu cầu nguyên liệu 22.000 tấnmuối chất lượng cao/năm, từ nay đến cuối năm, công ty không biết sẽ phải sảnxuất thế nào nếu không được tiếp tục giao hạn ngạch đợt 2 bởi những phản ứng từphía những nhà sản xuất muối trong nước cũng như cơ quan quản lý nhà nước.
Năm2010, do thiếu muối chất lượng cao, công ty đã “liều” sử dụng 1.000 tấn muốitrong nước khiến máy móc bị hỏng nặng. Ngoài ra, công ty còn phải tốn thêm rấtnhiều tiền để xử lý các bã thải của muối thông thường.
Theo ông Phùng Hà, Cục trưởng Cục Hóa chất Bộ Công Thương, mặc dù muối khôngphải là mặt hàng cấm nhập khẩu và được quản lý nhập khẩu theo hạn ngạch thuếquan nhưng để đảm bào quyền lợi chung, Bộ Công Thương đều tổ chức cuộc họp vàocuối mỗi năm với các bên liên quan trước khi quyết định cấp hạn ngạch nhập khẩumuối cho năm tiếp theo. Hạn ngạch nhập khẩu 102 nghìn tấn muối công nghiệp vàmuối tinh khiết dùng trong y tế của năm 2011 chính là quyết định dựa trên cơ sởthống nhất giữa Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ Tài Chính.
Cũng ông Phùng Hà cho biết, thực hiện cam kết gia nhập WTO, Việt Nam phảinhập khẩu 180.000 tấn muối/năm. Vì vậy hạn ngạch nhập khẩu 102.000 tấn muốicủa năm 2011 đã thấp hơn nhiều so với cam kết cũng như so với hạn ngạch 182nghìn tấn của năm 2010 và nhiều năm gần đây.
Tìm bài toán hài hòa lợi ích
Để sản xuất 1 tấn xút cần tới 2 tấn muối chất lượng cao 100%. Trong khi giá 1tấn xút nhập khẩu lên tới 550 USD/tấn (khoảng 11 triệu đồng/tấn). Trong khi đó,giá 1 tấn muối chất lượng cao nhập khẩu chỉ là 1,1 triệu đồng. Vì vậy, việc nhậpkhẩu muối chất lượng cao để sản xuất ra xút-loại hóa chất cơ bản phục vụ rấtnhiều ngành sản xuất trong nước khác mang lại hiệu quả lớn: Chủ động nguyên liệuvà tiết kiệm ngoại tệ từ việc nhập khẩu xút. Việc bảo vệ diêm dân là cần thiếtnhưng nhu cầu xút cho sản xuất công nghiệp cũng cực kỳ bức xúc, ông Lê Văn Hùngkhẳng định.
Hiện nhu cầu xút cho sản xuất trong nước lên tới 200.000 tấn/năm trong khitổng công suất trong nước chỉ đạt 130.000 tấn/năm, thiếu 70.000 tấn so vớinhu cầu. Nếu dự án Boxit Tân Rai đi vào hoạt động, nhu cầu xút sẽ cần thêm 60.000 tấn /năm thì thiếu hụt xút còn lớn hơn nhiều. Hiện Trung Quốc có công suất16 triệu tấn xút/năm trong khi Việt Nam mới có 130.000 tấn xút đã thiếu muối.
Ông Hùng chia sẻ, vấn đề nằm ở chính việc Quy hoạch phát triển ngành muốichưa gắn liền với quy hoạch phát triển ngành hóa chất cũng như các nhu cầu thựctế của các ngành khác. Vì vậy, diêm dân không thể chủ động đầu tư sản xuất muốixứng tầm.
Cục trưởng Phùng Hà khẳng định, mấu chốt để giải quyết vấn đề là Bộ Nôngnghiệp và Phát triển Nông thôn cần sớm triển khai ý tưởng xây dựng cơ sở sảnxuất muối chất lượng cao. Bên cạnh đó, Tập đoàn Công nghiệp Hóa chất cần sớm đẩynhanh tiến độ dự án muối mỏ tại Lào để đáp ứng nhu cầu nguyên liệu muối chấtlượng cao cho sản xuất trong nước.
Trong khi doanh nghiệp vẫn “dài cổ” chờ hạn ngạch nhập khẩu muối nguyên liệuđể thoát khỏi tình trạng đình đốn sản xuất; cuộc họp bàn giải pháp giữa các bênkhông mang lại kết quả cụ thể, đại diện duy nhất của Cục Chế biến, thương mạinông lâm thủy sản và nghề muối cho biết, quan điểm của Cục là việc nhập khẩumuối phải tuân thủ mục tiêu giảm khó khăn cho diêm dân và đảm bảo không ảnhhưởng tới tâm lý của diêm dân. Vì vậy, mọi ý kiến của doanh nghiệp và Bộ CôngThương sẽ được Cục ghi nhận trình lên Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn xemxét./.
Nguyễn Kim Anh (TTXVN/Vietnam+)
