Ngày 10/8/1961, quân đội Mỹ lần đầu tiên dùng máy bay rải chất độc hóa học xuống miền Nam Việt Nam. Trong 10 năm (từ 1961-1971) Mỹ đã phun rảihơn 80 triệu lít chất độc hóa học (61% trong số đó là chất độc da cam, chứa 366 kg dioxin), xuống diện tích hơn 3,06 triệu ha, tương đương 1/4 diện tích miền Nam.
Chất độc da cam/dioxin đã làm hơn 4,8 triệu người Việt Nam bị phơi nhiễm, hơn 3 triệu người là nạn nhân. Gần nửa thế kỷ đã trôi qua nhưng nỗi đau da cam vẫn còn đó, kéo dài hết thế hệ này sang thế hệ khác.
Xoa dịu nỗi đau da cam
Thượng tướng Nguyễn Văn Rinh, Chủ tịch Hội nạn nhân chất độc da cam/dioxin chia sẻ: “Chiến tranh đã lùi xa hơn 45 năm nhưng “nỗi đau da cam” vẫn dai dẳng, nhức nhối. Hàng trăm nghìn nạn nhân đã chết, hàng triệu người bị mắc các bệnh hiểm nghèo, bị dị dạng, dị tật bẩm sinh, sống thực vật, trong đó có cả thế hệ thứ 3 và thứ 4. Nhiều phụ nữ không có được thiên chức làm mẹ, làm vợ... Đó là nỗi đau chung của dân tộc Việt Nam và nhân loại tiến bộ.”
Nhận thức sâu sắc về hậu quả của chấy độc hóa học đối với môi trường, sức khỏe con người, những năm qua, Đảng, Nhà nước và nhân dân luôn quan tâm chăm sóc, giúp đỡ nạn nhân. Hằng năm, Nhà nước đã chi hàng nghìn tỷ đồng để hỗ trợ chính sách cho người có công và nạn nhân chất độc da cam. Đặc biệt, cách đây 5 năm, ngày 14/5/2015, Ban Bí thư Trung ương Đảng (khóa XI) ban hành Chỉ thị số 43-CT/TW về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong giải quyết hậu quả chất độc hóa học do Mỹ sử dụng trong chiến tranh ở Việt Nam.” Đây là một chỉ thị mang tính nhân đạo, nhân văn sâu sắc, thể hiện tình cảm, trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân đối với nạn nhân chất độc da cam/dioxin Việt Nam.
Bà Phạm Thị Hải Hà, Phó Cục trưởng Cục Bảo trợ xã hội (Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội) cho biết: Những năm qua, Đảng, Nhà nước đã có nhiều chủ trương, chính sách chăm lo cho người có công với cách mạng cũng như người tham gia kháng chiến bị nhiễm chất độc hóa học và con đẻ của họ. Chính phủ và các bộ, ngành đã ban hành nhiều văn bản pháp luật tạo cơ sở pháp lý và cơ chế, chính sách, giúp họ vượt qua khó khăn, hòa nhập cộng đồng.
“Đến nay, việc xác nhận các đối tượng người có công cơ bản đã hoàn thành với trên 9,2 triệu người; trong đó có gần 320.000 người hoạt động kháng chiến và con đẻ của họ bị nhiễm chất độc hóa học được công nhận. Ngoài ra đã tổ chức xác nhận và cấp giấy chứng nhận khuyết tật cho gần 3 triệu người, trong đó có nạn nhân chất độc da cam," bà Phạm Thị Hải Hà nói.
Theo bà Hà, các chế độ được quy định ngày càng đầy đủ, bao phủ hầu hết các mặt trong đời sống như: trợ cấp hàng tháng, cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí, phẫu thuật chỉnh hình, phục hồi chức năng, hỗ trợ học nghề tạo việc làm, miễn giảm giá vé khi tham gia giao thông… Hằng năm, ngân sách Nhà nước chi trên 30.000 tỷ đồng chi trả trợ cấp ưu đãi người có công, người tham gia kháng chiến bị nhiễm chất độc hóa học và con đẻ của họ; trên 17.000 tỷ đồng để trợ cấp hàng tháng và mua thẻ bảo hiểm y tế cho đối tượng bảo trợ xã hội trong đó có nạn nhân chất độc da cam.
Từ khi Chỉ thị 43-CT/TW được ban hành vào năm 2015, nhận thức cấp ủy, chính quyền, các tổ chức chính trị-xã hội đã có chuyển biến mạnh mẽ. Từ đó, công tác huy động nguồn lực, chăm sóc, giúp đỡ nạn nhân chất độc da cam đạt hiệu quả cao hơn.
Thượng tướng Nguyễn Văn Rinh cho biết: “Từ năm 2015 đến nay, các cấp hội đã vận động ủng hộ Quỹ nạn nhân chất độc da cam (gồm tiền mặt và vật chất) tổng trị giá hơn 1.555 tỷ đồng. Riêng năm 2019 đã vận động được hơn 355 tỷ đồng. Số tiền đó đã dùng để hỗ trợ xây, sửa chữa gần nhà tình nghĩa, chăm sóc, giúp đỡ nạn nhân… Hình thức chăm sóc, giúp đỡ ngày càng đa dạng, hiệu quả."
"Công tác đấu tranh đòi công lý cho nạn nhân được thực hiện đúng quan điểm, đường lối đối ngoại của Đảng; bước đầu đạt được kết quả đáng khích lệ. Chính phủ Mỹ đã công nhận về tác hại to lớn, nghiêm trọng của chất độc hóa học mà Mỹ sử dụng trong chiến tranh ở Việt Nam," Thượng tướng Nguyễn Văn Rinh nhấn mạnh.
Chăm sóc trẻ bị di chứng chất độc da cam/dioxin. (Ảnh: Dương Ngọc/TTXVN) Những nỗ lực không ngơi nghỉ
Thượng tướng Nguyễn Văn Rinh cho biết dù đã rất nỗ lực giúp đỡ các nạn nhân da cam và gia đình của họ trong nhiều năm qua nhưng theo thống kê hiện vẫn còn khoảng 100.000 trường hợp người tham gia kháng chiến chưa được hưởng các chính sách về nhiễm chất độc da cam do bị thất lạc giấy tờ, xác định cụ thể loại bệnh...
“Đặc biệt, thế hệ thứ ba, thứ tư của nạn nhân chất độc da cam hầu hết đều bị dị dạng, dị tật bẩm sinh, sống thực vật, nhưng đối tượng này chỉ được hưởng chế độ bảo trợ xã hội, không có điều kiện để chăm sóc sức khỏe và nuôi dưỡng,” Thượng tướng Nguyễn Văn Rinh nói
Thượng tướng Nguyễn Văn Rinh bày tỏ mong muốn Đảng, Nhà nước, cấp ủy, chính quyền các địa phương tiếp tục quan tâm đến công tác hỗ trợ, giúp đỡ nạn nhân chất độc da cam, nhất là đối với nạn nhân là thế hệ thứ ba và những nạn nhân chưa được hưởng chế độ.
Thừa nhận thực tế vẫn còn người bị nhiễm chất độc hóa học và con, cháu của họ bị di chứng chưa được hưởng chế độ chính sách, bà Phạm Thị Hải Hà cho biết: “Trong thời gian tới, với tư cách là cơ quan giúp việc cho Ủy ban Quốc gia về người khuyết tật Việt Nam, Cục Bảo trợ xã hội sẽ phối hợp với các cơ quan liên quan rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến người khuyết tật, người bị nhiễm chất độc hóa học để kịp thời sửa đổi, bổ sung, khắc phục những vướng mắc, bất cập cho phù hợp với thực tế.”
“Chúng tôi sẽ tập trung đánh giá, nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Pháp lệnh Người có công, Luật Người khuyết tật và các luật liên quan. Chú trọng những chính sách đột phá để tăng cường giải quyết việc làm, tạo sinh kế ổn định, tự chủ cho người khuyết tật. Bộ cũng phối hợp với đơn vị liên quan để tổ chức thực hiện tốt Chương trình quốc gia trợ giúp người khuyết tật giai đoạn 2021-2030; phối hợp với Hội nạn nhân chất độc da cam/dioxin Việt Nam rà soát các đối tượng chưa được hưởng chính sách hoặc đã được hưởng nhưng chưa đúng để thực hiện đúng và đủ,” bà Phạm Thị Hải Hà nói.
[Khắc phục hậu quả chiến tranh - cơ sở bình thường hóa quan hệ Việt-Mỹ]
"Hồi sinh" những vùng đất chết
80 triệu lít chất độc hóa học rải xuống miền Nam Việt Nam trong suốt 10 năm. Dù đã gần nửa thế kỷ đã trôi qua nhưng đến nay nhiều tỉnh thành vẫn còn tồn lưu chất độc hóa học, đe dọa tới cuộc sống của biết bao người dân. Các cơ quan chức năng vẫn nỗ lực hàng ngày để huy động mọi nguồn lực hồi sinh những vùng "đất chết."
Đại tá Lê Đình Vũ, Chánh văn phòng Ban chỉ đạo Quốc gia về khắc phục bom mìn và chất độc hóa học sau chiến tranh ở Việt Nam (Ban chỉ đạo 701) cho hay: Thời gian qua, Ban chỉ đạo 701 đã tham mưu cho Chính phủ ban hành nhiều chỉ thị, quyết định về khắc phục hậu quả chất độc hóa học tồn lưu sau chiến tranh ở Việt Nam. Ngày 22/4/2019, Văn phòng Cơ quan thường trực Ban Chỉ đạo 701 đã ký Bản ghi nhận ý định với cơ quan phát triển quốc tế Hoa kỳ về hồ trợ người khuyết tật Việt Nam trong đó có nạn nhân chất độc da cam.
Đặc biệt, Văn phòng 701 còn tham mưu để thúc đẩy hợp tác với Hoa Kỳ, Nhật Bản trong tài trợ nguồn lực để ngăn chặn, xử lý chất độc hóa học tồn lưu ở các điểm nóng như sân bay Đà Nẵng, sân bay Biên Hòa và sân bay Phù Cát.
“Ban chỉ đạo 701 đã phối hợp với Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID) tổ chức thực hiện và đã hoàn thành Dự án xử lý chất độc dioxin tại sân bay quốc tế Đà Nẵng bảo đảm an toàn, hiệu quả, đạt quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường; thực hiện chôn lấp, cô lập đất, trầm tích nhiễm dioxin tại sân bay Phù Cát. Hiện nay, Ban chỉ đạo đang tiến hành Dự án Xây dựng cơ sở hạ tầng và tiền xử lý chất độc hóa học dioxin tại khu vực sân bay Biên Hòa...,” Đại tá Lê Đình Vũ nói./.
