Xe máy “hết đát” vẫn là “cần câu cơm” của một số bộ phận dân lao động, người nghèo. (Ảnh: Việt Hùng/Vietnam+) Để đảm bảo an toàn giao thông và giảm ô nhiễm môi trường, thành phố Hà Nội đã đề xuất lộ trình để xử lý các phương tiện xe máy quá niên hạn sử dụng, không đủ tiêu chuẩn kỹ thuật, khí thải.
Chưa có quy định “tuổi đời” xe máy
Theo thống kê của Cục Cảnh sát giao thông (Bộ Công an), đến 31/12/2016, trên toàn quốc có 49.079.865 xe môtô, xe gắn máy được đăng ký mà đại đa số là môtô 2 bánh, chiếm 95% tổng số xe cơ giới đang lưu hành trên cả nước.
[Đề xuất quy định niên hạn sử dụng đối với xe máy “hết đát”]
Riêng tại Hà Nội hiện có 5.255.245 xe máy (có khoảng 4.000 xe máy có dung tích xylanh từ 175cm3 trở lên), 10.686 xe máy điện, 30 xe môtô 3 bánh được cấp đăng ký và 4.367 xe môtô 3, 4 bánh tự chế (không được cấp đăng ký). Trong đó, có gần 1/2 số lượng xe máy đã sử dụng lâu năm, nhiều xe sản xuất từ những năm 90 của thế kỷ trước vẫn đang tham gia giao thông.
Bên cạnh đó, xe máy cũ không đủ điều kiện về an toàn kỹ thuật cũng là nguyên nhân gây ra nhiều tai nạn giao thông. Kết quả nghiên cứu năm 2016 của Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia cho thấy, có mối liên hệ giữa số vụ tai nạn và tuổi đời của phương tiện. Đối với xe máy mới từ 1-5 năm, có mức độ tai nạn ít nghiêm trọng hơn so với xe máy sử dụng trên 10 năm.
Chưa kể, trong các loại hình phương tiện giao thông đô thị thì xe máy vẫn là phương tiện giao thông chủ yếu của đa số người dân, đáp ứng gần 90% nhu cầu đi lại trong thành phố và tiếp tục tăng nhanh.
Đặc biệt, xe máy đang sử dụng tham gia giao thông là nguồn thải ra phần lớn các chất gây ô nhiễm không chỉ đơn thuần do tập trung một số lượng lớn phương tiện cùng tham giao giao thông mà quan trọng mỗi xe cũng là những nguồn phát thải gây ô nhiễm do chưa được kiểm soát khí thải.
Theo tính toán, xe máy đang lưu hành chiếm 95% về số lượng, chỉ tiêu thụ 56% xăng (không tính diesel) nhưng lại thải ra cỡ 94% HC; 87% CO; 57% NOx và 33% PM10 trong tổng lượng phát thải của các loại xe cơ giới kể cả chạy bằng xăng và diesel.
[Xe máy sẽ phải kiểm định khí thải với mức phí từ 100.000-150.000 đồng]
Dù lượng phát thải ra môi trường rất lớn, thế nhưng, nước ta vẫn chưa có quy định về niên hạn và chưa được kiểm soát khí thải. Do đó, muốn kiểm soát được niên hạn của xe máy Chính phủ cần phải ban hành quy định về niên hạn đối với loại phương tiện này.
Mặt khác, nhiều nước trên thế giới đã triển khai kiểm tra khí thải với xe máy chạy trên 5 năm nhằm hạn chế sự phát triển phương tiện cá nhân và giảm ô nhiễm môi trường. Nếu vẫn đạt tiêu chuẩn, xe sẽ được dán tem kiểm định cho 2 năm, những xe không đạt sẽ phải thay thế phụ tùng, sửa chữa, bảo dưỡng cho đảm bảo.
Lộ trình thu hồi xe máy “hết đát”
Thừa nhận việc chậm triển khai kiểm tra khí thải xe máy là vấn đề xã hội lớn, nhạy cảm, phức tạp, Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội chỉ ra nguyên nhân là do loại xe này liên quan đến đa số người dân với đủ mọi đối tượng, thành phần, lứa tuổi và có nhận thức rất khác nhau (đặc biệt là người lao động có thu nhập thấp phải sử dụng xe máy cũ, xe có chất lượng thấp).
[Người dân nghĩ gì về lộ trình áp dụng kiểm định khí thải xe máy?]
Tuy nhiên cũng phải nhấn mạnh rằng, Chính phủ vẫn chưa xây dựng được lộ trình, thời gian hợp lý để triển khai “Đề án kiểm soát khí thải xe môtô, xe gắn máy tham gia giao thông tại các tỉnh, thành phố”; chưa có sự phân công, phân cấp hợp lý giữa các Bộ, ngành và địa phương trong việc tổ chức thực hiện.
Xe máy cần thiết phải ban hành quy định về niên hạn sử dụng nhằm giảm tai nạn giao thông. (Ảnh: Doãn Đức/Vietnam+) Để kiểm soát xe máy quá niên hạn, Hà Nội đưa ra một loạt các cơ chế chính sách như không phân biệt xe có biển số đăng ký tham gia giao thông trên địa bàn để đảm bảo công bằng; thu phí môi trường thông qua dán tem môi trường các mức xanh, vàng, đỏ đối với phương tiện xe mô tô, xe gắn máy; thu hồi, kiên quyết loại bỏ xe máy không đủ điều kiện an toàn kỹ thuật tham gia giao thông đối với phương tiện có mức phát thải môi trường vượt quá mức cho phép không có các biện pháp khắc phục.
Thành phố cũng tính toán và đưa ra lộ trình triển khai cho từng giai đoạn đối với những xe máy "hết đát".
[Quy định niên hạn xe máy: Khó truy được “giấy khai sinh” xe cũ nát]
Cụ thể, từ nay đến ngày 30/6/2018, Hà Nội sẽ điều tra, rà soát, thống kê số lượng xe máy (theo năm sản xuất); hoàn thiện hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật, tiêu chuẩn, quy định kỹ thuật đối với xe máy; hình thành bước đầu một số cơ sở kiểm định khí thải; tổ chức đào tạo cho kỹ thuật viên, nhân viên nghiệp vụ đáp ứng theo yêu cầu.
Giai đoạn từ 1/7/2018 đến 31/12/2019, thành phố tiến hành thực hiện kiểm tra khí thải đối với xe máy loại có dung tích xy lanh từ 175cm3 trở lên tham gia giao thông tại thành phố Hà Nội (đây là những xe phân khối lớn, có số lượng ít, có thể triển khai ngay được tại các Trung tâm đăng kiểm xe cơ giới) đồng thời thu hồi, loại bỏ đối với những phương tiện cũ nát, không đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật, tiêu chuẩn khí thải.
Giai đoạn sau năm 2020, Hà Nội tổ chức kiểm tra, đánh giá, báo cáo Thủ tướng Chính phủ kết quả thực hiện; căn cứ vào điều kiện thực tế nghiên cứu, đề xuất phương án triển khai giai đoạn tiếp theo đối với xe máy, loại có dung tích xy lanh động cơ dưới 175 cm3 và xe gắn máy tham gia giao thông; phát triển hệ thống, mạng lưới các cơ sở kiểm tra khí thải…
Nhằm có căn cứ xử lý các phương tiện xe máy không đảm bảo an toàn giao thông và giảm ô nhiễm môi trường; Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội đề nghị Thủ tướng Chính phủ tập trung chỉ đạo Bộ Giao thông Vận tải xây dựng hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật liên quan đến kiểm tra khí thải xe máy về lộ trình áp dụng tiêu chuẩn khí thải, bổ sung xử phạt chủ xe vi phạm quy định về kiểm soát khí thải, quy định điều kiện kinh doanh dịch vụ kiểm tra khí thải…
Bộ Công an chỉ đạo, hướng dẫn lực lượng cảnh sát giao thông tuần tra, kiểm soát, xử lý vi phạm quy định về khí thải đối với xe mô tô tham gia giao thông trên đường theo hướng kết hợp với xử lý các hành vi vi phạm khác về trật tự an toàn giao thông đường bộ và đô thị.
Bộ Tài chính xây dựng, ban hành theo thẩm quyền quy định liên quan đến giá, lệ phí và nguồn kinh phí thực hiện kiểm tra khí thải xe máy; nghiên cứu, xây dựng cơ chế hỗ trợ của Nhà nước như mua lại phương tiện cũ, đổi xe cũ lấy xe mới hoặc hỗ trợ chuyển đổi phương tiện, việc làm cho một số đối tượng lao động.
Ủy ban Nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thống kê, phân loại theo khu vực (quận, huyện, thị xã) về chủng loại, thời gian sử dụng xe máy (theo năm sản xuất) tại địa phương; xác định vị trí bãi tập kết tiêu hủy xe máy khi tiến hành thu hồi phương tiện giao thông thải loại theo đúng lộ trình quy định./.
