Người bệnh tại tỉnh Điện Biên chạy xe hàng chục cây số mỗi ngày để đi uống thuốc Methadone điều trị nghiện ma túy. (Ảnh: Thùy Giang/Vietnam+) Điện Biên tháng 12 đã bước vào mùa Đông, những dải hoa dã quỳ nở bung tạo nên những màu vàng rực bên ven đường, hay trên các sườn đồi, núi.
Nhưng đằng sau cảnh sắc thiên nhiên yên ả và hiền hòa đó là cả một cuộc chiến thực sự của những số phận đang bằng mọi cách trở lại với gia đình, cộng đồng. Ở vùng đất lịch sử này, dù mưa hay lạnh đến mấy cũng có những con người muốn thoát khỏi lầm lỗi của một thời, hàng ngày vất vả chạy xe máy hay đi bộ hơn hàng chục cây số xuống trung tâm y tế huyện để uống thuốc điều trị Methadone nhằm cai nghiện ma túy.
50km để đổi lấy 2 phút
Từ khoảng gần 10 giờ sáng, tại Trung tâm Y tế huyện Mường Chà (tỉnh Điện Biên), cứ chốc chốc 5 phút lại có một người đàn ông chạy vào điểm cấp phát Methadone để nhận thuốc, ký tên rồi uống thuốc. Những thao tác của họ rất thuần thục, chỉ thực hiện trong khoảng chưa đầy 2 phút.
Dừng xe bên lề đường rồi nhanh chóng chạy vào điểm cấp phát thuốc là anh Sùng A Dùng (41 tuổi) ở bản Làng Dung (xã Ma Thì Hồ, huyện Mường Chà).
Anh Dùng cho hay, mỗi ngày từ 6 giờ sáng phải chạy xe máy vượt quãng đường khoảng 50km đường đồi núi vòng vèo dể xuống Trung tâm Y tế huyện Mường Chà uống thuốc Methadone.
Thời gian cả đi và về đối với Dùng cũng hết nguyên buổi sáng, buổi chiều anh tranh thủ cùng vợ lên rẫy để làm lụng kiếm tiền. Dù việc uống thuốc Methadone hiện nay là miễn phí nhưng với anh lại tốn kém rất nhiều tiền xăng xe vì quãng đường đi lại quá xa.
Hỏi về vì sao đến với ma túy, Dùng thật thà giãi bày: “Lúc đầu em dùng ma túy, em khổ lắm, sức khỏe và tinh thần bị giảm sút. Em luôn tìm cách để lấy tiền mua ma túy, tinh thần và sức lực hầu như không có, không có tâm trạng tập trung làm ăn.”
Sau đó, do được sự tư vấn của nhân viên y tế, Dùng đã quyết định xuống trạm y tế huyện để uống thuốc Methadone hàng ngày để thay thế cho ma túy. Đến nay, Dùng đã uống thuốc Methadone đều đặn được hơn 1 năm.
“Từ lúc sử dụng đến bây giờ là em khỏe hẳn, làm được nhiều việc để kiếm tiền và gia đình không phải lo nữa,” Dùng hồ hởi chia sẻ.
Một bệnh nhân khác là anh Giàng A Sùng còn rất trẻ (26 tuổi) ở bản Làng Dung, xã Ma Thì Hồ cũng đều đặn hàng ngày chạy xe máy hơn 30km xuống trạm y tế của xã để uống thuốc điều trị.
Sùng cho hay, trước kia anh đã dùng ma túy suốt hai năm và khoảng một năm trở lại đây, anh dùng thuốc Methadone và không còn cảm giác thèm ma túy. Đặc biệt, sau khi bỏ ma túy và dùng thuốc Methadone điều trị thay thế, Sùng đã tăng được 10kg.
Khi được hỏi hàng ngày phải đi quãng đường xa như vậy có cảm thấy nản? Sùng cho hay mỗi lần uống thuốc, cả đi và về anh mất khoảng hơn 2 tiếng tuy nhiên vì những lợi ích mà thuốc mang lại nên Sùng thực hiện rất đầy đủ. “Hơn nữa, vì mình là lao động chính trong nhà, nên cần phải có sức khỏe để làm các việc, do vậy, mình quyết tâm dùng thuốc đều đặn để giúp đỡ vợ con,” Sùng tâm sự.
Người bệnh uống thuốc Methadone tại Trung tâm Y tế huyện Mường Chà. (Ảnh: Thùy Giang/Vietnam+) Nếu trước kia phải đi nhờ xe của mọi người để đi uống thuốc, sau một năm vừa qua cai nghiện bằng phương pháp này, anh đã tích lũy được khoản vốn kha khá và tháng trước vừa mua được chiếc xe máy để đi uống thuốc cho chủ động.
Không có điều kiện như những bệnh nhân kia, hàng ngày bác Giàng A Và (48 tuổi) ở bản Huổi Lóng, xã Na Sang, huyện Mường Chà hàng ngày đi bộ từ 6 giờ sáng để 10 giờ có mặt tại Trung tâm y tế huyện uống thuốc.
Bệnh nhân Giàng A Và cho hay, việc đi lại hàng ngày tuy đường hơi xa nhưng đã quen để rèn luyện sức khỏe. Chỉ có những hôm đường bị sạt lở hay mưa bão to, bác mới ở nhà.
Người nghiện “mòn mỏi” chờ thuốc
Theo thống kê của Trung tâm phòng chống HIV/AIDS tỉnh Điện Biên, với hơn 9.500 người nghiện ma túy có hồ sơ quản lý (tính đến tháng 7/2014), Điện Biên vẫn là điểm nóng về tình trạng nghiện ma túy.
Hiện nay, có nhiều người nghiện ma túy tại Điện Biên mong muốn được tiếp cận chương trình điều trị bằng Methadone. Tuy nhiên, người nghiện ma túy còn gặp rất nhiều rào cản do vẫn còn nhiều khoảng trống trong việc cung ứng dịch vụ tiếp cận điều trị Methadone ở những tuyến cơ sở.
Điển hình như tại huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên có hơn 350 người nghiện ma túy có hồ sơ quản lý nhưng hiện nay mới chỉ có 77 bệnh nhân điều trị Methadone. Nguyên nhân là do chương trình điều trị bằng thuốc Methadone mới chỉ cung ứng ở tuyến huyện mà chưa về tuyến xã. Người nghiện ma túy ở những xã vùng sâu, vùng xa chưa có điều kiện tiếp cận với Methadone do rào cản về khoảng cách địa lý. Việc đưa Methadone về tuyến xã chính là mong ước của những người nghiện để lấp đầy những khoảng trống địa lý.
Y sỹ Vũ Thị Châu Lai, Trạm trưởng Trạm y tế xã Na Sang (huyện Mường Chà) cho hay, nếu như chương trình được triển khai tại xã thì rất tiện lợi cho bệnh nhân. Bởi nhiều người dân ngại ra khỏi địa bàn, tiện lợi cho bệnh nhân đỡ mất tiền xăng đi lại. Nên nếu chương trình triển khai tại xã thì đó là điều may mắn cho bệnh nhân, nâng cao cơ hội giúp họ giảm chi phí.
Huyện Mường Chà vẫn còn may mắn hơn nhiều địa phương khác trong tỉnh Điện Biên như Điện Biên Đông, Nậm Pồ, Mường Nhé… những địa phương có tỷ lệ người nghiện ma túy cũng rất cao nhưng chưa có cơ sở điều trị bằng Methadone.
Những tờ lá đơn mong mỏi được uống thuốc điều trị Methadone tại tỉnh Điện Biên được xếp hàng để chờ chỉ tiêu mới. (Ảnh: Thùy Giang/Vietnam+) Phân tích về vấn đề này, ông Hoàng Đình Cảnh, Phó Cục trưởng Cục Phòng chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) cho biết, ở nhiều địa bàn hiện nay ngành y tế chưa đủ nguồn lực để triển khai đầy đủ các hoạt động can thiệp dự phòng, chăm sóc điều trị. Đặc biệt là đối với các khu vực vùng sâu vùng xa và trong đó có các tỉnh miền núi phía Bắc như Điện Biên. Bởi đây là một địa bàn rộng trong khi nguồn nhân lực mỏng, đi lại hết sức khó khăn.
“Các điểm uống Methadone hiện tại rất xa khu dân cư. Đây cũng là những khó khăn mà chúng ta cần có những giải pháp để mở rộng và thay đổi cách cung câp dịch vụ, bằng cách phải đưa việc cấp thuốc đến trạm y tế xã, các điểm uống thuốc lưu động tại các xã để phục vụ tốt hơn cho người dân. Tạo thuận lợi cho họ được uống thuốc thường xuyên để đảm cho chương trình được bền vững,” ông Cảnh chia sẻ.
Hiện tại, trên địa bàn tỉnh Điện Biên, chương trình điều trị Methadone đang được thực hiện tại 5 điểm: thành phố Điện Biên Phủ, huyện Điện Biên, huyện Mường Chà, huyện Tuần Giáo và huyện Mường Ảng. Hiện nay số người được điều trị bằng Methadone tại 5 điểm trên là hơn 1.400 bệnh nhân, con số còn khá khiêm tốn so với số người nghiện ma túy nói chung và số người cần được điều trị bằng Methadone nói riêng trong toàn tỉnh.
Do vậy, việc triển khai các dịch vụ y tế ở tuyến cơ sở còn nhiều khó khăn, có nhiều khoảng trống trong tiếp cận dịch vụ điều trị Methadone cho người nghiện ma túy. Điều này đang trông chờ ngành y tế và chính quyền các địa phương vào cuộc để có các giải pháp hiệu quả và bền vững./.
