Đồng nhân dân tệ kỹ thuật số của Trung Quốc. (Ảnh: Global Times) Trang mạng project-syndicate.org đưa tin, trong khi nhiều ngân hàng trung ương vẫn đang nghiên cứu khả năng phát hành một loại tiền kỹ thuật số, Trung Quốc đã triển khai loại tiền tệ này qua hàng loạt chương trình thử nghiệm từ năm ngoái.
Đồng nhân dân tệ kỹ thuật số (eRMB, hay thuật ngữ chính thức là DC/EP) sẽ không giúp đồng nhân dân tệ thách thức sự thống trị toàn cầu của đồng USD.
Thay vào đó, ý nghĩa thực sự của đồng tiền này nằm ở khả năng thay đổi cán cân quyền lực giữa những gã khổng lồ công nghệ của Trung Quốc với các ngân hàng quốc doanh trọng yếu truyền thống, từ đó gián tiếp nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế của các ngân hàng.
Các chương trình thí điểm vận dụng cấu trúc 2 cấp trên nguyên tắc đảm bảo “tính ẩn danh có kiểm soát.” Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOC - ngân hàng trung ương) phát hành eRMB cho một nhóm ủy quyền gồm các ngân hàng quốc doanh lớn và các tổ chức tài chính đã được lựa chọn khác, nhóm này sau đó cung cấp tiền kỹ thuật số cho các hộ gia đình và doanh nghiệp - những người dùng cuối cùng của tiền kỹ thuật số.
Không giống như một số loại tiền kỹ thuật số khác đang được nhiều ngân hàng trung ương cân nhắc, các hộ gia đình và doanh nghiệp Trung Quốc không có tài khoản eRMB trực tiếp tại ngân hàng trung ương, do đó PBOC sẽ tránh xa mọi nguy cơ hay trục trặc có thể xảy ra trong quá trình vận hành loại tiền này.
Các tổ chức được ủy quyền chỉ giám sát một phần hoạt động trên nền tảng kỹ thuật số của các cá nhân hoặc doanh nghiệp, ví dụ như rút hoặc gửi tiền bằng eRMB, và không được phép lưu giữ thông tin lâu hơn quy định. Đây là khía cạnh “ẩn danh” của “ẩn danh có kiểm soát.”
Tuy nhiên, phần “có kiểm soát” là ở chỗ PBOC có thể xem toàn bộ lịch sử giao dịch của một đơn vị eRMB nhất định và có thể chọn sử dụng hoặc chia sẻ thông tin hay không. Cả hệ thống hai cấp và tính ẩn danh có kiểm soát này nhiều khả năng sẽ là tính năng trung tâm của chương trình cuối cùng được vận hành ở quy mô cấp quốc gia.
Trong các chương trình thí điểm, eRMB được phân phối cho các cá nhân được chọn ngẫu nhiên thông qua gói quà tặng kỹ thuật số. Khi đưa vào vận hành toàn diện, chính phủ sẽ chuẩn bị sẵn một số “công cụ” để khuyến khích việc sử dụng loại tiền này rộng rãi hơn, ví dụ như trả lương cho viên chức hoặc nhân viên các doanh nghiệp nhà nước - chiếm khoảng 15% lực lượng lao động - và lương hưu của khu vực công bằng eRMB.
[Bắc Kinh sẽ phát hành tiền kỹ thuật số trị giá 1,55 triệu USD]
Các chương trình mua sắm chính phủ, trợ cấp cho các hộ gia đình có thu nhập thấp và doanh nghiệp cũng có thể được thực hiện bằng đơn vị tiền tệ mới. Ngoài ra, chính phủ có thể yêu cầu công dân tăng tỷ lệ trả thuế thu nhập và phí trong các khu vực công khác dần dần bằng eRMB.
Đồng nhân dân tệ kỹ thuật số có vai trò quan trọng như thế nào? Bằng cách thay thế tiền giấy và tiền xu, eRMB sẽ tiết kiệm cho PBOC chi phí in ấn-lưu hành tiền tệ mới và việc thường xuyên phải thay thế một phần tiền giấy hiện có, ước tính lên tới hàng tỷ nhân dân tệ mỗi năm. Tuy nhiên, dù những khoản tiết kiệm này hữu ích về mặt xã hội, song thực tế không quá đáng kể so với ngân sách chính phủ hoặc GDP của Trung Quốc.
Đồng eRMB cũng không thể hoàn toàn ngăn chặn các giao dịch bất hợp pháp trong nền kinh tế ngầm của Trung Quốc, bởi những kẻ tội phạm chắc chắn vẫn sẽ tìm cách lách được sự giám sát của giới chức bằng cách thực hiện giao dịch với các loại tiền thay thế như USD hay euro, vàng hoặc thậm chí là các tác phẩm nghệ thuật.
Vai trò quan trọng hơn nhiều của eRMB mà giới chức Trung Quốc chưa thảo luận công khai là khả năng thay đổi cán cân quyền lực giữa các ngân hàng của Trung Quốc với các Big Tech - các hãng công nghệ lớn và nhiều ảnh hưởng.
Sự phát triển của các tập đoàn kỹ thuật số như Ant Group, JD.com và Baidu đã tạo ra giá trị đáng kể cho các hộ gia đình và doanh nghiệp Trung Quốc.
Các hộ gia đình có thể tiếp cận một loạt các sản phẩm quỹ tương hỗ thông qua các “siêu thị tài chính” kỹ thuật số với độ tiện lợi mà ngay cả người Mỹ cũng chưa được trải nghiệm. Trong khi đó, hàng triệu doanh nghiệp nhỏ từng không thể vay vốn ngân hàng đã có thể đảm bảo được nguồn vốn mà không cần phải đăng ký tài sản thế chấp.
Khả năng cung cấp các khoản vay như vậy phản ánh lợi thế của Big Tech trong không chỉ khía cạnh tăng trưởng doanh thu từ các dịch vụ và sản phẩm trực tuyến, mà còn cả nguồn "thông tin mềm" như đánh giá của khách hàng về các sản phẩm và dịch vụ của công ty, cũng như tỷ lệ hoàn trả sản phẩm.
Các dữ liệu mà ngân hàng thường không có được này cho phép các ông lớn công nghệ xây dựng chất lượng và độ tín nhiệm cao. Nguồn dữ liệu lớn cũng cho phép các Big Tech xử lý các đơn đăng ký vay tín dụng, phân phối các khoản vay và thu hồi tiền trả nợ với chi phí thấp và tốc độ nhanh hơn nhiều so với các ngân hàng.
(Nguồn: Getty Images) Các nhà quản lý trong và ngoài Trung Quốc ngày càng lo ngại về nguy cơ các hãng công nghệ lớn tận dụng lợi thế này. Các ngân hàng truyền thống, vốn đang mất thị phần vào tay những gã khổng lồ kỹ thuật số trong cả lĩnh vực quản lý tiền tệ và cho vay, có lẽ đang tích cực “cổ vũ” các nhà quản lý xây dựng một lập trường cứng rắn hơn.
Với chiến lược “ẩn danh có kiểm soát” trong triển khai eRMB, PBOC sẽ có được năng lực tương tự để giám sát những gì mà các ngân hàng thông thường không nắm được.
Dù PBOC có thể vẫn sẽ thiếu các thông tin khác như đánh giá của khách hàng, song xét ở những góc độ khác, dữ liệu về tăng trưởng doanh thu và chi phí có thể sẽ hiệu quả hơn so với kết quả thu về của các Big Tech, vì sẽ bao gồm lịch sử giao dịch trên toàn nền kinh tế. Điều này có thể cho phép PBOC ước tính mức độ tín nhiệm của những người đi vay tiềm năng và chia sẻ điểm tín dụng này với các ngân hàng với chi phí thấp hoặc thậm chí miễn phí, cho phép họ thực hiện các khoản vay không thể chấp, từng bước làm giảm hoặc thậm chí loại bỏ lợi thế về thông tin của các hãng công nghệ.
Việc sử dụng đồng eRMB trên quy mô quốc tế cuối cùng sẽ phụ thuộc vào một số yếu tố. Khi tầm quan trọng của Trung Quốc trong lĩnh vực tài chính và thương mại toàn cầu tăng lên, sẽ có nhiều giao dịch hơn thanh toán bằng đồng nhân dân tệ.
Các công ty quốc doanh Trung Quốc có thể khăng khăng giải quyết một phần các giao dịch quốc tế bằng đồng nhân dân tệ, trong khi PBOC có thể ký thêm các thỏa thuận hoán đổi liên quan đến đồng tiền này. Tuy nhiên, các biện pháp kiểm soát vốn mà Trung Quốc thực hiện, cũng như số lượng tương đối nhỏ các tài sản thanh khoản bằng đồng nhân dân tệ mà giới đầu tư quốc tế được tiếp cận, sẽ hạn chế đáng kể quy mô quốc tế của nhân dân tệ. Nói cách khác, chỉ bằng những cải cách trong lĩnh vực này, Trung Quốc mới có thể cải thiện và thúc đẩy việc sử dụng nhân dân tệ trên trường quốc tế.
Các chính sách của Mỹ cũng sẽ đóng một vai trò nhất định. Giới chức Mỹ có thể không khuyến khích các tổ chức tài chính Mỹ sử dụng đồng nhân dân tệ. Trớ trêu thay, các biện pháp trừng phạt tài chính mà Mỹ thường xuyên áp đặt để khai thác vị thế toàn cầu đặc quyền của đồng USD có thể thúc đẩy các lựa chọn thay thế cho đồng bạc xanh, bao gồm cả nhân dân tệ.
Chỉ riêng eRMB sẽ không thúc đẩy quá trình quốc tế hóa đồng nhân dân tệ. Tác động lớn nhất của đồng tiền mới có thể là sự tái cân bằng quyền lực giữa các ngân hàng và các hãng công nghệ lớn tại Trung Quốc./.
