Làng nghề có vai trò rất quan trọng trong phát triển kinh tế xã hội nói chung và phát triển kinh tế nông thôn nói riêng. Sản phẩm làng nghề là thông điệp của nét văn hóa, lịch sử, con người của Thủ đô tới công chúng tiêu dùng trong nước và quốc tế.
Do vậy, Hà Nội đã phát huy thế mạnh của làng nghề, nhất là tập trung đầu tư cho phát triển Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) nhằm nâng cao giá trị văn hóa bản địa.
Hiện nay, Hà Nội có 1.350 làng nghề và làng có nghề, trong đó có 331 làng nghề, nghề truyền thống và làng nghề truyền thống được Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội công nhận. Hà Nội có 47/52 nghề trong tổng số nghề truyền thống của cả nước. Giá trị sản xuất của các làng nghề Hà Nội hiện nay đạt trên 24.000 tỷ đồng/năm.
Sau gần 6 năm triển khai Chương trình OCOP, thành phố Hà Nội đã có 2.711 sản phẩm được công nhận; trong đó, có 6 sản phẩm 5 sao, 12 sản phẩm tiềm năng 5 sao, 1.473 sản phẩm 4 sao và 1.220 sản phẩm 3 sao.
Mỗi làng nghề đều mang một bản sắc riêng, tạo ra những sản phẩm độc đáo, tinh xảo, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc, mang lại hiệu quả kinh tế ngày càng cao cho lao động nông thôn. Các làng nghề đã, đang góp phần tích cực vào chuyển dịch cơ cấu, phát triển kinh tế nông thôn, tạo tiền đề thực hiện thành công Chương trình OCOP và Chương trình xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thành phố.
Bên cạnh đó, các làng nghề truyền thống của thành phố Hà Nội có sức hấp dẫn du khách trong và ngoài nước bởi những giá trị văn hóa lâu đời và sự sáng tạo của những nghệ nhân, thợ lành nghề qua từng sản phẩm đặc trưng như sản phẩm mây tre đan Phú Vinh, Chương Mỹ; nón Chuông, Thanh Oai; sơn mài Hạ Thái, thêu Quất Động, Thường Tín; hoa Tây Tựu, Bắc Từ Liêm; lụa Vạn Phúc, Hà Đông; gốm sứ Bát Tràng, Gia Lâm; tò he Xuân La, Phú Xuyên; cốm Mễ Trì, Nam Từ Liêm... làng có nghề như quạt Chàng Sơn, chuồn chuồn tre Thạch Xá, Thạch Thất; rối nước Đào Thục, Đông Anh; đúc đồng Ngũ Xã, Ba Đình; đậu bạc Định Công, Hoàng Mai...
Ông Lê Minh Hoan, Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, nhận xét: Hà Nội đang đi đúng hướng trong việc khai thác những giá trị văn hóa bản địa, thế mạnh địa phương để phát triển các sản phẩm OCOP. Việc giới thiệu quảng bá sản phẩm OCOP gắn với các sự kiện, lễ hội được tổ chức ngày càng chuyên nghiệp hấp dẫn.
"Đằng sau mỗi sản phẩm OCOP có sự chung tay của rất nhiều con người, góp phần kích hoạt khu vực kinh tế nông thôn, chuyển dịch theo hướng tạo ra những sản phẩm có giá trị gia tăng cao," ông Lê Minh Hoan nhấn mạnh.
Nghệ nhân Tạ Thu Hương, ở làng nghề nón Chuông (huyện Thanh Oai, Hà Nội) chia sẻ, nón làng Chuông không chỉ là nét đẹp truyền thống mà còn là nguồn thu nhập quan trọng cho hơn 4.000 hộ dân địa phương.
Với sự phát triển của nghề này, làng Chuông trở thành một trong những địa điểm cung cấp nhiều loại nón truyền thống như nón quai thao, nón lá giá ghép sống. Quai thao được sử dụng cho người già đi chùa, trong khi nón lá già ghép sống phục vụ cho công việc đồng áng của phụ nữ.
Đặc biệt, làng nghề đã xây dựng thương hiệu nón lá làng Chuông, nhãn hiệu tập thể được cấp bởi Cục Sở hữu trí tuệ. Sản phẩm được liên kết với các đơn vị kinh doanh, phân phối, xuất khẩu, mở rộng thị trường tiêu thụ. Ngoài tiêu thụ mạnh trong nước, nón làng Chuông còn được xuất khẩu tới nhiều thị trường: Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc), Thái Lan, Pháp, Mỹ, Australia... Nón làng Chuông được khách hàng đánh giá cao về chất lượng, mẫu mã, giá cả, dịch vụ...
Năm 2021, sản phẩm nón làng Chuông được xếp hạng OCOP 4 sao. Nghệ nhân Tạ Thu Hương chia sẻ, sản phẩm nón lá của cơ sở được thành phố chấm điểm công nhận đạt OCOP giúp tăng giá trị và cơ sở thuận lợi hơn trong tìm kiếm đối tác ký kết hợp đồng xuất khẩu...
Đặc biệt, có sản phẩm lụa tơ sen “độc nhất, vô nhị” ở Việt Nam do nghệ nhân Phan Thị Thuận (xã Phùng Xá, huyện Mỹ Đức) sản xuất. Sản phẩm “Khăn lụa tơ sen” của Công ty Trách nhiệm hữu hạn Dâu tằm tơ Mỹ Đức của nghệ nhân Phan Thị Thuận là sản phẩm tiềm năng 5 sao, được Văn phòng Chính phủ sử dụng làm quà tặng cho các nguyên thủ quốc gia.
Còn người dân Bát Tràng cũng rất tự hào với sản phẩm OCOP của địa phương, với việc "biến thổ thành kim" đưa sản phẩm gốm sứ Bát Tràng ra quốc tế. Bà Hà Thị Vinh, Tổng Giám đốc Công ty Trách nhiệm hữu hạn Gốm sứ Quang Vinh, Công ty có 4 sản phẩm được công nhận sản phẩm OCOP 5 sao trong tổng số 6 sản phẩm OCOP 5 sao của Hà Nội được Trung ương công nhận cho biết, không chỉ có chất lượng tốt, các sản phẩm được đánh giá 5 sao của công ty còn mang đậm giá trị nghệ thuật, tính thẩm mỹ cao.
Đây cũng là các sản phẩm thể hiện được “hồn cốt” của dân tộc với hình ảnh hoa sen, chim én, rồng phượng được vẽ khéo léo trên sản phẩm. Đó là bộ bát đĩa gốm sứ hoa sen đỏ; bộ ấm chén gốm sứ chim én hoa sen; bộ bát đĩa gốm sứ rồng phượng; bộ bát đĩa gốm sứ chim én hoa sen.
Đến nay, sản phẩm của công ty đã chinh phục thị trường quốc tế, kể cả những thị trường khó tính nhất, như: Nhật Bản, Mỹ, Đức, Anh, Pháp, Tây Ban Nha...
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được các làng nghề vẫn còn nhiều khó khăn, vướng mắc như làng nghề mới chỉ sản xuất ở quy mô nhỏ lẻ, manh mún, tự phát, không tập trung, thiết bị sản xuất chủ yếu thủ công, lạc hậu, năng lực trình độ tổ chức quản lý các cơ sở sản xuất kinh doanh còn hạn chế, tính cạnh tranh của một số sản phẩm làng nghề chưa cao, tăng trưởng chưa tương xứng với tiềm năng và lợi thế của Thủ đô.
Phần lớn việc sản xuất tại các làng nghề còn mang tính thời vụ do nguồn nguyên liệu để phục vụ sản xuất còn phụ thuộc nhiều các tỉnh, thành phố và đang dần bị thu hẹp, phải mua, thu gom ở các vùng nguyên liệu trên các tỉnh thành trong cả nước nên cần kinh phí lớn để dự trữ nguyên liệu đầu vào, trong khi đó, chính sách hỗ trợ liên kết phát triển vùng nguyên liệu với các tỉnh thành phố chưa được quan tâm, ảnh hưởng trực tiếp tới kế hoạch sản xuất kinh doanh của các cơ sở, đặc biệt là nhóm ngành hàng xuất khẩu.
Ngoài ra, một số chính sách còn bất cập so với thực tiễn cho nên khi triển khai có nhiều hạn chế; việc tiếp cận các nguồn vốn ưu đãi và nguồn vốn vay của các ngân hàng thương mại gặp nhiều khó khăn.
Vì vậy, vấn đề ô nhiễm môi trường tại các làng nghề vẫn chưa mấy cải thiện, bao bì mẫu mã, nhãn mác sản phẩm làng nghề còn đơn giản, chưa bắt mắt, nhiều làng nghề đã bị mai một mất đi...
Để nâng cao giá trị văn hóa bản địa nâng tầm sản phẩm OCOP, thành phố Hà Nội cần quan tâm đến chính sách phát triển làng nghề; trong đó, đặc biệt chú trọng một số chính sách về đào tạo nghề, truyền nghề, dự án hỗ trợ phát triển ngành nghề nhằm chuyển giao, đổi mới công nghệ sản xuất, các chính sách hỗ trợ hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật các làng nghề, giảm thiểu ô nhiễm môi trường đã và đang giúp các làng nghề thành những điểm du lịch hấp dẫn.
Việc bảo tồn, phát triển làng nghề gắn du lịch trải nghiệm, du lịch sinh thái, du lịch nông nghiệp là hướng đi quan trọng của thành phố Hà Nội hiện tại và tương lai./.
Hà Nội đẩy mạnh phát triển các làng nghề có sản phẩm từ sen
Hà Nội hiện đã phát triển được rất nhiều đặc sản tinh túy được từ sen và đang đẩy mạnh phát triển các làng nghề tại các quận, huyện Mỹ Đức, Ba Vì, Mê Linh, Phúc Thọ, Ứng Hòa, Bắc Từ Liêm, Tây Hồ.
