Bánh phồng tôm nhà cổ - sản phẩm OCOP của Tiền Giang. (Ảnh: Hữu Chí/TTXVN) Sau 4 năm triển khai, chương trình "Mỗi xã một sản phẩm" (OCOP) đã lan tỏa mạnh mẽ trên khắp cả nước và đạt được những kết quả tích cực. Tuy nhiên, vẫn tồn tại nhiều hạn chế về chuẩn hóa chất lượng cũng như phát triển thị trường tiêu thụ.
Đây là nhận định của nhiều đại biểu tại Diễn đàn trực tuyến Kết nối tiêu thụ nông sản và sản phẩm OCOP các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long năm 2022 do Tổ điều hành Diễn đàn thông tin kết nối sản xuất và tiêu thụ nông sản, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức, ngày 12/11, tại Thành phố Hồ Chí Minh.
Sức lan tỏa mạnh mẽ
Ông Đặng Quý Nhân, Phó Trưởng phòng OCOP, Văn phòng Điều phối xây dựng nông thôn mới Trung ương cho biết chương trình OCOP là chương trình phát triển nông thôn theo hướng phát huy nội lực bao gồm trí tuệ, sáng tạo, lao động, nguồn nguyên liệu, văn hóa của địa phương, nhằm gia tăng giá trị cho sản phẩm.
Sau 4 năm triển khai, chương trình OCOP đã khơi dậy tiềm năng, thế mạnh của các địa phương, từng bước chuyển đổi từ quy mô nhỏ sang liên kết chuỗi giá trị khép kín, với vai trò chính là các hợp tác xã và doanh nghiệp.
Đến nay, cả nước đã hình thành được 393 chuỗi hoạt động hiệu quả và hơn 145 sản phẩm khai thác hiệu quả các vùng nguyên liệu của địa phương.
Bên cạnh đó, chương trình OCOP đã góp phần tạo công ăn việc làm, thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn, đặc biệt với chủ thể là phụ nữ, đồng bào dân tộc thiểu số. Các sản phẩm OCOP đã đáp ứng yêu cầu về quy chuẩn, tiêu chuẩn chất lượng an toàn thực phâm, mẫu mã bao bì đa dạng, thân thiện môi trường, phù hợp yêu cầu thị trường.
Chương trình OCOP cũng góp phần bảo tồn, phát huy các làng nghề truyền thống, hiện có 5.400 làng nghề (2.000 làng nghề truyền thống) và 300 điểm du lịch cộng đồng đang hoạt động.
[Hà Nội: Đưa sản phẩm OCOP đến với người tiêu dùng nhiều hơn]
Ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, nhiều tỉnh thành đã tích cực phát triển mô hình OCOP và đạt đươc kết quả bước đầu.
Đại diện Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Đồng Tháp cho biết sau 4 năm triển khai thực hiện chương trình OCOP, tỉnh Đồng Tháp đã có 269 sản phẩm OCOP; trong đó có 61 sản phẩm OCOP 4 sao, 208 sản phẩm đạt 3 sao.
Song song với sản xuất, Đồng Tháp rất quan tâm tới hoạt động thương mại hóa các sản phẩm OCOP, giúp các chủ thể liên kết với thị trường.
Đến nay, toàn tỉnh có 109 sản phẩm OCOP được bán trên sàn thương mại điện tử Shopee, 100 sản phẩm trên sàn VoSo, 76 sản phẩm trên Lazada, 73 sản phẩm trên sàn Co.opmart...
Là một trong những địa phương có nhiều sản phẩm OCOP 5 sao ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, Trà Vinh hiện có 104 sản phẩm OCOP; trong đó có 6 sản phẩm đạt 5 sao, 15 sản phẩm đạt 4 sao, 85 sản phẩm đạt 3 sao, thuộc 65 chủ thể.
Ông Lê Văn Đông, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Trà Vinh cho biết chương trình OCOP tại Trà Vinh đã nhận được sự quan tâm từ Trung ương đến địa phương. Những sản phẩm tiềm năng có sức bán tăng 40-50%.
Tỉnh Trà Vinh đã có các cơ chế, chính sách về việc tiếp tục tăng cường, hỗ trợ xây dựng cho từng sản phẩm OCOP. Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Trà Vinh đã đưa sản phẩm tham gia các hoạt động xúc tiến thương mại, hội chợ, triển lãm ở nhiều tỉnh thành trên cả nước để quảng bá sản phẩm địa phương...
Ngoài ra, Trà Vinh cũng hỗ trợ hồ sơ các sản phẩm trên sàn thương mại điện tử, cập nhật lên hệ thống quản lý, giám sát; hỗ trợ các sản phẩm tiềm năng xuất khẩu ra thị trường nước ngoài; tư vấn, thiết lập đăng ký nhãn hiệu sản phẩm, máy móc sản xuất...
Ông Nguyễn Bá Thuấn, Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn tỉnh Cà Mau thông tin địa phương hiện có 77 sản phẩm OCOP của 44 chủ thể. Trong số đó có 3 sản phẩm 4 sao, 74 sản phẩm 3 sao, hầu hết đều thuộc nhóm thực phẩm và được xúc tiến phân phối tại các hệ thống siêu thị, đại lý trên cả nước cũng như các sàn thương mại điện tử.
Cà Mau xếp thứ 4/13 tỉnh vùng Đồng bằng sông Cửu Long về sản phẩm OCOP. Thời gian tới, địa phương sẽ xúc tiến thương mại, tiêu chuẩn hóa các sản phẩm OCOP để tiếp cận các thị trường Hàn Quốc, Australia, Thái Lan.
Cùng với đó, tăng cường công tác dự báo thị trường, thúc đẩy tư duy sản xuất kinh tế nông nghiệp, thực hiện có hiệu quả việc kết nối tiêu thụ giữa các doanh nghiệp, tăng tường xúc tiến nông sản trên nền tảng số.
Phát huy chuỗi giá trị OCOP
Dù đạt được những kết quả bước đầu khả quan, việc phát triển và thương mại hóa sản phẩm OCOP vẫn chưa phát huy hết tiềm năng, giá trị.
Ông Đặng Quý Nhân cho rằng thời gian qua, số lượng sản phẩm OCOP tăng nhanh nhưng chưa bền vững, chưa tập trung vào các sản phẩm có lợi thế. Các địa phương thiếu sự chủ động, chưa tập trung chuẩn hóa chất lượng sản phẩm, năng lực thị trường, các giải pháp hỗ trợ, tổ chức, quản lý. Bên cạnh đó, các hoạt động xúc tiến thương mai còn manh mún, thiếu đồng bộ nên hiệu quả chưa cao.
Đại diện Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh An Giang cho biết hiện nay, việc phát triển sản phẩm OCOP của địa phương còn hạn chế, khiêm tốn so với khu vực Đồng bằng sông Cửu Long với 74 sản phẩm và 21 chủ thể là những cơ sở sản xuất nhỏ lẻ.
Tuy còn nhiều dư địa để phát triển nhưng các chủ thể, các cơ sở sản xuất của địa phương đang gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp cận các kênh phân phối. Đặc biệt, hiện nay, An Giang có nhiều sản phẩm nông nghiệp nổi bật, tuy nhiên các cơ sở sản xuất còn dè dặt, đắn đo, thậm chí từ chối tham gia chương trình OCOP do chưa có sự đảm bảo, chắc chắn trong khâu tiêu thụ sản phẩm.
Ông Lê Viết Bình, Phó Chánh Văn phòng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn khu vực phía Nam, cho rằng đang tồn tại nhiều hạn chế trong khâu thương mại hóa sản phẩm OCOP.
Cụ thể, sau khi xây dựng thành công thương hiệu sản phẩm OCOP, nhiều địa phương gần như chỉ dừng lại ở mức độ trưng bày, giới thiệu sản phẩm mà chưa có kênh thương mại để thuc đẩy tiêu thụ.
"Số lượng các sản phẩm OCOP tăng nhanh một cách ồ ạt, các địa phương chưa tập trung cho các sản phẩm lợi thế, mang tính chất đặc thù nên chất lượng cũng như hiệu quả của chương trình OCOP chưa cao. Đặc biệt, việc phát triển sản phẩm OCOP còn rời rạc, không có sự liên kết giữa các sản phẩm trong cùng một địa phương và các địa phương trong cùng một vùng," ông Lê Viết Bình phân tích.
Trong khi đó, ông Vũ Văn Tiến - Phó Cục trưởng Cục Kinh tế Hợp tác và Phát triển Nông thôn, cho biết các hợp tác xã vẫn chưa phát huy hết tiềm năng trong đóng góp phát triển sản phẩm OCOP. Việt Nam hiện có hơn 19.000 hợp tác xã nông nghiệp, chiếm gần 70% số hợp tác xã của cả nước, với hơn 3,4 triệu xã viên.
Các sản phẩm OCOP của tỉnh Sóc Trăng. (Ảnh: Hồng Đạt/TTXVN) Tuy nhiên, trong hơn 8.500 sản phẩm OCOP từ 3 sao trở lên chỉ có 40% sản phẩm có chủ thể là hợp tác xã và tổ hợp tác tham gia chương trình OCOP. Có thể thấy, đóng góp của hợp tác xã và tổ hợp tác trong việc phát triển và gia tăng giá trị của sản phẩm OCOP vẫn chưa phát huy hết tiềm năng vốn có.
Theo ông Vũ Văn Tiến, việc phát triển sản phẩm OCOP gắn với hợp tác xã có vai trò kép trong việc nâng cao giá trị của đặc sản vùng miền.
Để phát triển hợp tác xã gắn với sản phẩm OCOP, chính quyền địa phương cần phát huy vai trò, trách nhiệm trong việc nâng cao nhận thức, khuyến khích chủ thể sản phẩm OCOP phát triển, bảo hộ sở hữu trí tuệ, hỗ trợ hợp tác xã về nguồn vốn, hạ tầng, quảng bá và xúc tiến tiêu thụ.
Ông Lê Thanh Tùng, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt cho rằng sản phẩm OCOP hiện khá đa dạng, phong phú nhưng vẫn hạn chế về mẫu mã, tiếp cận thị trường. Do đó, các địa phương cần có nhiều hình thức để giới thiệu sản phẩm OCOP, ví dụ như kết hợp sản phẩm OCOP với du lịch nông thôn, du lịch cộng đồng. Đó là cách tiếp cận gần nhất, hiệu quả nhất với sản phẩm OCOP.
"Số lượng sản phẩm OCOP ngày càng nhiều nhưng các chủ thể vẫn ít lựa chọn sản phẩm đặc thù mang tính chất bản địa. Trong thời gian sắp tới, các chủ thể cần sáng tạo hơn về sản phẩm, đề cao giá trị đặc sắc và khác biệt cho sản phẩm. Về phía địa phương, cần hỗ trợ tích cực hơn, có kế hoạch đồng bộ, chi tiết để xây dựng chiến lược riêng, tránh trùng lặp. Cùng với đó cần kêu gọi các doanh nghiệp, hệ thống bán lẻ tham gia kết nối tiêu thụ, xúc tiến thương mại, nâng cao hiệu quả kinh tế, tạo động lực cho các chủ thể tham gia phát triển chuỗi giá trị OCOP lâu dài, bền vững," ông Lê Thanh Tùng nêu khuyến nghị./.
