Phương án quản lý thuốc lá thế hệ mới đã được Bộ Công Thương đưa ra từ năm 2020, nhưng do còn nhiều ý kiến khác nhau nên đến thời điểm này vẫn chưa thể triển khai.
Nhiều chuyên gia cho rằng với tình trạng thị trường chợ đen ngày càng lộng hành như hiện nay, nếu không có biện pháp quản lý kịp thời sẽ dẫn đến nhiều hệ lụy lâu dài khó khắc phục.
Trong phương án này, Bộ Công Thương đề xuất thí điểm trước có thời hạn với thuốc lá làm nóng như một sản phẩm thuốc lá theo quy định của Luật Phòng chống Tác hại của Thuốc lá hiện hành.
Ngày càng nhiều người dùng biết đến thuốc lá thế hệ mới
Qua khảo sát từ các tờ báo điện tử cho thấy ngày càng nhiều người hiểu về tác hại của thuốc lá điếu đốt cháy và quan tâm đến giải pháp giảm hại.
Khảo sát của VnExpress với 4.973 người tham gia chỉ ra có đến 95% người đồng tình rằng giảm tác hại khói thuốc lá có ý nghĩa "quan trọng" và “rất quan trọng."
Trong khi đó, 70% của hơn 2.000 người từ 18 tuổi đang hút thuốc lá điếu tham gia khảo sát của báo Điện tử VietnamPlus đánh giá các giải pháp giảm tác hại của khói thuốc lá là quan trọng và có nhu cầu sử dụng các sản phẩm thay thế giảm tác hại này nếu thấy tốt cho bản thân và cộng đồng.
[Tọa đàm Xu hướng tiếp cận giải pháp giảm tác hại thuốc lá tại Việt Nam]
Mới đây nhất, theo khảo sát báo Lao động thực hiện tháng 10/2022 trên 2000 người, 97% biết đến hoặc sử dụng thuốc lá điện tử (thuốc lá điện tử), trong khi tỷ lệ với thuốc lá làm nóng là dưới 50%.
Tuy nhiên, người đang hút thuốc lá điếu hợp pháp có nhu cầu chuyển đổi đang gặp khó khăn trong việc tiếp cận sản phẩm chất lượng. Anh Vũ Đại Hưng, quận Cầu Giấy, Hà Nội, chia sẻ với báo Lao động rằng bản thân muốn cai bỏ sau 3 năm hút thuốc nhưng gặp nhiều khó khăn để từ bỏ thói quen này. Nghe lời giới thiệu của bạn bè, Hưng tìm đến thuốc lá điện tử nhưng vì sản phẩm này chưa được cấp phép tại Việt Nam nên không an tâm về uy tín, chất lượng.
Trong khi đó, do chưa được quản lý, nên một số loại thuốc lá điện tử (hệ mở, hệ dùng 1 lần) bị giới buôn lậu “hô biến” thành món đồ sành điệu, tấn công thanh thiếu niên, thậm chí trở thành vỏ bọc cho việc mua bán ma tuý. Đối tượng cần được bảo vệ khỏi mọi loại thuốc lá đang bị tấn công bởi thuốc lá điện tử lậu, còn người dùng hợp pháp có nhu cầu chuyển đổi thì thiếu một nguồn sản phẩm an toàn. Điều này càng đặt ra nhu cầu cấp bách về một cơ chế quản lý kịp thời và hiệu quả.
Quản lý thuốc lá thế hệ mới: Thí điểm là bước đi thận trọng phù hợp
Trả lời phỏng vấn báo Lao động, Tiến sỹ-bác sỹ Nguyễn Hải Công, Chủ nhiệm Khoa Lao và bệnh phổi, Bệnh viện Quân y 175, đề xuất nếu không thể cấm triệt để, nên xây dựng một hành lang pháp lý để quản lý thuốc lá thế hệ mới được tốt.
Thay vì buông lỏng như hiện nay, nếu quản lý tốt, thuốc lá thế hệ mới sẽ là một lựa chọn thay thế cho những người không thể bỏ được thuốc lá muốn chuyển đổi sang sản phẩm ít độc hại hơn thuốc lá điếu. “Việt Nam nên quản lý các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới để những người sử dụng các sản phẩm này có thể tìm được nguồn hàng uy tín và chất lượng hơn,” anh Vũ Đại Hưng đề xuất.
Các chuyên gia cho rằng quan ngại về tác động lâu dài của thuốc lá thế hệ mới là hợp lý, do đó trước mắt chỉ nên thí điểm các sản phẩm đạt tiêu chuẩn và phù hợp với mục tiêu bảo vệ sức khoẻ cộng đồng. Đây cũng là căn cứ để Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) quyết định đưa một số sản phẩm thuốc lá thế hệ mới vào quản lý.
Đến nay, FDA Hoa Kỳ đã lần lượt cấp phép kinh doanh cho các sản phẩm thuốc lá điều chỉnh nguy cơ, giảm phơi nhiễm với các chất gây hại lên cơ thể, bao gồm một sản phẩm thuốc lá làm nóng, một loại thuốc lá điện tử hệ thống đóng, và một số sản phẩm sử dụng qua đường uống (oral tobacco) khác.
100% sản phẩm thuốc lá thế hệ mới trên thị trường Việt Nam là hàng lậu không đảm bảo chất lượng. (Nguồn: Vietnam+) Tại tọa đàm “Đề xuất thí điểm thuốc lá thế hệ mới: Liệu đã chín muồi?” của báo Lao động vừa tổ chức cuối tháng 10 vừa qua, Thạc sỹ-bác sỹ Vũ Văn Thành, Trưởng Khoa bệnh phổi mãn tính của Bệnh viện Phổi Trung ương xác nhận rằng các nước cũng đã có các nghiên cứu đánh giá cho thấy việc sử dụng thuốc lá thế hệ mới như thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng, ít gây hại hơn, đồng thời cho thấy khi có thuốc lá thế hệ mới, lượng tiêu thụ thuốc lá điếu cũng giảm xuống.
Một vấn đề khác cũng được nhiều người quan tâm, liệu khi cho phép kinh doanh, thuốc lá thế hệ mới có thu hút giới trẻ nhiều hơn, và tạo ra một thế hệ nghiện nicotine mới không?
Các chuyên gia cho rằng ở các quốc gia sớm quản lý thuốc lá điện tử như Anh, Mỹ, Thụy Sỹ, Đức, Nhật Bản… nghiên cứu cho thấy thuốc lá điện tử không phải là cửa ngõ dẫn đến việc hút thuốc lá điếu thông thường. Thông tin này đã được xác nhận bởi Public Health England (PHE) - cơ quan y tế cao nhất tại Anh.
Còn tại châu Á, một nghiên cứu lớn trên 60.000 học sinh Trung học cơ sở và Trung học phổ thông do Bộ Y tế Nhật Bản ủy quyền cho thấy việc sử dụng thuốc lá làm nóng cực kỳ thấp và thấp hơn nhiều so với hút thuốc lá điếu đốt cháy.
Hiện nhiều quốc gia xem các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới qua kiểm nghiệm và đạt chuẩn là phương pháp bổ trợ cho cuộc chiến chống tác hại thuốc lá. Theo báo cáo tháng 7/2021 của WHO, 184/193 quốc gia thành viên của tổ chức này đã cho phép kinh doanh và quản lý thuốc lá làm nóng.
Trước thực tế rằng năng lực kỹ thuật và nhân lực quản lý của Việt Nam còn mỏng và hạn chế để kiểm nghiệm, kiểm tra sản phẩm, các chuyên gia đánh giá, đề xuất của Bộ Công Thương cho thí điểm trước đối với thuốc lá làm nóng, sản phẩm phù hợp định nghĩa của Luật Phòng chống Tác hại của Thuốc lá là bước đi thận trọng phù hợp.
Đây sẽ là cơ sở để Việt Nam từng bước nâng cao năng lực quản lý, phối hợp giữa việc lắng nghe khoa học và đánh giá khách quan tác động thực tiễn của sản phẩm đối với sức khỏe người dùng, sức khỏe cộng đồng và cả những tác động ngoại ý,… trước khi áp dụng quản lý tất cả sản phẩm thuốc lá thế hệ mới như cách đi của các quốc gia tiên tiến./.
